Οι Κάτω Ασίτες (επίσημο: Κάτω Ασίται) είναι χωριό και έδρα ομώνυμης Κοινότητος του Δήμου Ηρακλείου στην Περιφεριακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Βρίσκονται στους ανατολικούς πρόποδες του Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 450 μέτρων και απέχουν 24 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο της Κρήτης. Ανήκε στην επαρχία Μαλεβιζίου. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιοχές Νοτικό και Πρίνος καθώς και η περιοχή "Κάστελλας" δίπλα στη μονή Γοργολαΐνη, η οποία υπήρξε έδρα της επανάστασης και είναι από τις αρχαιότερες μονές της Κρήτης. Στη μονή βρίσκεται ο τάφος του συμπολεμιστή του Καπετάν Κόρακα, Φραγκιά Μαστραχά που σκοτώθηκε ηρωικά αγωνιζόμενος σε μάχη του 1868.

Ονομασία

Το όνομα του χωριού προέρχεται από την εγκατάσταση στρατιωτών από την Άσσο της Μυσίας που υπηρετούσαν στο στρατό του Νικηφόρου Φωκά και εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην Κρήτη μετά την ανακατάληψή της από τους Βυζαντινούς το 961 και γι' αυτό η ορθή γραφή του ονόματος είναι Ασσίτες και όχι Ασίτες. Το όνομα της κωμόπολης συναντιέται για πρώτη φορά στα βενετσιάνικα αρχεία του Χάντακα το 1394, όπου αναφέρεται ως φέουδο του Paulus Theupolo. Καταγράφεται επίσης σε όλους τους επόμενους απογραφικούς καταλόγους από το 1577 μέχρι σήμερα.

Ιεροί ναοί

Οι Κάτω Ασίτες διαθέτουν 22 εκκλησίες, με εκείνη της Αγίας Παρασκευής (Πολιούχο του χωριού) να είναι η πιο φημισμένη. Σύμφωνα με την παράδοση, την περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ένας Τούρκος περνούσε με το άλογό του έξω από τον Ναό εξοργισμένος με την Αγία που δεν τους επέτρεπε να διανυκτερεύσουν, στάθηκε μπροστά από την εκκλησία και πυροβόλησε το γλυπτό της Αγίας Παρασκευής πάνω από την κύρια είσοδο, ωστόσο η σφαίρα από το όπλο του εξοστρακίστηκε καταλήγοντας στο στομάχι του και προκαλώντας το θάνατό του. Μάλιστα, μέχρι και σήμερα μπορούμε να διακρίνουμε το σημάδι της σφαίρας πάνω στο γλυπτό. Η Αγία Παρασκευή βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Ο ναός της Αγίας Παρασκευής, μία μονόκλιτη μικρή βασιλική, κτισμένη το 1745, έχει αναπαλαιωθεί, έτσι ώστε να ανακαλυφθεί η εξαιρετική λιθοδομία του και αποτελεί ένα αληθινό κόσμημα. Πάνω από τη κύρια θύρα υπάρχει εντοιχισμένο ένα πέτρινο γλυπτό που παριστάνεται η Αγία Παρασκευή να κρατά στο ένα χέρι το Σταυρό και στο ένα κλαδί φοίνικα(σημάδι νίκης και αθανασίας). Επίσης στο ναό τελείται από ευσεβείς γυναίκες η ακολουθία της Παρακλήσεως καθημερινά από το 1974 μέχρι σήμερα.

