Ο Αστράς είναι μικρό χωριό του Νομού Ηλείας και σύμφωνα με το Πρόγραμμα Καλλικράτης από 1/1/2011 ανήκει στο Δήμο Αρχαίας Ολυμπίας. Την περίοδο 1997-2010, βάσει του Σχεδίου Καποδίστριας, ανήκε στον πρώην Δήμο Λαμπείας ως έδρα του δημοτικού διαμερίσματος της πρώην κοινότητας Αστρά. Εγγύς του χωριού και σε χαμηλότερο υψόμετρο βρίσκεται ο οικισμός Καλύβια Αστρά. Από τον Αστρά οδηγεί ορεινός δασικός δρόμος, με εκπληκτική θέα στην περιοχή, προς το ιστορικό κεφαλοχώρι της Ηλείας και έδρα του ομώνυμου Δήμου Λαμπείας τη Λάμπεια (ή Λαμπεία ή Δίβρη).

Τοποθεσία

Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 800-900 μέτρων στις νότιες πλαγιές του Ερύμανθου, στα Λάμπεια Όρη. Βρίσκεται ΒΔ της κοιλάδας που σχηματίζει ο ποταμός Ερύμανθος στον οποίο, στο ύψος του οικισμού Καλύβια Αστρά, χύνεται το «Νουσαΐτικο ποτάμι» που πηγάζει από τις πλαγιές της περιοχής. To 1930 ο ήλειος λογοτέχνης Θεόδωρος Ξύδης γράφει για το χωριό ομώνυμο ποίημα με το οποίο περιγράφονται τα φυσικά κάλη της περιοχής. Οι στίχοι του έχουν ως εξής:

Αστρά, περήφανε Αστρά, βαθιά θεμελιωμένε, που καμαρώνεις άσειστος, ωραίε κι αγριεμένε. Κρύβεις απέθαντες ψυχές μέσ’ στα πυκνά σου ελάτια και δείχνεσαι στον ουρανό σαν ουρανός με μάτια... Αστρά, περήφανε Αστρά, νεανικέ Αστρά μου, της νιότης είσαι η νιότη συ και της χαράς χαρά μου. Με ποια γαλήνια προσευχή που δένεται η ψυχή μου στην τρυφερή, ρεμβαστική κι εκστατική στιγμή μου!

Ιστορία

Στην περιοχή βρίσκεται, στην πλαγιά απέναντι από το χωριό και σε ύψος 840 μέτρων, το λαξεμένο στο βράχο ξωκκλήσι του Αη-Γιάννη, που είναι γνωστότερο ως το «Ασκητήριο της Νουσάς» ή ως «Σκήτη της Νουσάς», το οποίο χρονολογείται πιθανότατα στον 10ο αιώνα, και εορτάζει στις 29 Αυγούστου ενώ γίνεται και σχετικό πανηγύρι. Εγγύς του οικισμού Καλύβια Αστρά, έχουν έρθει στο φως κεραμικά και ειδώλια από την περίοδο της αρχαιότητας. Κατά τη βενετική απoγραφή Grimani του 1700 το χωριό είχε 174 κατοίκους πληθυσμό και συγκεκριμένα 34 οικογένειες (92 άντρες και 82 γυναίκες). Το χωριό είχε συμμετοχή στις επιχειρήσεις του ελληνικού αγώνα της ανεξαρτησίας από την οθωμανική διοίκηση. Ενδεικτικά, κάποια ονόματα αγωνιστών της περιοχής, όπως αναφέρονται στο μητρώο Αγωνιστών της Εθνικής Βιβλιοθήκης: Νικόλαος Κούλης, Χρύσανθος Κούλης, Δημήτριος Καραχιούτης, Κωνσταντίνος Σταθόπουλος, Αγγελής Μακρής, Βασίλειος Μακρής, Πανάγος Μακρής (Μακροπανάγος). Αναφέρονται επίσης οι Ζαφείρης Μακριβασιλόπουλος και Κώστας Μακροπανάγος. Αγωνιστής από το χωριό υπήρξε και ο Χρήστος Άκουρος. Το 1835 με τη δημιουργία του τότε Δήμου Λαμπείας, το χωριό αποτέλεσε τμήμα του και είχε 448 κατοίκους, ενώ κατά την απογραφή του 1851 είχε 486 κατοίκους. Στα 1885 αναφέρεται ότι ο οικισμός απείχε τότε μιάμιση ώρα δρόμο από τη Δίβρη, την έδρα του τότε Δήμου Λαμπείας στον οποίο ανήκε διοικητικά. Το χωριό ονομαζόταν παλιότερα Νουσά, αλλά μετονομάστηκε σε Αστράς στις 19/07/1928, ενώ με το ΦΕΚ 156Α της 08/08/1928 μετονομάστηκε και η πρώην κοινότητα Νουσά σε κοινότητα Αστρά. Η πρώην κοινότητα Νουσά είχε συσταθεί με το ΦΕΚ 256Α της 28/08/1912 σύμφωνα με το νόμο «Περί συστάσεως Δήμων και Κοινοτήτων». Το παλιό όνομα του χωριού είναι πιθανότατα σλάβικης προέλευσης. Το όνομα Αστράς προέρχεται από το όνομα του όρους στις πλαγιές του οποίου βρίσκεται το χωριό, όρος-παρακλάδι του Ερύμανθου προς την Ηλεία, το οποίο στην αρχαιότητα ονομαζόταν Αστερίων. Σημαντική ήταν η δράση των Νουσαϊτών (Αστραίων) στον Εμφύλιο πόλεμο την περίοδο 1944-1949 χάνοντας πολλοί την ζωή τους στην Μάχη του Μακρυγιάννη, όπως ο Ηλίας Παπασπυρόπουλος, ο Θεόδωρος Άκουρος κ.ά.

