Η Ιερά Μονή του Αγίου Γεωργίου του Γοργολεήμονος βρίσκεται σε υψόμετρο 500 μέτρων κοντά στο χωριό Κάτω Ασίτες, όπου υπάγεται, και ήταν αυτή που επιβίωσε περισσότερο από τα υπόλοιπα μοναστήρια της περιοχής, κατά τις διάφορες επαναστάσεις την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Καθώς η μικρή μοναστική κοινότητα επιμένει να μη χρησιμοποιεί μικρόφωνα και ηλεκτροφωτισμό στην εκκλησία, οι λειτουργίες και οι εσπερινοί εδώ, διατηρούν την αυθεντικότητα του παρελθόντος. Άξιο αναφοράς είναι το παλιό ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο λαϊκής εκκλησιαστικής ξυλογλυπτικής του 19ου αιώνα ενώ τα παλιά κελιά έχουν αντικατασταθεί, καθώς στη μονή λειτούργησε για χρόνια κατά τη δεκαετία του 1960 η παιδική κατασκήνωση της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης. Το 1966 μοιράστηκε στους χωριανούς το σύνολο σχεδόν της περιουσίας της μονής, στην οποία απέμειναν μόνο λίγα κομμάτια γύρω της. Οι παλιοί κάτοικοι των Ασιτών έλεγαν ότι παλαιότερα στην θέση του μοναστηριού ήταν μια εκκλησία, ο Άγιος Νικόλαος. Η ονομασία του μοναστηριού προήλθε από μία ιστορία. Λέγεται ότι στην εκκλησία ήταν ένας άνθρωπος μία νύχτα και διψούσε πολύ. Κάποια στιγμή είδε μπροστά του ένα καβαλάρη και του έδωσε νερό. Και τότε αφού ήπιε νερό τον ρώτησε ποιος είναι και ο καβαλάρης απάντησε ο Άγιος Γεώργιος. Επειδή του πήγε γρήγορα νερό, τον ονόμασαν Άγιο Γεώργιο Γοργολαΐνη. Στον περίβολο του μοναστηριού μπορεί να δει κανείς την προτομή του γενναίου οπλαρχηγού Φραγκιά Μαστραχά ο οποίος σε ηλικία 75 ετών, σκοτώθηκε το 1868 σε μάχη εναντίον των Τούρκων στις Ασίτες. Επίσης, στην κρήνη της μονής υπήρχε ένα μαρμάρινο λιοντάρι, από την εποχή της Ενετοκρατίας, το οποίο όμως κλάπηκε το 1990. Λέγεται μάλιστα ότι η ονομασία Γοργολαήνης προέρχεται από το γοργό γέμισμα των λαγηνιών. Τεράστιες βελανιδιές που καλύπτουν ένα μεγάλο τμήμα του περιβόλου (δύο από τα δέντρα αυτά, ο πλάτανος και το κυπαρίσσι, έχουν κριθεί «διατηρητέα μνημεία της φύσης»). Το 2001 απεγράφη στη Μονή 1 άτομο. Το μοναστήρι έχει ανακαινισθεί το 1950.

Ιστορικά στοιχεία

Το Γοργολαΐνι διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην τόνωση του θρησκευτικού και εθνικού συναισθήματος των Ασιτιανών και όχι μόνο κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Είναι ένα ένα σημαντικό μοναστήρι που υπάρχει τουλάχιστον από τα χρόνια της Ενετοκρατίας. Η αρχαιότερη μνεία της ανάγεται τον 13ο αιώνα. Ιδρυτής του φέρεται ο αρχιερέας Σίλβεστρος. Το καθολικό είναι αφιερωμένο στον άγιο Γεώργιο ο ναός του οποίου αποπερατώθηκε το 1627. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρξε κέντρο επαναστατικών κινημάτων λόγω της θέσης της και πυρπολήθηκε από τους Τούρκους. Τον Αύγουστο του 1822 στη μονή έγινε μάχη ανάμεσα σε 5.000 επαναστάτες και 22.000 Τούρκους. Το 1830 ανοικοδομήθηκε από τον ηγούμενο Μεθόδιο και το μοναχό Νεόφυτο. Το 1866 συγκλήθηκε εκεί συνέλευση των επαναστατών από το Μιχαήλ Κόρακα. Οι Τούρκοι πληροφορήθηκαν το γεγονός και εξαπέλυσαν επίθεση, αποκρούστηκαν όμως από τους επαναστάτες και τράπηκαν σε φυγή. Το 1867, έπειτα από αιματηρή μάχη, οι αγωνιστές ηττήθηκαν και ο Κόρακας έφυγε αναγκαστικά από το μοναστήρι. Την περίοδο εκείνη σκοτώθηκε και ο οπλαρχηγός Μαστραχάς.

Βιβλιογραφία

Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971. Μνήμης Ανάπλους, εκδ. Πολιτιστικού Συλλόγου Κάτω Ασιτών.