Ένας άλλος ναός του χωριού είναι ο Δεσπότης Χριστός είναι ένας καθεδρικός ναός και είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση Του Σωτήρος και γιορτάζει στις 6 Αυγούστου. Πρόκειται για ένα κτίσμα των μέσων περίπου του 19ου αιώνα. Επίσης ο περίβολος του ναού χρησιμοποιούνταν μέχρι το 1950 ως Κοιμητήριο, γι' αυτό περιστοιχίζονταν από πανύψηλα κυπαρίσσια, ένα από τα οποία σώζεται μέχρι σήμερα. Άλλες εκκλησίες και εξωκλήσια: Αγία Τριάδα, Άγιος Γεώργιος Χωστός (Νήση), Άγιος Μύρωνας, Παναγία, Αγία Αικατερίνη, Άγιος Νικόλαος, Άγιος Αντώνιος, Προφήτης Ζαχαρίας, Αρχάγγελος Μιχαήλ, Άγιος Κωνσταντίνος και Αγία Ελένη, Αγία Ευφημία, Παναγία Αγίου Όρους(Εαρινό), Άγιος Αντώνιος Πετάλι, Προφήτης Ηλίας, Τίμιος Σταυρός, Άγιος Νεκτάριος, Αγία Μαρίνα (Κοιμητήριο), Άγιος Ελευθέριος, Άγιος Αρσένιος, Άγιος Γεώργιος Γοργολαΐνι.

Ιστορία

Η «οχυρή» θέση του χωριού στους πρόποδες του Ψηλορείτη και η επαναστατική φύση των κατοίκων του διαγράφουν μια ένδοξη ιστορική πορεία στο πέρασμα των αιώνων, η οποία τεκμηριώνεται και από τα ηρώα που είναι στημένα στα ιστορικά σημεία και στα κεντρικά του χωριού (άγαλμα στην κεντρική πλατεία, αμοναχός δρυς). Στην κωμόπολη έχουν εντοπιστεί σημαντικά κατάλοιπα της Ρωμαϊκής Εποχής ( Ρωμαϊκά Λουτρά).Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιοχές Νοτικό και Πρίνος καθώς και η περιοχή "Κάστελλας" δίπλα στη μονή Γοργολαΐνη, η οποία υπήρξε έδρα της επανάστασης και είναι από τις αρχαιότερες μονές της Κρήτης. Στη μονή βρίσκεται ο τάφος του συμπολεμιστή του Καπετάν Κόρακα, Φραγκιά Μαστραχά που σκοτώθηκε ηρωικά αγωνιζόμενος σε μάχη του 1868.

Μονή Αγίου Γεωργίου Γοργοελεήμονα (Γοργολαίνι)

Η μονή Αγίου Γεωργίου Γοργοελεήμονα ή Γοργολαίνι είναι από τα ωραιότερα και πιο δημοφιλή κρητικά μοναστήρια. Χτίστηκε το 1320 και ανοικοδομήθηκε πολλές φορές έκτοτε. Η πρώτη αναφορά για το Μοναστήρι βρίσκεται σε ενετικό έγγραφο του 1319.Στην πορεία του χρόνου έγινε καταφύγιο και ορμητήριο επαναστατών και χαΐνηδων στη διάρκεια τόσο της Επανάστασης του 1821, όσο και στη Μεγάλη Κρητική Επανάσταση του 1866. Τον Αύγουστο του 1822 έγινε μάχη ανάμεσα σε 5.000 επαναστάτες και 22.000 Τούρκους. Στις 19 Αυγούστου του 1866 ο Καπετάν Μιχάλης Κόρακας", γενικός Αρχηγός της μεγάλης Κρητικής Επανάστασης, έκανε το Μοναστήρι κέντρο και ορμητήριο του. Μετά από μια μάχη ο "Κόρακας οπισθοχώρησε και το Μοναστήρι κυριολεκτικά ισοπεδώθηκε. Παράλληλα, οι Τούρκοι έκαψαν και τα χωριά Πάνω και Κάτω Ασίτες. Στα 1868 σε μια μάχη κοντά στο Μοναστήρι σκοτώθηκε σε ηλικία 75 ετών το πρωτοπαλίκαρο του Κόρακα, ο "Καπετάν Φραγκιός Μαστραχάς", και ο τάφος του έγινε η αυλή της Μονής Γοργολαΐνι. Το όνομα της Μονής τότε ήταν "Άη Γιώργης ο Γοργοελεήμονας". Το συναντούμε στις αρχές του 20ου αιώνα να έχει στενές σχέσεις με την "Ιερά Μονή της Παναγίας του Κουδουμά" και τους "Αγίους Παρθένιο και Ευμένιο". Οι σχέσεις αυτές διατηρήθηκαν έως και τις αρχές του Μεσοπολέμου όταν για κάποιους άγνωστους ακόμα λόγους η Μονή διαλύεται. Παρέμεινε έρημη η Μονή του Άη Γιώργη του Γοργολαΐνη έως και τα νεότερα χρόνια κάπου στα 1957, όταν εμφανίζεται η μνημειώδης μορφή του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Κρήτης "Ευγενίου Ψαλιδάκη". Αν επισκεφθείτε το "Γοργολαίνι" μην παραλείψετε να επισκεφθείτε τη σπουδαία βιβλιοθήκη, το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία ψηλά στο λόφο πάνω από τη μονή που χτίστηκε το 1994 στη θέση του ξύλινου σταυρού που έκαψε ένας κεραυνός, αλλά και το εκκλησάκι του Οσίου Αρσενίου που βρίσκεται λίγο χαμηλότερα.

