Πληροφορίες
Η Τολοφώνα (επίσημα Τολοφών) είναι πεδινό χωριό στη Δωρίδα του Νομού Φωκίδας, σε υψόμετρο 100 μέτρα.
Γεωγραφία - Ιστορία
Η Τολοφώνα βρίσκεται στα δυτικά όρια του Δήμου Δωρίδας, απέχει 44,5 χλμ. από τη Ναύπακτο και 6 χλμ. από την Ερατεινή. Η παλαιά ονομασία του χωριού ήταν Βιτρινίτσα και το 1927 μετονομάστηκε με το ΦΕΚ: 206/1927. Το Βιτρινίτσα είναι σλάβικο προσωνύμιο που σημαίνει «ανεμοχώρι». Το σύγχρονο όνομα προέρχεται από την αρχαία πόλη Τολοφώνα στην οποία, σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, αποδίδονται τα αρχαία ερείπια που έχουν εντοπιστεί από αρχαιολογικές έρευνες κοντά στο χωριό. Έχει βρεθεί αρχαίο οχυρωματικό τείχος, που πιστεύεται ότι αποτελούσε περίβολο αρχαίας ακρόπολης. Άλλοι αρχαιολόγοι όμως ισχυρίζονται ότι η σημερινή Τολοφώνα είναι χτισμένη στα ερείπια της αρχαίας Οιάνθειας και ότι η αρχαία Τολοφώνα βρισκόταν στη θέση του χωριού Άγιοι Πάντες του Γαλαξιδίου. Αξιοθέατα του χωριού είναι τα εναπομείναντα ίχνη του ναού της Ευαγγελίστριας Πολυπορτούς, βυζαντινής εποχής, χτισμένου στη θέση Παλαιόκαστρο δίπλα στη κοίτη του χείμαρρου Ξεριά καθώς και η πέτρινη βρύση του χωριού, από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Σύμφωνα με το χρονικό του Γαλαξειδίου, περί το 1081 ή το 1085 στην περιοχή εισέβαλαν οι Νορμανδοί του Ροβέρου Γυϊσκάρδου, οι οποίοι αποκρούστηκαν από τους κατοίκους της περιοχής με την βοήθεια των Γαλαξειδιωτών. Η Τολοφώνα έχει υποστεί τρεις μεγάλες καταστροφές από την απελευθέρωση της έως και σήμερα. Κατά την απελευθέρωση το χωριό πυρπολήθηκε με σημαντικότερο πλήγμα την καταστροφή της εκκλησίας του χωριού του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου. Αργότερα με την προσωρινή επανάκτησή της από τους Τούρκους ο πληθυσμός κατέφυγε στα βουνά ενώ όσοι δεν έφυγαν σφαγιάστηκαν. Κατά την περίοδο της ιταλικής κατοχής εκτελέστηκε ως εχθρός του καθεστώτος ο πρόεδρος του χωριού Ι. Δασκαλόπουλος και πυρπολήθηκε εκ νέου το χωριό. Ως αποτέλεσμα αυτής της πυρκαγιάς ήταν να καταστραφούν σημαντικά δημόσια κτήρια που υπήρχαν στο χωριό, όπως το Ειρηνοδικείο, το Γυμνασιαρχείο και το ληξιαρχείο με αποτέλεσμα όλες οι πληροφορίες για τους προγόνους των κατοίκων να χαθούν.
Διοικητικά
Το 1835 αναφέρεται επίσημα, μετά την απελευθέρωση ως Βιτρινίτσα να ορίζεται έδρα του τότε δήμου Τολοφώνος και το 1927 να μετονομάζεται σε Τολοφών. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 293 κατοίκους και με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης από το 2011 μαζί με την Παραλία Τολοφώνος συναποτελούν την Τοπική Κοινότητα Τολοφώνος της Δημοτικής Ενότητας Τολοφώνος του Δήμου Δωρίδος.
Απογραφές πληθυσμού
Προσωπικότητες
Κώστας Τριανταφύλλου: ιστορικός, δικηγόρος
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Πύργος Τολοφώνος από το http://www.kastra.eu/ Τολοφώνα - Ερατεινή Αρχειοθετήθηκε 2016-04-29 στο Wayback Machine. από το http://odysseus.culture.gr Αρχειοθετήθηκε 2008-02-14 στο Wayback Machine.
