Το Πελόπιο είναι κωμόπολη του νομού Ηλείας. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Αρχαίας Ολυμπίας, έχει πληθυσμό 944 κατοίκους (2021) και αποτελεί την μεγαλύτερη πληθυσμιακά κοινότητα του Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας. Το όνομα της κωμοπόλεως σχετίζεται με τον μυθικό Πέλοπα. Πρόεδρος της Κοινότητας είναι από το 2014 έως σήμερα, ο Δημήτρης Στασινόπουλος.

Ιστορία

Το χωριό ιδρύθηκε τον 15ο αιώνα κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας. Ιδρύθηκε από Τουρκαλβανούς, οι οποίοι το ονόμασαν αρχικά Κριεκούκι, που σημαίνει στη γλώσσα τους "το κόκκινο κεφάλι". Ονομάστηκε αργότερα Πελόπιο, η οποία ονομασία προέρχεται από τον μυθικό βασιλιά της Πελοποννήσου Πέλοπα. Κατά το χρόνο του 1718, ομάδες Τουρκαλβανών κατέβηκαν στην Ηλεία και άλλοι παρέμειναν στα μέρη της Γαστούνης, ενώ μεγάλη ομάδα από αυτούς έκτισαν οικισμό στο οροπέδιο, το ονομαζόμενο Λάλα. Με την πάροδο των χρόνων οι οικογένειες πολλαπλασιάστηκαν και διασπάρθηκαν στην πεδιάδα του Αλφειού έως και τη Βαρβάσαινα, χτίζοντας τους δικούς τους μαχαλάδες. Αρχικά οργανώθηκαν σαν οικογενειακές γειτονιές και αργότερα έγιναν αραιοκατοικημένα χωριά, δίνοντας τις δικές τους ονομασίες. Ορισμένα χωριά αναπτύχθηκαν μόνο με το Αλβανικό στοιχείο και άλλα με Τούρκους και Έλληνες, οι οποίοι ζούσαν αρμονικά (αφέντες Τούρκοι και ραγιάδες Έλληνες) αλλά κατά καιρούς οι Τούρκοι καταπίεζαν εχθρικά τους Έλληνες και προέβαιναν σε σφαγή και τιμωρίες των άτακτων κατοίκων. Το χωριό «Πελόπιο» κατοικούνταν αρχικά από Αλβανούς και ονομαζόταν «Κριεκούκι», δηλαδή κόκκινη κεφαλή, ασφαλώς από την παρουσία εκεί κάποιου αμαρτωλού Έλληνα με φουστανέλα και φέσι στην κεφαλή. Η ονομασία «Κριεκούκι» ήταν στην Αλβανική γλώσσα. Το χωριό αυτό διατηρήθηκε έως τις 25 Μαρτίου 1821 ως τούρκικος μαχαλάς, οπότε μετά την κήρυξη της Εθνεγερσίας αποσύρθηκαν προς το Λάλα και ακολούθησε η φυγή τους στις 24-25 Ιουλίου του 1821, μετά την περιβόητη μάχη στο Πούσι. Αμέσως μετά, το χωριό με το ίδιο όνομα κατοικήθηκε από Έλληνες, οι οποίοι αναπτύχθηκαν λίγο-λίγο δημιουργώντας τη δική τους κοινωνία με τα ήθη και έθιμα και την ορθόδοξη πίστη. Το χρόνο του 1834 το «Κριεκούκι» ορίστηκε έδρα Δήμου με το όνομα «Δήμος Κηθυρίων», παίρνοντας το όνομα του από το ρυάκι που διασχίζει τον κάμπο στο γειτονικό Πουρνάρι και ονομάζεται «Κηθυρεύς», ενώ αργότερα-το 1840-μετονομάστηκε σε «Δήμος Ολυμπιών» προς τιμήν της Αρχαίας Ολυμπίας. Η