Ο Γρύλλος είναι χωριό (Δημοτικό Διαμέρισμα) του Καλλικράτειου Δήμου Ανδρίτσαινας (πρώην Δήμου Σκιλλούντος) στην προ "Καποδίστρια" Επαρχία Ολυμπίας του νομού Ηλείας στη Δυτική Πελοπόννησο και βρίσκεται σε απόσταση 345 χλμ από την Αθήνα. Είναι κτισμένο σε δύο επίπεδα: το Κάτω Χωριό (Χάνι) και το Πάνω Χωριό και απέχει 7 χλμ. από την έδρα του Δήμου την Κρέστενα. Κατά την απογραφή του 2001 είχε 450 κατοίκους. Ο Γρύλλος είναι η γενέτειρα του γνωστού δικηγόρου και πρώην προέδρου του πολιτικού κόμματος του Συνασπισμού Νίκου Κωνσταντόπουλου. Είναι επίσης ο τόπος καταγωγής του αστροφυσικού επιστήμονα Διονύση Σιμόπουλου. Στη γη του Γρύλλου αναπαύεται παντοτινά μετά τον θάνατό του. Από τον Γρύλλο καταγόταν και ο ποιητής Τάκης Σινόπουλος, πρωτότοκος γιος του φιλολόγου Γιώργου Σινόπουλου.

Η περιοχή

Ο Γρύλλος βρίσκεται στην πλαγιά του Όρους Λαπίθα . και μοιάζει να είναι φυτεμένος ανάμεσα στα αειθαλή φυλλώματα των πεύκων και των κουκουναριών πάνω στον δρόμο που οδηγεί από τον Πύργο προς την Ανδρίτσαινα και τον περίφημο ναό του Επικούρειου Απόλλωνα. Πρόκειται για το πρώτο χωριό μετά την Κρέστενα, απ’ όπου ο επαρχιακός δρόμος ξετυλίγεται ανάμεσα σε αμπέλια, λιοστάσια και πευκώνες με 38 συνολικά στροφές, μία σε κάθε 100 περίπου μέτρα μέχρι το χωριό. Το χωριό περιβάλλεται από τους μικρούς λόφους του Ντρίζι, του Σελενίκου και της Καρακοφωλιάς. Από τους ίδιους αυτούς λόφους που περιτριγυρίζουν το χωριό μπορεί κανείς να αγναντέψει άνετα ολάκερη την γύρω περιοχή. Από εκεί ψηλά, καθώς κοιτάζεις προς τα δυτικά, μπορείς να δεις ολόκληρο σχεδόν το Ιόνιο Πέλαγος να ξεδιπλώνεται μακριά στα βάθη του ορίζοντα χρωματισμένο μ’ ένα βαθύ γαλάζιο χρώμα. Πολύ πιο κοντά, πάνω σχεδόν στην ακρογιαλιά, απλώνεται το τεράστιο πευκοδάσος του Καϊάφα με τις απέραντες αμμουδιές του, αν και η περίφημη λιμνοθάλασσά του με τα ιαματικά νερά κρύβεται από τους ενδιάμεσους λοφίσκους. Παρ' όλες τις καταστροφικές πυρκαγιές που υπέστη τον Αύγουστο του 2007, η περιοχή έχει ανακάμψει πλέον τελείως. Βορειότερα φαίνεται εύκολα η αμμουδιά και η πεδιάδα του Σαμικού που στην αρχαία εποχή ονομάζονταν επίσης και Σαμία ή Σάμος, ενώ ακόμη πιο παλιά αναφέρεται και ως Μάκιστος . Σ αυτή την τοποθεσία, μέσα σ’ ένα άλσος από αγριελιές, βρίσκονταν το περίφημο ιερό του Σαμίου Ποσειδώνα όπου συνέρχονταν οι αντιπρόσωποι της ομοσπονδίας των έξη πόλεων που είχαν ιδρύσει οι Μινύες της Λήμνου. Από την άλλη πάλι πλευρά διακρίνεται ο κάμπος του Επιταλίου (πρώην Αγουλινίτσα) και η κοιλάδα όπου βρίσκεται ξαπλωμένος ο Αλφειός ποταμός . Τις όχθες του αρχαίου αυτού κυνηγού, που μεταμορφώθηκε σε ποτάμι χάρη στον έρωτά του για τη νύμφη Αρέθουσα, τις στεφανώνουν τα ερείπια του αρχαιολογικού χώρου της Ολυμπίας, αφού ο Γρύλλος απέχει μερικά μόνο χιλιόμετρα από το ιερό Άλσος των Ολυμπιακών αγώνων.

