Πληροφορίες
Ο Πανουργιάς είναι οικισμός της Στερεάς Ελλάδας στην Περιφερειακή Ενότητα Φωκίδας (τέως επαρχία Παρνασσίδας του Νομού Φωκίδας).
Γενικά στοιχεία
Ο Πανουργιάς βρίσκεται προς τα βόρεια όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδας και είναι κτισμένος σε υψόμετρο 1.060 μέτρων στις βόρειες πλαγιές της Γκιώνας, αποτελώντας έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Στερεάς Ελλάδας. Απέχει περίπου 42 χλμ. Β.-ΒΔ. από την Άμφισσα (έδρα του δήμου) και 57 ΝΔ. από την Λαμία. Ο Πανουργιάς είναι το χωριό των μεγάλων ηρώων της Ρούμελης στον αγώνα του '21: του Δημήτριου Ξηρού ή Πανουργιά, του γυιού του Νάκου Πανουργιά (προς τιμή του οποίου μετονομάστηκε), του Γιάννη Γκούρα, του Μαμούρη και του Παπα-Κώστα Τζαμάλα. Καθιερώθηκε σαν εθνική γιορτή η επέτειος της Μάχης της Ντρέμισσας στις 17 Μαΐου 1821, στην Αρβανιτόραχη. Η μάχη αυτή έπαιξε αποφασιστικό ρόλο, έκρινε όλη την επανάσταση του 1821. Ήταν η πρώτη μεγάλη νίκη.
Ιστορικά στοιχεία
Το χωριό ήταν γνωστό παλαιότερα και με την ονομασία «Δρέμισα», πιθανότατα σλάβικης προέλευσης, το οποίο χρησιμοποιείται εξ ίσου και σήμερα μεταξύ των κατοίκων της Φωκίδας). Το 1915 έλαβε τη σημερινή του ονομασία. Μία άλλη θεωρία λέει ότι πιθανώς να ονομάστηκε από το τρέμω > τρέμισσα > ντρέμισσα > δρέμισσα, λόγω των συχνών σεισμών. Η θεωρία αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι αρχικά το χωριό ήταν χτισμένο ψηλά στην πλαγιά της Τούρλας και μετά από έναν μεγάλο σεισμό καταστράφηκε και ξαναχτίστηκε χαμηλότερα. Η παλιά θέση του χωριού, γνωστού σήμερα ως Λάκκος, είναι ακόμα διάσπαρτη από οικοδομικούς λίθους. Μια τρίτη θεωρία για την προέλευση του ονόματος, είναι αυτή του στρατηγού Στέλιου Πανουργιά. Επειδή παλαιότερα το χωριό πιθανόν να ήταν μέσα σε δάσος από δρύς, από τη λέξη δρυμός > δρεμός > δρέμισσα. Σήμερα δρυς συναντάει κανείς ανάμεσα στην Παύλιανη και το Κουμαρίτσι, λίγα μόλις χιλιόμετρα από το χωριό. Η παράδοση σώζει το γεγονός ότι το χωριό πριν ονομαστεί Δρέμισσα ονομαζόταν «Κοτρώνα», ίσως λόγω των πολλών βράχων που την περιτριγυρίζουν και τη γενικότερη τραχύτητα του τοπίου. Η ημερομηνία ίδρυσης και κατοίκησης του χωριού είναι άγνωστη και καμία μαρτυρία δεν σώζεται σχετικά. Η ονομασία μιας από τις πηγές του χωριού ως «Ρούς» ίσως υποδηλώνει ότι υπήρχε οικισμός από αρχαιοτάτων χρόνων όμως κανένα εύρημα δεν υπάρχει στην περιοχή που να το επιβεβαιώνει. Ο Πάνος Γ. Μαυριάς αναφέρει στο βιβλίο του ότι γύρω στα 1930 στη θέση "Λάκκος" βρέθηκε τάφος με αρχαία κτερίσματα από τον Δημήτριο Πατούλα. Ο τάφος ισοπεδώθηκε και τα κτερίσματα δεν φυλάχτηκαν. Στο να καταφύγουν και να χτίσουν στο κάπως απόκρυφο και απόμερο μέρος το χωριό οι πρώτοι κάτοικοί του ασφαλώς συνετέλεσε η καταπιεστική εποχή της τουρκοκρατίας. Η παράδοση σώζει το γεγονός ότι στη Δρέμισσα δεν υπήρχε ποτέ μόνιμα Τούρκος τοποτηρητής. Αρχικά το χωριό είχε λιγοστές καλύβες και φαίνεται πως κάθε σπίτι ήθελε να έχει την πρωτοκαθεδρία πάνω από τα άλλα. Γι' αυτό και οι κάτοικοι των γύρω χωριών έλεγαν για τη Δρέμισσα: «Δώδεκα καλύβες, δέκα τρεις καπεταναίοι».
Διοικητικά - πληθυσμιακά στοιχεία
Αναφέρεται επίσημα, μετά την Επανάσταση του 1821, το 1835 με την παλιά της ονομασία από την Τουρκοκρατία ως Δρέμισα να προσαρτάται στον τότε δήμο Ερινεού. Το 1912 με το ΦΕΚ 261Α - 31/08/1912 ορίστηκε έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας και το 1915 με το ΦΕΚ 89Α - 04/03/1915 μετονομάστηκε σε Πανουργιάς. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι αποτελεί κοινότητα η οποία υπάγεται στη δημοτική κοινότητα Καλλιέων του Δήμου Δελφών. Οι απογραφές πληθυσμού μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο είναι:
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
ΠΑΝΟΥΡΓΙΑΣ (Δρέμισα) Panourgias Ορεινή Παρνασσίδα Ν.Φωκίδας στο https://www.youtube.com/. GTP - Greek Travel Pages Φωκίδα - Δήμος Καλλιέων Αρχειοθετήθηκε 2009-02-07 στο Wayback Machine. Πληροφορίες για το χωριό Πανουργιάς Αρχειοθετήθηκε 2008-01-24 στο Wayback Machine.