πορεία της κωμοπόλεως τους περασμένους αιώνες 19° και 20°, ήταν από πολιτική άποψη πολυτάραχη με τα φατριαστικά πολιτικά σκάνδαλα, τις καλπονοθείες ,αλλά και διαμόρφωσε εκλεκτή και ένδοξη κοινωνία που προόδευσε στο εμπόριο, στα επαγγέλματα και στα γράμματα, αφήνοντας πίσω της λαμπρή ιστορία έως το 1912 που καταργήθηκαν οι Δημαρχίες και ορίστηκαν στα χωριά κάτω των δέκα χιλιάδων κατοίκων κοινότητες .Η ονομασία «Κριεκούκι» διατηρήθηκε έως το 1928 και μετονομάστηκε σε «Πελόπιο» προς τιμήν του Πέλοπα, ο οποίος νίκησε στην αρματοδρομία του βασιλιά της Αρχαίας Πίσσης Οινόμαο και πήρε γυναίκα του την κόρη του Ιπποδάμεια. Σήμερα η κωμόπολη παρουσιάζει μια αρκετά σύγχρονη εικόνα, καθώς διαθέτει όλες τις διοικητικές υπηρεσίες και η αγορά της μπορεί να εξυπηρετήσει πολλές από τις βασικές ανάγκες των κατοίκων της. Περιβάλλεται από μεγάλης έκτασης καλλιεργήσιμες εκτάσεις και από ένα πυκνό δάσος, το οποίο κάηκε στις φωτιές του Αυγούστου 2007 και σήμερα έχει αποκατασταθεί σε μεγάλο βαθμό. Στο κέντρο της κωμοπόλεως είναι χτισμένη η μεγάλη πέτρινη εκκλησία του Αγίου Βασιλείου, που χρονολογείται από το 1923. Ένα γραφικό ξωκλήσι, η Αγία Παρασκευή, χτισμένη στην κορυφή ενός λόφου, ξεπροβάλλει μέσα σ’ ένα άλλοτε κατάφυτο τοπίο. Η «ρεματιά των αηδονιών» με το όμορφο μοναστήρι του Αι-Γιάννη γοήτευαν τον επισκέπτη. Ελπίζουμε η εικόνα της φωτογραφίας να αποκατασταθεί τα επόμενα χρόνια, ώστε να μην αποτελεί απλά μια όμορφη ανάμνηση… Το Πελόπιο βρίσκεται περίπου 320 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Αθήνας, 15 χλμ. ανατολικά του Πύργου, 5 χλμ. από την Ολυμπία, περίπου 115 χλμ νότια-νοτιοδυτικά της Πάτρας, περίπου 6 έως 8 χιλιόμετρα δυτικά-βορειοδυτικά της Αρχαίας Ολυμπίας, περίπου 130 χλμ. δυτικά της Τρίπολης. Σήμερα τον πολιτισμό στο Πελόπιο προάγει ο δραστήριος Πολιτιστικός Σύλλογος Πελοπίου, ο οποίος εδρεύει στο Μπαντούνειο πολιτιστικό κέντρο Πελοπίου. Ο σύλλογος διοργανώνει διάφορα πολιτιστικά δρώμενα, διαθέτει τμήμα χορών, ζωγραφικής, πολεμικών τεχνών, καθώς και μια πλούσια συλλογή βιβλίων. Ακόμη διοργανώνει συχνά αιμοδοσίες, ενώ ο σύλλογος κάθε χρόνο είναι ο κύριος διοργανωτής του καρναβαλιού Πελοπίου.

Πληθυσμός

Το 1981, ο πληθυσμός του χωριού ήταν 924 κάτοικοι, το 1991 αυξήθηκαν σε 1.023, ενώ στην απογραφή του 2001 καταγράφηκαν 1.057 κάτοικοι. Στην απογραφή του 2011 καταγράφηκαν 972 κάτοικοι. Στην τελευταία απογραφή του 2021 καταγράφηκαν 944 κάτοικοι.

