Ο Άγιος Κύριλλος είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Γορτύνης στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Ανήκε στην επαρχία Καινούργιου του νομού Ηρακλείου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 420 μέτρων. Στον Άγιο Κύριλλο υπάρχει Δημοτικό Σχολείο. Τα κυριότερα προϊόντα είναι το λάδι, τα πρώιμα κηπευτικά και τα κτηνοτροφικά φυτά. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν ο κύριος ναός του χωριού, αφιερωμένος στον Άγιο Κύριλλο, ο οποίος, σύμφωνα με την παράδοση, κτίστηκε στα ερείπια παλαιότερου ναού, όπως και ο μικρός ναός του Αγίου Θεοδώρου που έχει τοιχογραφίες.

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό είναι στενά συνδεδεμένο με τον Άγιο Κύριλλο, ο οποίος πιθανότατα μαρτύρησε εκεί το 299 και από αυτό το γεγονός έλαβε το όνομά του. Μάλιστα ο Άγιος ήταν και Επίσκοπος Γορτύνης και σύμφωνα με τον Δετοράκη (βλ. βιβλιογραφία) το μαρτύριο του Κυρίλλου ήταν το 304 και όχι το 299 καθώς την τελευταία χρονιά δεν είχε ακόμα κηρυχθεί ο διωγμός του Διοκλητιανού. Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει ότι ετάφη σε οχυρό και τραχύτατο μέρος, που ονομαζόταν Ράξος και οδηγήθηκε στο μαρτύριο με άμαξα που την έσυραν βόδια του οργώματος. Ο Άγιος Κύριλλος αναφέρεται ότι χειροτονήθηκε Επίσκοπος της πόλης σε ηλικία 68 ετών και διακρίθηκε για τις πράξεις και την πίστη του. Στον ίδιο χώρο ενταφιάστηκε και ο επίσκοπος Γορτύνης Ευμένιος. Το 1583 το χωριό αναγράφεται με τη λατινική ονομασία S. Chirlo, με 39 κατοίκους.

Ανασκαφές

Νότια του χωριού, στην περιοχή των Αστερουσίων, ανασκάφηκε θολωτός τάφος που ανάγεται στα τέλη των προϊστορικών χρόνων (πρωτομινωική ΙΙ/μεσομινωική Ι). Ο τάφος βρέθηκε συλημένος αλλά απέδωσε ενδιαφέροντα ευρήματα (ανδρικό ειδώλιο, λίθινα αγγεία και κεραμικά, σφραγίδες, χάνδρες περιδεραίων, κ.α.). Νοτιοανατολικά του τάφου επισημάνθηκε πρωτομινωικός οικισμός, ενώ βόρεια βρέθηκε σπήλαιο με ενδιαφέρουσα κεραμική από τους ίδιους χρόνους (Κρητικά Χρονικά, 1969, 21:533).

Διοικητικά στοιχεία

Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να προσαρτάται στην κοινότητα Μιαμούς. Το 1949 με το ΦΕΚ 153Α - 11/07/1949 ορίστηκε έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι μαζί με τον παραθαλάσσιο οικισμό Γερόκαμπος αποτελούν την κοινότητα Αγίου Κυρίλλου που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Γόρτυνας του Δήμου Γόρτυνας και σύμφωνα την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 125 κατοίκους. Δείτε: Κοινότητα Αγίου Κυρίλλου

Πληθυσμός

(σε παρένθεση ο πληθυσμός της τοπικής κοινότητας)

Βιβλιογραφία

Δετοράκης Θεοχάρης, Οι Άγιοι της πρώτης βυζαντινής περιόδου της Κρήτης και η σχετική προς αυτούς φιλολογία, διατριβή επί δικτατορία, Αθήναι 1970. Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971. Μητροπολίτου Τιμόθεου, Επτά ματιές από τη Φαιστό, Μοίρες 1970, σελ. 80.

Πηγές

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1978, 2006 (ΠΛΜ) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)

Παραπομπές