Ο Πατσίδερος είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Μινώα Πεδιάδος στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Ανήκε στην επαρχία Μονοφατσίου. Είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στην ανατολική πλαγιά λόφου με υψόμετρο 564 μέτρα, με θέα στο όρος Δίκτη. Απέχει 29 χλμ. από το Ηράκλειο. Κύρια προϊόντα είναι το ελαιόλαδο και τα οινοστάφυλα. Οι κάτοικοι ασχολούνται και με την κτηνοτροφία. Οι ιεροί ναοί είναι ο Μιχαήλ Αρχάγγελος (κεντρική εκκλησία) η Αγ. Παρασκευή, ο Αγ. Αντώνιος, η Παναγία, ο Αγ. Ιωάννης ο Πρόδρομος (στην περιοχή Πύργος, λίγο έξω από το χωριό). Οι τρεις τελευταίες είναι παλιές εκκλησίες και σώζονται υπολείμματα τοιχογραφιών .

Ιστορικά στοιχεία

Η ονομασία του χωριού είναι άγνωστο από πού προήλθε. Το 1583 αναφέρεται Pacid(h)aro με 61 κατ. (Καστροφύλακας, Κ97). Κατά το Στέργιο Σπανάκη, η ονομασία δεν έχει σχέση με το paciero (paciere)= ειρηνοποιός. Αργότερα αποτέλεσε έδρα κοινότητας, στην οποία υπήχθη και το χωριό Ζίντα Στην εκκλησία της Παναγίας λειτούργησε μία Μονή με τρία παρακείμενα κελιά. Δείτε Κοινότητα Πατσιδέρου

Το Διδακτήριο του Πατσιδέρου

Το σχολείο του Πατσιδέρου ιδρύθηκε το έτος 1875. Το διδακτήριο κτίστηκε στη βορειοανατολική πλευρά του χωριού σε χαμηλότερο από τον οικισμό υψόμετρο, στον περίβολο του ναού της Γεννήσεως της Θεοτόκου. Στο σχολείο αυτό φοιτούσαν οι χριστιανοί μαθητές των γειτονικών χωριών μιας και ήταν το μοναδικό σχολείο της περιοχής. Το διδακτήριο πυρπολήθηκε από τους Οθωμανούς στην επανάσταση τόσο του 1878 όσο και του 1889. Μετά την πυρπόληση του 1889 και μέχρι να γίνουν οι αναγκαίες επισκευές, το σχολείο λειτούργησε στο Αρκαλοχώρι (Ιανουάριος 1890 – Αύγουστος 1892). Μετά την ολοκλήρωση των επισκευαστικών εργασιών, μεταφέρθηκε εκ νέου η έδρα του στον Πατσίδερο αλλά πυρπολήθηκε εκ νέου από τους Οθωμανούς στην επανάσταση του1897. Επί Κρητικής Πολιτείας ιδρύθηκε ως γραμματοδιδασκαλείο. Στις 10/11/1899 ο δάσκαλος Σταύρος Καλεντάκης γράφει προς το Νομαρχιακό επιθεωρητή Ηρακλείου: ‘Περί καταστάσεως του διδακτηρίου Πατσιδέρου’ «…το σχολείον του χωρίου τούτου είναι κτήμα της κοινότητος και ευρίσκεται επί της καταλληλοτέρας θέσεως, προς ανατολάς του χωρίου εντός του περιβόλου της εκκλησίας της Γεννήσεως της Θεοτόκου.Κέκτηται δε το σχολείον τούτο μικρόν κήπον όστις περιέχει τινά δένδρα 2 κυπαρίσσους 1 ροδακινέα και 8 ροδάς, έχει δε επισκευασθή νεωστί επειδή κατεκάη και 3 φοράν κατά την επανάστασιν του 1896 υπό των Τούρκων. Σύγκειται δε εκ μίας θύρας και 5 παραθύρων 2 βορείων μετά υαλοπινάκων 1 νοτίου 1 ανατολικού 1 δυτικού ανευ υαλοπινάκων. Περιέχει δε τα εξής όργανα : 6 θρανία 1 μαυροπίνακα και 1 τράπεζαν, γεωγραφικούς δε χάρτας και παιδαγωγικά βιβλία δεν περιέχει επειδή κατεκάησαν ταυτοχρόνος πρότερον. Το επίπεδον δε έχει επιστρωθεί δια ξυλείας. Όπερ είναι 5 ½ οργυιάς κατά το μήκος και 2 κατά το πλάτος. Το δε ύψος είναι 2 οργυιάς. Η εκκλησία σήμερα εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου (γενέθλιο της Θεοτόκου) όμως μέχρι το 1866 ήταν αφιερωμένη στην Κοίμηση, για αυτό τιμάται και εκείνη την ημέρα. Στο ανώφυλλο της εξώπορτας υπάρχει χαραγμένη η χρονολογία 1695 Οι παλαιότερες οικογένειες του χωριού είναι : Πατερόπουλος, Αντωνάκης, Φραγκιαδάκης, Σπυριδάκης, Βασιλάκης, Πετράκης, Μακρομιχαλάκης, Βουρεξάκης, Χριστοδουλάκης και Φυτάκης.

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971.