Γεωγραφία

Το Πελόπιο βρίσκεται βόρεια της κοιλάδας του Αλφειού. Περιέχει πολλούς λόφους και τα δάση γύρω από την περιοχή ήταν πριν καούν από τις φωτιές του 2007 περίπου 30 με 50 μέτρα ύψος. Τα δάση περιελάμβαναν πεύκα, έλατα και κυπαρίσσια. Οι γεωργικές εκτάσεις βρίσκονται εντός της κοιλάδας, πέριξ του χωριού και της περιοχής.

Πληροφορίες

Τα παλιά σπίτια είναι πέτρινα και τα νέα κατασκευάστηκαν από δάνεια σεισμόπληκτων που χορηγήθηκαν τη δεκαετία του 1960. Στις δεκαετίες μάλιστα του 1970 και του 1980 ο οικιστικός ιστός επεκτάθηκε προς τα ανατολικά με την δημιουργία του Συνοικισμού Πουρναρίου-Πελοπίου, ο οποίος βασίστηκε σε σχέδιο πόλεως και έδωσε στην κοινότητα την σημερινή της μορφή. Μετά το Β' Παγκόσμιο και τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού έφυγε για τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα όπως ο Πύργος, η Πάτρα, η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, ενώ άλλοι λίγοι κάτοικοι μετανάστευσαν σε άλλες χώρες όπως η Γερμανία, η Ελβετία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Αυστραλία και ο Καναδάς. Ο πληθυσμός παρέμεινε σταθερός από τα μέσα έως τα τέλη του 20ου αιώνα. Στο Πελόπιο εδρεύουν πολλές υπηρεσίες. Το Ειρηνοδικείο Ολυμπίων, το Υποθηκοφυλακείο Ολυμπίων, Συμβολαιογραφεία, το ΤΟΕΒ Πελοπίου, ο Τοπικός Αστυνόμος Πελοπίου, κατάστημα της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Ηλείας, κατάστημα της Τράπεζας Πειραιώς, το Ταχυδρομικό Πρακτορείο Πελοπίου, το ΚΔΑΠ Δημου Αρχαίας Ολυμπίας και το Περιφερειακό Ιατρείο Πελοπίου. Το Πελόπιο επίσης διαθέτει παιδικό σταθμό, Νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο και Γενικό Λύκειο, το οποίο κάθε χρόνο σημειώνει σημαντικές επιτυχίες στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Η Αγορά του Πελοπίου περιλαμβάνει εμπορικά καταστήματα, χώρους εστίασης, κέντρα διασκέδασης, φαρμακεία και φροντιστήρια. Στο κέντρο της Αγοράς έχει στηθεί ανάγλυφο που αναπαριστά σκηνή από την αρματοδρομία του Πέλοπος, προς τιμήν του ονόματος της κωμοπόλεως. Ο ενοριακός Ναός του Αγίου Βασιλείου Πελοπίου, είναι ιδιαίτερα μεγαλοπρεπής και επιβλητικός, είναι πετρόχτιστος, διαθετει δυο πανύψηλα καμπαναριά, είναι ο μεγαλύτερος του Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας και ο δεύτερος μεγαλύτερος στο Νομό Ηλείας. Ο Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής βρίσκεται στο κοιμητήριο Πελοπίου, ενώ το εξωκλήσι του Αη-Γιώργη είναι κυριολεκτικά χαμένο στο δάσος. Η Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη Πελοπίου Ηλείας βρίσκεται σε ένα τοπίο απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς, κοντά στην κοιλάδα των αηδονιών. Εκεί βρίσκεται ο παιδικός σταθμός, καθώς και το εν αναστολή λειτουργίας Γηροκομείο Πελοπίου. Στο πεδίο των μεταφορών, στην Αγορά επίσης υπάρχει πιάτσα ταξί, ενώ η κωμόπολη συνδέεται με τον Πύργο και την Αρχαία Ολυμπία με συχνότατα δρομολόγια λεωφορείων και τρένου.