Η ζωή στις Ασίτες

Οι Ασίτες, ‘Ανω και Κάτω, αποτελούν δύο από τους πλέον παραδοσιακούς οικισμούς, όχι μόνο του Νομού Ηρακλείου, αλλά και ολόκληρης της Κρήτης. Με πληθυσμό 2.000 κατοίκων περίπου, κτισμένες σε υψόμετρο 450 μέτρα στους πρόποδες του Ψηλορείτη προσφέρουν ιδανικές συνθήκες διαμονής και εξερεύνησης του μοναδικού τοπίου της Κρητικής φύσης. Ταυτόχρονα προσφέρουν όλες τις ανέσεις για όμορφες εξορμήσεις. Νόστιμες χωριάτικες συνταγές φαγητού, τσικουδιά και καλό κρασί, καφέ σε παραδοσιακά καφενεία, ασιτιανά εδέσματα από το γυναικείο συνεταιρισμό κάνουν την επίσκεψη αξέχαστη γαστρονομική εμπειρία. Ακολουθώντας το «δρόμο του κρασιού”, συναντάμε μερικά από τα καλύτερα οινοποιία της Κρήτης. Μονοπάτια μοναδικής ομορφιάς για πεζοπορία ή ορειβασία ανάμεσα στη πλούσια χλωρίδα του βουνού με σπάνιας ομορφιάς αγριολούλουδα και αρωματικά βότανα. Ακολουθώντας το ευρωπαϊκό "μονοπάτι Ε4" ο επισκέπτης φθάνει στη κορυφή "Πρίνος" του Ψηλορείτη στα 1.100 μέτρα, όπου βρίσκεται το ορειβατικό καταφύγιο του ορειβατικού συλλόγου Ηρακλείου, ενώ η θέα κόβει την ανάσα φθάνοντας ακόμα και μέχρι το νησί της Σαντορίνης, όταν το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες. ''Το καταφύγιο του Πρίνου''' στις ανατολικές παρυφές του Ψηλορείτη, πάνω από το χωριό Άνω Ασίτες αποτελεί δημοφιλή πόλο έλξης ορειβατών αφού από εκεί πολλές είναι οι πεζοπορικές εξορμήσεις που μπορείτε να επιλέξετε. Το καταφύγιο είναι πετρόχτιστο, άρτια εξοπλισμένο και μπορεί να φιλοξενήσει 40 άτομα. Η ασχολία των κατοίκων με την κτηνοτροφία και την καλλιέργεια γης είναι εγγύηση για την ποιότητα των κτηνοτροφικών και αγροτικών προϊόντων σε αγνά κρέατα, τυροκομικά, φρούτα, λαχανικά και ελαιόλαδο. Ο επισκέπτης θα συναντήσει επίσης αρκετά από τα παραδοσιακά επαγγέλματα όπως μαραγκούς, λαϊκούς κοσμηματοποιούς, γανωτές (καλαϊτζήδες), κατασκευαστές παραδοσιακών μουσικών οργάνων, παραδοσιακούς κουρείς, υφάντρες, σαπωνοποιούς, τσαγκάρηδες, αγιογράφους με εντυπωσιακές δημιουργίες.

