Η Λύττoς (μέχρι το 1987 Ξιδάς) είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Μινώα Πεδιάδος στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Ανήκε στην Επαρχία Πεδιάδος. Η θέση της είναι στη νότια πλευρά του υψώματος όπου βρισκόταν η αρχαία Λύττος, στα δυτικά κράσπεδα των Λασιθιώτικων βουνών με πανοραμική θέα. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την ελαιοκομία. Στον οικισμό υπάρχει Δημοτικό Σχολείο. Αξιόλογοι είναι οι ναοί του χωριού, όπως ο τρίκλιτος του Αγίου Χαραλάμπους και του Αγίου Τίτου και του οσίου Στυλιανού στην είσοδο του χωριού, στο προαύλιο του οποίου έχουν συγκεντρωθεί κιονόκρανα, επιγραφές και άλλα γλυπτά προερχόμενα από την αρχαία Λύττο. Στον ίδιο χώρο υπάρχει και Κέντρο Νεότητας. Υπάρχουν επίσης πολλά εξωκλήσια όπως ο Άγιος Γεώργιος στα ερείπια της Λύττου και ο Εσταυρωμένος, ο Άγιος Νικόλαος και οι Άγιοι Ανάργυροι (λειτουργεί σήμερα), πιθανότατα του 13ου αιώνα.

Ιστορικά στοιχεία

Κατά τη Μινωική εποχή η πόλη Λύκτος, ή Λύττος , η αρχαιότερη ίσως πόλη της Κρήτης, είχε κυρίαρχη παρουσία στην ανατολική Κρήτη, μάλιστα η Λύκτος πήρε μέρος με στρατό στον Τρωικό Πόλεμο. Όπως φαίνεται από τα στοιχεία των ανασκαφών και πολλές επιγραφές η Λύκτος διακρίθηκε και κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο. Πιο σύγχρονες ανασκαφές στην Ακρόπολη Σμαρίου, με ευρήματα από τη Μεσομινωική εποχή και μετά, επιβεβαιώνουν τον σημαντικό ρόλο της περιοχής από αρχαιοτάτων χρόνων. Το όνομα Ξιδάς που έλαβε αργότερα οφείλεται στον πρώτο οικιστή του χωριού, ο οποίος πρέπει να είχε το επάγγελμα του κατασκευαστή ή του πωλητή ξιδιού, όπως μελάς, κρασάς, λαδάς κλπ. Κατά την Ενετοκρατία αναφέρεται στον Καστροφύλακα (K95) το 1583 με 221 κατοίκους και με το όνομα Xidá. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1841, στον οικισμό διεξήχθη σκληρή μάχη ανάμεσα στους Έλληνες επαναστάτες και τα οθωμανικά στρατεύματα.

Δείτε επίσης

Κοινότητα Λύττου

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Αρχαία Λύττος ή Λύκτος Αρχειοθετήθηκε 2013-02-11 στο Wayback Machine., ιστορικά στοιχεία για την αρχαία πόλη από την ιστοσελίδα του Δήμου Μινώα Πεδιάδος. «Η Λύκτος και τα μνημεία της στα κείμενα των περιηγητών» https://www.archaiologia.gr/blog/publishig/η-λύκτος-και-τα-μνημεία-της-στα-κείμενα/