Ιστορικό

Απέναντι από το χωριό βρίσκεται μια απόκρημνη τοποθεσία που σήμερα ονομάζεται αγία Ελεούσα, ενώ πολλοί την ταυτίζουν με το Τυπαίον Όρος που αναφέρει ο Παυσανίας, απ’ όπου οι Ηλείοι έπρεπε να γκρεμίζουν τις γυναίκες που είχαν το «θράσος» να παρευρίσκονται στους Ολυμπιακούς αγώνες ή και απλώς να έχουν περάσει τον Αλφειό στις απαγορευμένες ημέρες. Καμιά φυσικά δεν είχε συλληφθεί ποτέ, εκτός από την Καλλιπάτειρα που κι αυτή έμεινε ατιμώρητη για χάρη του πατέρα, των αδελφών της και του γιου της που ήταν όλοι τους Ολυμπιονίκες . Η ίδια αυτή περιοχή ήταν μέρος του υποστατικού που είχαν δωρίσει οι Λακεδαιμόνιοι στον Ξενοφώντα (427-355 π.Χ.) και στο οποίο έζησε επί 20 περίπου χρόνια (από το 393 έως το 371 π.Χ.) . Σ’ αυτό το μέρος, κοντά στον αρχαίο Σκιλλούντα, έγραψε πολλά από τα έργα του ο αρχαίος ιστορικός όταν έμενε εδώ στη διάρκεια της εξορίας του από την Αθήνα. Ανάμεσά τους τα «Ελληνικά» και ο «Οικονομικός». Τα Ελληνικά συμπλήρωναν την ιστορία που είχε γράψει ο Θουκυδίδης και την συνέχιζαν από το 411 έως το 361 π.Χ., ενώ ο Οικονομικός θεωρείται από πολλούς ως το πρώτο έργο στο χώρο της Διοίκησης Επιχειρήσεων. Στο ίδιο αυτό μέρος ο Ξενοφώντας έχτισε και έναν ναό αφιερωμένο στην Εφέσια Άρτεμη πολύ κοντά στον άλλο περίλαμπρο ναό της Σκιλλουντίας Αθηνάς και 20 μόνο στάδια από το περίφημο ιερό του Δία στην Ολυμπία, όπως αναφέρει και ο ίδιος ο Ξενοφώντας στο πέμπτο βιβλίο της «Ανάβασης». Η τοπική παράδοση θέλει έναν από τους δύο γιους του Ξενοφώντα, τον Γρύλλο, να σκοτώνεται από αγριογούρουνο ή κάποιο άλλο άγριο ζώο στο δάσος που κάλυπτε τότε το χωριό. Ο Παυσανίας όμως αναφέρει ότι ο Γρύλλος σκοτώθηκε στη Μάχη της Μαντινείας (362 π.Χ.) αφού προηγουμένως είχε σκοτώσει τον Επαμεινώνδα . Είτε έτσι όμως είτε αλλιώς γεγονός είναι ότι το όνομα που κοσμεί σήμερα το χωριό είναι το μοναδικό που συνδέει τον Ξενοφώντα με την περιοχή, αν εξαιρέσουμε φυσικά την ονομασία διαφόρων συλλόγων του ευρύτερου Δήμου Σκιλλούντος. Η ονομασία όμως αυτή δεν είναι και η μοναδική που αποδίδεται στο όμορφο αυτό χωριό αφού και ο Όμηρος και πολύ αργότερα ο Στράβων αναφέρονται στην ύπαρξη εδώ μιας μικρής κωμόπολης με την ονομασία Αμφιγένεια που ήταν μια από τις 9 πόλεις του βασιλείου του Νέστορα (Πύλος - Αργίνη - Θρύον - Αίπυ- Κυπαρισσήεντα - Αμφιγένεια - Πτελεός - Έλος - Δώριον). Η κωμόπολη αυτή μάλιστα διεκδικούσε την τιμή της