Πολιτισμός - Τουρισμός

Στα τέσσερα εστιατόρια της κωμόπολης και στα δέκα καφενεία της ο επισκέπτης θα απολαύσει την αγνότητα και ποικιλία των τοπικών προϊόντων, τα γνήσια εδέσματα της παλιάς παραδοσιακής κρητικής κουζίνας, τη νοστιμιά των τυροκομικών προϊόντων και την ανοιχτή καρδιά των κατοίκων της. Μπορεί επίσης να προμηθευτεί τις υπέροχες δημιουργίες που παράγει και προωθεί και ο πολύ δραστήριος "Γυναικείος Συνεταιρισμός Ασιτών Ηρακλείου «Ασιτιανά Εδέσματα»". Για να μπορέσει όμως ο επισκέπτης να βιώσει έστω και λίγα από όλα τα παραπάνω καλό θα είναι να επιλέξει μια πολυήμερη διαμονή της οποίας την άνεση, την ομορφιά και την απόλαυση εγγυώνται τα τρία αγροτουριστικά συγκροτήματα που βρίσκονται και λειτουργούν στην κωμόπολη των Κάτω Ασιτών. Στον οικισμό λειτουργεί περιφερειακό ιατρείο, όπως επίσης και Δημοτικό Σχολείο και νηπιαγωγείο. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κάτω Ασιτών "Το Γοργολαΐνι" οργανώνει πολυήμερες Πολιτιστικές Εκδηλώσεις με αποκορύφωμα την 26η Ιουλίου (πανηγύρι Αγίας Παρασκευής) όπου πραγματοποιείται μεγάλο κρητικό γλέντι.Υπάρχουν τρία δέντρα που έχουν κριθεί διατηρητέα, ένας πλάτανος και ένα κυπαρίσσι στην Ιερά Μονή Γοργολαΐνι και ένας δρυς στη θέση που σκοτώθηκε ο Μαστραχάς.Το κλίμα του χωριού ευνοεί πολύ θερμά και ξηρά καλοκαίρια, ήπιους και βροχερούς χειμώνες με περιστασιακές χιονοπτώσεις.

Φυσικό περιβάλλον

Το φυσικό περιβάλλον της περιοχής χαρακτηρίζεται από μια μεγάλη ποικιλία γεωμορφολογικών και οικολογικών χαρακτηριστικών. Από τις ψηλές βουνοκορφές της οροσειράς του Ψηλορείτη μέχρι και τα βόρεια παράλια του νησιού, μπορεί κανείς να θαυμάσει πλήθος τοπίων ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Αν και ο γεωγραφικός χώρος είναι μικρός, είναι ορατή η συνύπαρξη ψηλών και απότομων βουνοκορφών, που διακόπτονται από μικρά οροπέδια, φαράγγια, πηγές και χείμαρρους και χαμηλών ρεματιών, λαγκαδιών και λιβαδιών. Από την ορεινή ζώνη ξεκινούν την ανάπτυξή τους αρκετά εντυπωσιακά φαράγγια όπως των Ασιτών. Μικροί χείμαρροι διασχίζουν τα φαράγγια καταλήγοντας σε μεγαλύτερα ρέματα, τα οποία με τη σειρά τους διατρέχουν από νότο προς βορρά τις πυκνές με παρόχθια φυτά ρεματιές του Μαλεβιζίου μέχρι να φτάσουν στη θάλασσα. Τα ρέματα δεν είναι μεγάλα, ούτε έχουν σταθερή παροχή λόγω της σύστασης των πετρωμάτων που διασχίζουν. Έτσι, η μεγαλύτερη ποσότητα των βροχών και του χιονιού κατεισδύει και χάνεται στα υπόγεια γεωλογικά στρώματα. Το σημαντικότερο υδρολογικό χαρακτηριστικό δημιουργείται από τις τεράστιες ποσότητες, καλής ποιότητας, υπόγειου νερού, που οφείλονται στα ιδιαίτερα τεκτονικά και γεωλογικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Αν και το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής αποτελείται από καλλιεργημένες εκτάσεις (ελιές και αμπέλια) οι οποίες συνήθως δεν παρουσιάζουν σημαντικό οικολογικό ενδιαφέρον, προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλία φυτών που συναντάται στην περιοχή. Έτσι, εκτός από φρύγανα και θάμνους μπορεί κανείς να παρατηρήσει λεύκες, κυπαρίσσια, καρυδιές, αχλαδιές, αγριοκερασιές, βελανιδιές, πουρνάρια, ασπαλάθους, βατομουριές, αγριοκλιματιδιές, μυρτιές, θαμνοκυπάρισσα κ.ά.

