Η Αγία Παρασκευή είναι οικισμός της Κοινότητος Λιλιανού του Δήμου Μινώα Πεδιάδος στην Περιφεριακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Βρίσκεται στην ιστορική Επαρχία Πεδιάδος σε υψόμετρο 400 περίπου μέτρων στους πρόποδες του όρους Δίκτη στο δρόμο από το Καστέλι προς την Άνω Βιάννο. Η πρώτη σαφής γραπτή αναφορά του οικισμού γίνεται στην τουρκική απογραφή του 1671 και καταγράφεται ως Aya Paraski Hurdu με 17 υπόχρεους σε φόρο οικογένειες (χαράτσα). Ο προσδιορισμός Hurdu παραπέμπει στο οικογενειακό όνομα Χουρδάκης, που κυριαρχεί ακόμα και σήμερα στον οικισμό. Σε κάποιες περιπτώσεις ο βαθμός συγγένειας κάποιων συνεπώνυμων οικογενειών Χουρδάκη του οικισμού χάνεται τόσο βαθιά στο παρελθόν, ώστε να μην διατηρείται η αίσθηση της συγγένειας μεταξύ τους. Σύμφωνα με την παράδοση μέλη της σφακιανής οικογένειας των Χούρδων ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή γύρω από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, απ’ όπου πήρε και το όνομά του ο οικισμός. Το 1836, στην αιγυπτιακή απογραφή, ο οικισμός Hagia Paraské κατοικείται από έξι χριστιανικές οικογένειες. Στην απογραφή του 1881 με 98 κατοίκους η Αγία Παρασκευή ανήκει διοικητικά στο δήμο Καστελίου, όπως και το 1900 με 123 κατοίκους. Το 1928 εντάσσεται στην κοινότητα Μουχτάρω (σήμερα Ευαγγελισμός) με 121 κατοίκους. Από το 1940 εντάσσεται διοικητικά στην κοινότητα Λιλιανώ με 144 κατοίκους. Το 1951 με 153 κατοίκους, το 1961 με 152, το 1971 με 127, το 1981με , το 1991 με , το 2001 με 115 κατοίκους. Με τη διοικητική μεταρρύθμιση «Καποδίστριας» εντάχθηκε στο δήμο Καστελίου και με την αντίστοιχη «Καλλικράτης» στο διευρυμένο δήμο Μινώα Πεδιάδος. Στην απογραφή του 2011 αριθμούσε 47 κατοίκους. Μολονότι δεν έχουμε ασφαλείς αποδείξεις για την ύπαρξη του οικισμού και την ενετική περίοδο, ωστόσο υπάρχει - πέρα από τα αρχαιολογικά ευρήματα που μαρτυρούν την αδιάλειπτη παρουσία οικισμού στην περιοχή μέχρι και τα ύστερα βυζαντινά χρόνια – μια αναφορά σε ιστορικά έγγραφα που πιθανόν να αφορούν στην Αγία Παρασκευή Πεδιάδος. Ο Στέργιος Σπανάκης πιστεύει ότι η αναφορά το 1463 στον οικισμό της Santa Veneranda ως πατριαρχικού οικισμού στην Κρήτη, αφορά στον οικισμό Αγία Παρασκευή Πεδιάδος. Στηρίζει την άποψή του στο γεγονός ότι όλα τα πατριαρχικά χωριά βρίσκονταν στην περιφέρεια του σημερινού νομού Ηρακλείου. Στην Αγία Παρασκευή διατηρείται η παράδοση ότι κάποιος από την οικογένεια Χούρδου των Σφακίων εγκαταστάθηκε στη θέση του σημερινού οικισμού, σε ακαθόριστο χρονικό διάστημα. Ήταν γνωστό με την ονομασία Μετόχι Χούρδου ή Μάντρα του Χούρδου. Λίγο μετά, έφτασε και άλλος Σφακιανός, ο Χούλης, και εγκαταστάθηκε στο εν λόγω Μετόχι. Οι απόγονοι των προαναφερθέντων ανδρών ονομάζονται Χουρδάκηδες και Χουλάκηδες. Αργότερα οικοδομήθηκε ο ναός της Αγίας Παρασκευής, της οποίας το όνομα δόθηκε και στο σημερινό χωριό. Στην Αγία Παρασκευή γεννήθηκε και θάφτηκε ο δάσκαλος Αριστοφάνης Χουρδάκης, ο πατέρας του κρητικού παραμυθιού.

Παραπομπές

Πηγές

Ανδρέας Λενακάκης, «Τοπωνυμική έρευνα περιοχής Αγίας Παρασκευής Πεδιάδος», Παλίμψηστον, τ. 37 (2020), Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο, σσ. 203-214 Ανδρέας Λενακάκης, «Η ζωή και το έργο του Αριστοφάνη Χουρδάκη», στον τόμο Πρακτικά διημερίδας πολιτισμού, "Αν σ' αγαπά ο τόπος σου, σε θέλει ο κόσμος όλος...", Καστέλι Πεδιάδος 16 και 17 Απριλίου 2016, εκδ. Δημοτικός Οργανισμός Πολιτισμού Αθλητισμού και Περιβάλλοντος (ΔΟΠΑΠ) Δήμου Μινώα Πεδιάδας, Ηράκλειο 2016, σσ. 467-486