γέννησης εδώ του Απόλλωνα αφού, όπως λέγεται, παλαιότερα φαίνονταν στα πρόθυρα του χωριού τα ερείπια ενός ιερού της Λητούς. Ο «Ομηρικός Ύμνος» για τον Απόλλωνα αναφέρει όλα τα μέρη απ’ όπου πέρασε η Λητώ, (μεταξύ των οποίων και η Αμφιγένεια) χωρίς να βρίσκει άσυλο για τη γέννα της αφού την εμπόδιζε η ζηλιάρα Ήρα. Για την Αμφιγένεια ο Στράβων μας λέει ότι, μαζί και ολόκληρη η Σκιλλουντία, ανήκε στη Μάκιστο το σημερινό δηλαδή Σαμικό. Παρ’ όλα αυτά η ονομασία Γρύλλος είναι αυτή που έχει πλέον κατακυρωθεί όταν άλλαξε από Μούντριζα σε Γρύλλο στη προσπάθεια της Πολιτείας, στις αρχές του περασμένου αιώνα (1927), να αλλάξει τα ξενικά ονόματα με Ελληνικά. Η λέξη «Μούντριζα» είναι το υποκοριστικό της λέξης «Μουντρά» που σημαίνει βρύση. Η ονομασία αυτή ανάγεται στην περίοδο πριν από το 1200 μ. Χ., αφού ακόμη και στο «Χρονικόν του Μορέως» αναφέρονται τα εξής για ορισμένα γεγονότα που συνέβησαν στην περιοχή: «Οι Τούρκοι γαρ απέσωσαν κι επιάσασιν κατούνες, όπου το λέγουσιν Μουντράν, έχει πανώραιαν βρύσιν». Στις διάφορες αναφορές για τον Γρύλλο περιλαμβάνονται κι εκείνες του Στέφανου Δραγούμη για την Μούντριζα: «αλλά την τοιαύτην προς χαρακτηρισμόν της κώμης κριθείσαν ιδίας μνήμης αξίαν βρύσιν αναγκαζόμεθα να αναγνωρίσωμεν, ότι έχει ή πολύ υπεράνω της Κοπανίτσης και παρά τα Κρέστενα ή την Κρέστεναν κειμένη μεγάλη κώμη Μούνδριζα του Ολυμπιακού Δήμου Σκιλλούντος, παρ’ ην φερομένην εν τω Χ.Γ.Ε. υπό το όνομα Mundritsa εύρηται κατ’ εξαίρεσιν αναγεγραμμένη η χαρακτηρηστική βρύσις». Με τον καιρό η βρύση έγινε βρυσούλα και η Μουντρά έγινε Μούντριζα, και το χωριό είναι γνωστό πλέον ως Γρύλλος.

Προσωπικότητες

Κατερίνα Κορνάρου: Ελληνίδα υπεραιωνόβια, κάτοχος της σχετικής επίδοσης μακροζωίας για την Ελλάδα. Νίκος Κωνσταντόπουλος: δικηγόρος, πρώην βουλευτής και πρώην πρόεδρος του πολιτικού κόμματος του Συνασπισμού. Διονύσης Σιμόπουλος: αστροφυσικός, επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου Ζωή Κωνσταντοπούλου: πρώην πρόεδρος της Βουλής, κόρη του Νίκου Κωνσταντόπουλου

Πυρκαγιά 2007

Ο Γρύλλος υπέστη μεγάλη καταστροφή στις πυρκαγιές της 24ης Αυγούστου του 2007 οι οποίες κατέστρεψαν μεγάλες εκτάσεις, μεταξύ των οποίων το δάσος που περιέβαλλε το χωριό, ελαιώνες και αγροκτήματα, χωρίς όμως ανθρώπινα θύματα.

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επίσημος ιστότοπος Δήμου Ανδρίτσαινας-Κρεστένων