Σπήλαια

Τα πιο γνωστά σπήλαια της περιοχής είναι:

ο "Λέστα σπήλιος" στη θέση Μαριάς αλώνι ο "Αστυράκου σπήλιος" ή "Σαρακήνα" ο "Κατσιβλή σπήλιος" στη θέση Λυσσογκρέμια και το σπήλαιο "Μέλισσα"

Προσωπικότητες

Γεώργιος Τ. Τσερεβελάκης: διδάκτωρ νεοελληνικής φιλολογίας, επιμελητής κειμένων, εκπαιδευτικός, συγγραφέας, ιστοριοδίφης Κύριλλος (Γεώργιος Διαμαντάκης), Μητροπολίτης Ιεραπύτνης και Σητείας.

Διοικητικά στοιχεία

Δείτε Κοινότητα Κάτω Ασιτών Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι μαζί με τον οικισμό Νίση καθώς και την Μονή Γοργολαΐνη αποτελούν την κοινότητα Κάτω Ασιτών υπάγεται στη δημοτική ενότητα Γοργολαΐνη του Δήμου Ηρακλείου και σύμφωνα την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 1.076 κατοίκους.

Αθλητισμός

Αθλητική Ένωση Ασιτών

Η «Αθλητική Ένωση Ασιτών Πρινιά» είναι αθλητικός και ποδοσφαιρικός σύλλογος με έδρα τις Κάτω Ασίτες. Ιδρύθηκε το 1990 και προήλθε από τη συνένωση των ποδοσφαιρικών ομάδων Κάτω Ασιτών και Άνω Ασιτών, «Α.Ο.Κ. Ασιτών» και «Αστραπής Α. Ασιτών» αντίστοιχα και έχει Αριθμό Μητρώου Ε.Π.Ο. 3.666. Χρώματα του συλλόγου είναι το πράσινο και το κίτρινο και έδρα του αποτελεί το Δημοτικό γήπεδο Ασιτών. Πριν το 1990 ο Α.Ο.Κ. Ασιτών είχε πρωταγωνιστική παρουσία στα τοπικά πρωταθλήματα Ηρακλείου και η συνένωση του με την Αστραπή για τη δημιουργία μιας ενιαίας ομάδας έδωσε διαφορετική δυναμική και προοπτική στη νέα ομάδα και εκπρόσωπο της ευρύτερης περιοχής των Ασιτών και του γειτονικού Πρινιά που δημιουργήθηκε. Από το 1990 μέχρι και το 1994 η «Αθλ. Ένωση Ασιτών» αγωνίστηκε στην Α2' κατηγορία της Ε.Π.Σ. Ηρακλείου, ενώ στη συνέχεια και μέχρι το 2008 αγωνίστηκε συνεχώς στην κορυφαία κατηγορία του Ηρακλείου, την Α1' Κατηγορία. Την αγωνιστική περίοδο 2007-08 κατέκτησε για πρώτη φορά στην ιστορία του τον τίτλο στο Ηράκλειο και κέρδισε την άνοδο στην Δ' Εθνική κατηγορία. Την περίοδο 2008-09 αγωνίστηκε για πρώτη φορά στο Περιφερειακό πρωτάθλημα της Δ' Εθνικής, όπου μη διαθέτοντας την απαιτούμενη εμπειρία τερμάτισε τελευταία στη 16η θέση του 10ου ομίλου και υποβιβάστηκε. Την επόμενη περίοδο όμως 2009-10, η «Αθλ. Ένωση Ασιτών» είχε μια θριαμβευτική πορεία στο πρωτάθλημα, κατακτώντας τον τίτλο στο Ηράκλειο και την επάνοδο στην Δ' Εθνική με μεγάλη άνεση και δημιουργώντας ανεπανάληπτα ρεκόρ στην ιστορία των τοπικών πρωταθλημάτων της Ε.