Πληροφορίες
Οι Μελέσες (επίσημο: αι Μελέσαι) είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Αρχανών-Αστερουσίων στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Ανήκε στην Επαρχία Πεδιάδος στο Νομό Ηρακλείου. Βρίσκεται στο μέσο αμπελώνων, ελαιώνων και ανθόκηπων, στο 21,7 χλμ. της οδικής αρτηρίας προς Βιάννο. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την ελαιοκομία και την αμπελοκαλλιέργεια. Παράγονται κρασί, λάδι και σταφίδα. Στο χωριό λειτουργεί μεταξύ άλλων Δημοτικό σχολείο, νηπιαγωγείο, Γυμνάσιο και Ενιαίο Λύκειο. Το Γυμνάσιο ιδρύθηκε από τον έλληνα ομογενή Κωνσταντίνο Μαλιώτη, καταγόμενο από το χωριό αυτό, σαν δώρο προς τη γενέτειρά του. Στο χωριό υπάρχει δραστήριος Πολιτιστικός Σύλλογος, που με τις δράσεις του, φροντίζει τη διατήρηση των ηθών και των εθίμων. Ιερούς ναούς έχει του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Παρασκευής. Στην περιοχή του οικισμού υπάρχουν επίσης οι παλιές εκκλησίες του Αγίου Αντωνίου, της Αγίας Πελαγίας και του Αγίου Ιωάννη. Στο νεκροταφείο του χωρίου υπάρχουν τα ερείπια βυζαντινού ναού, που χρονολογείται στο 12ο αιώνα.
Ιστορικά στοιχεία
Στα ανατολικά του χωριού σε δίκορφο λόφο που ονομάζεται Κάστελος σώζονται ερείπια από μεσαιωνικό φρούριο. Εκεί κοντά βρίσκονται και ερείπια από το ναό της Παναγίας. Στη θέση αυτή ο Gerola πιστεύει ότι βρισκόταν χωριό, με το όνομα Castello del Betto, που αναφέρεται στην απογραφή του Καστροφύλακα με 37 κατοίκους το 1583. Σε συμβόλαιο του 1271 γίνεται μια από τις πρώτες μνείες στις Μελέσσες: Johannes Artemanno habitator in casali Mellexe dare tenetur Lindiacho iudeo.... Σε άλλα συμβόλαια του 1280 και 1281 το βρίσκουμε Melesse και Micri ή Micre Melesse Το χωριό αναφέρεται το 1583 να συναποτελείται από δύο οικισμούς: Melesses Catto και Melesses Apano με 217 και 192 κατοίκους αντίστοιχα. Τα Φιλίσια υπάγονταν στις Μελέσσες όταν οι τελευταίες ήταν κοινότητα, και σήμερα αποτελούν συνοικισμό του Δημοτικού Διαμερίσματος των Μελεσσών. Τον 16ο αιώνα είχαν 119 κατοίκους και αναφέρονται με το όνομα Figlissa. Δείτε Κοινότητα Μελεσών
Βιβλιογραφία
Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971.