Δημογραφικά στοιχεία

Τοπική κοινότητα

Η τοπική κοινότητα Αστρά είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ορεινός οικισμός, με έκταση 14,218 χμ² (2011). Περιλαμβάνει και τον οικισμό Καλύβια Αστρά.

Πληθυσμός

(σε παρένθεση ο πληθυσμός της τοπικής κοινότητας)

Λοιπά στοιχεία

Τον Αστρά έχουν ως αναφορά ο Σύλλογος Αστραίων Αθήνας και ο Σύλλογος Αστραίων Πάτρας. Κύριος ναός του χωριού, και πολιούχος, είναι ο Άγιος Γεώργιος. Στην ευρύτερη περιοχή του χωριού, πέρα από τη «Σκήτη της Νουσάς», βρίσκονται αρκετά ξωκκλήσια όπως λ.χ. οι Άγιοι Θεόδωροι, ο Άγιος Αθανάσιος κ.λπ. Κύρια δραστηριότητα των κατοίκων του είναι η κτηνοτροφία και η γεωργία. Πρόεδρος του χωρίου για 12 χρόνια αποτέλεσε ο Σπυρίδων Παπασπυρόπουλος ο οποίος βοήθησε στην ανάπτυξη και τη συγκρότηση του χωριού προωθώντας σημαντικά έργα για εκείνη την εποχή, όπως η βελτίωση των δρόμων, η παροχή ρεύματος στα απομακρυσμένα σπίτια του χωρίου κ.α.

Παραπομπές και υποσημειώσεις

Πηγές

Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012). Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISBN 960-86704-8-9. Νίκος Β. Αναστόπουλος, «Αστράς (Νουσά)» στο Πολιτιστικός Αναπτυξιακός Σύνδεσμος «ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ», Τα χωριά νότια του Ερυμάνθου, Εκδόσεις Κόμβος, Αθήνα 2001, σελ. 185-188. [αναδημοσίευση από το περιοδικό Δίβρη.] Εγκυκλοπαίδεια Υδρία-Cambridge-Ήλιος, τ.2, Εκδόσεις ΤΕΣΣΕΡΑ ΕΨΙΛΟΝ, Αθήνα 1991, λήμμα Αστράς (σελ. 609). ISBN 960-7190-02-5. Νέος χωρογραφικός πίναξ. Συνταχθείς και εκδοθείς εγκρίσει του Υπουργείου των Στρατιωτικών υπό Ιωάννου Εμ. Νουχάκη ανθυπασπιστού του Πεζικού, Εκ του Τυπογραφείου του Υπουργείου των Στρατιωτικών, Εν Αθήναις 1885. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996, 2006 (ΠΛΜ) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Λάμπειας. erymanthos.eu. Ανακτήθηκε: 08/09/2016. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Αστρά Ηλείας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 07/12/2017. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Αστρά Ηλείας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 07/12/2017. Πανδέκτης: Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας - Νουσά-Αστράς. pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε: 10/07/2011. Επίσημη ιστοσελίδα Δήμου Λαμπείας. Ανακτήθηκε: 10/07/2011. Ιστοσελίδα σχετική με τον Δήμο Λαμπείας. lampianet.gr. Ανακτήθηκε: 10/07/2011. Αστράς Ηλείας. moriasnow.gr Αστράς. wikimapia.org