Φυσικές καταστροφές

Το 2007, η κωμόπολη βρέθηκε σε κίνδυνο από μια πυρκαγιά που έφτασε από τη νότια όχθη του Αλφειού: φλόγες λεηλάτησαν τα δάση γύρω από την περιοχή. Πυροσβέστες αγωνίστηκαν εναντίον της φωτιάς μαζί με ελικόπτερα και τα αεροπλάνα. Η πυρκαγιά άρχισε το Σάββατο 25 Αυγούστου και συνεχίστηκε μέχρι τη Δευτέρα 27 Αυγούστου 2007. Τα περίχωρα του Πελοπίου επλήγησαν από ανεμοστρόβιλο στις αρχές Νοεμβρίου του 2009. Μικρές ζημιές αναφέρθηκαν συμπεριλαμβανομένων των κτιρίων της. Πολλά θερμοκήπια που χρησιμοποιούνταν για παραγωγή λαχανικών καταστράφηκαν. Την 4η Αυγούστου 2021 εκδηλώθηκε δασική πυρκαγιά στα όρια της Κοινότητας Ηράκλειας η οποία έλαβε μεγάλες διαστάσεις και γρήγορα επεκτάθηκε στις όμορες κοινότητες, με αποτέλεσμα να καεί το μεγαλύτερο μέρος των εκτάσεων της Δ.Ε. Αρχαίας Ολυμπίας και ένα σημαντικό μέρος των εκτάσεων της Δ.Ε. Φολόης. Το Πελόπιο υπέστη τεράστιες καταστροφές, καθώς οικίες και άλλα κτήρια κάηκαν ολοσχερώς, ενώ το σύνολο σχεδόν των αγροτικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων υπέστη συντριπτική καταστροφή, αφήνοντας πίσω εν τέλει ένα σεληνιακό τοπίο. Οι πυρκαγιές του Αυγούστου του 2021 κατέκαψαν ό,τι όμορφο είχε απομείνει από τις πυρκαγιές του 2007, δημιουργώντας ένα απόκοσμο τοπίο που ξενίζει τον επισκέπτη. Η ελπίδα στην αναγέννηση της φύσης και την δύναμη των ανθρώπων να ξαναδημιουργήσουν, φωτίζει πλέον το μέλλον των κατοίκων.

Οικονομία

Κύρια παραγωγή της περιοχής Πελοπίου είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, οι ελιές και τα βοοειδή, μαζί με τις επιχειρήσεις και τις υπηρεσίες. Η πλειοψηφία όμως της αγροτικής παραγωγής ανήκει στις ελιές για την παραγωγή ελαιολάδου.

Αθλητισμός

Στο Πελόπιο δραστηριοποιείται μια ομάδα ποδοσφαίρου που ονομάζεται Πέλοψ. Η ομάδα ιδρύθηκε το 1930 αλλά αναπτύχθηκε κατά τη δεκαετία του 2010. Το γήπεδο της ομάδας βρίσκεται στην είσοδο της κωμοπόλεως. Τα τελευταία χρονιά η ομάδα έχει ακολουθήσει ανοδική πορεία. Σήμερα βρίσκεται στην Α1 κατηγορία του τοπικού πρωταθλήματος της Ηλείας.

Πρόσωπα

Βύρων Δάβος, συγγραφέας, κυρίως γράφει για την Ηλεία, καθώς και την ιστορία του Πελοπίου. Μιχάλης Κατρίνης, βουλευτής ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛ. Γιάννης Κρεκουκιώτης, βουλευτής. Δημοσθένης Δόγκας, δήμαρχος και βουλευτής. Αριστείδης Παναγιωτόπουλος, Δήμαρχος Αρχαίας Ολυμπίας.

Παραπομπές