Π.Σ. Ηρακλείου. Τερμάτισε στην 1η θέση με 13 βαθμούς διαφορά από την δεύτερη της βαθμολογίας Αθλ. Ένωση Κατσαμπά, διέγραψε 22 συνεχόμενες νίκες σε 30 αγώνες και συνολικά είχε 28 νίκες στο πρωτάθλημα. Είχε το απόλυτο στις Ασίτες (15 νίκες σε 15 αγώνες) ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι τον Α' γύρο δε δέχτηκε κανένα γκολ στην έδρα της. Συνολικά σημείωσε 94 γκολ, από τα οποία 29 σημείωσε ο πρώτος σκόρερ της κατηγορίας Γιώργος Σταυρακάκης. Επίσης, το 2010 συμμετείχε στον πρώτο αγώνα της ιστορίας του νεοσύστατου τότε Σούπερ Καπ Ηρακλείου όπου ηττήθηκε (2-1) από τον αντίπαλο και κυπελλούχο Κυπέλλου Ηρακλείου, Α.Ο. Γιούχτα. Την περίοδο 2010-11 η Αθλητική Ένωση Ασιτών αγωνίστηκε για δεύτερη φορά στην ιστορία της στην Δ' Εθνική κατηγορία, όπου όντας περισσότερο ώριμη και οργανωμένη με στόχο τη καθιέρωση και το χειροκρότημα κατέκτησε πανάξια την 5η θέση του 10ου ομίλου και την άνετη παραμονή όπου ισοβάθμησε με τον Π.Ο.Α. και διατήρησε την καλύτερη εντός έδρας άμυνα του πρωταθλήματος με μόνο 4 γκολ παθητικό. Ωστόσο όμως, την επόμενη περίοδο 2011-12 η «Α.Ε.ΑΣΙΤΩΝ» τερμάτισε οριακά 1 θέση κάτω από τη ζώνη υποβιβασμού (9η θέση) και υποβιβάστηκε, έχοντας διαφορά 1 βαθμού από τη θέση σωτηρίας . Τη χρονιά εκείνη έμειναν στην κατηγορία οι 8 πρώτες ομάδες λόγω αναδιάρθρωσης. Έκτοτε μέχρι και σήμερα, η Αθλητική Ένωση Ασιτών αγωνίζεται στο τοπικό πρωτάθλημα της Ε.Π.Σ. Ηρακλείου.

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Κάτω Ασίτες - Blog Αρχειοθετήθηκε 2018-03-22 στο Wayback Machine. Δήμος Γοργολαΐνη Αρχειοθετήθηκε 2008-04-11 στο Wayback Machine. Ένωση Ασιτών Αρχειοθετήθηκε 2018-03-20 στο Wayback Machine. Πανοραμική άποψη των Κάτω Ασιτών από τους πρόποδες του Ψηλορείτη. Περιηγητική Λέσχη Ασιτών Αρχειοθετήθηκε 2011-10-04 στο Wayback Machine.