Το Μαλανδρίνο (ή Μαλανδρίνον) είναι χωριό στη Γκιώνα, στον νομό Φωκίδας, το οποίο ανήκει στον Δήμο Δωρίδας της Περιφερειακής Ενότητας Φωκίδας της Στερεάς Ελλάδας. Υπάγεται στην Τοπική Ενότητα Λιδωρικίου (σύμφωνα με το πρόγραμμα «Καλλικράτης»).

Περιοχή

Το Μαλανδρίνο βρίσκεται στους πρόποδες της δυτικής πλευράς της νότιας προέκτασης της οροσειράς της Γκιώνας, λίγο πριν από το τέλος της, σε υψόμετρο 580 μέτρων. Βρίσκεται χτισμένο στους δυτικούς πρόποδες του όρους Γκιώνα (κατά τη νότια προέκτασή της) και σε υψόμετρο 580-590 μέτρων από τη θαλάσσια επιφάνεια. Έως και το 2010 ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Μαλανδρινίου του (πρώην) Δήμου Λιδωρικίου του Νομού Φωκίδας. Έχει εκτεταμένη περιφέρεια με κτήματα, που καταλαμβάνουν και τμήμα του νότιου άκρου της Βελάς. Στο παρελθόν οι κάτοικοι ασχολούνταν με τα δημητριακά, κυρίως το σιτάρι και τα αμπέλια. Αξιόλογη και η παραγωγή αμυγδάλων. Μερικά αμπέλια διατηρούνται και σήμερα και παράγεται καλό κρασί, με παραδοσιακό τρόπο. Ο συνδυασμός πεδινής εκτάσεως και βουνού ευνοεί την ανάπτυξη και της κτηνοτροφίας.

Απογραφές πληθυσμού

Ιστορία

Η θέση του Μαλανδρίνου έχει ταυτισθεί με την αρχαία πόλη Φύσκο, που από τον 4ο αι. π.Χ. αποτελούσε έδρα του κοινού των Εσπερίων Λοκρών (σημερινή Δωρίδα Φωκίδας). Η ακρόπολη τοποθετείται στο λόφο νότια του χωριού, όπου είναι το νεκροταφείο. Η θέση του λόφου εποπτεύει την γύρω περιοχή και προσφέρει θέα προς την κοιλάδα και τη λίμνη του Μόρνου. Εκεί, καθώς και στη γύρω περιοχή, βρίσκονται τα λιγοστά κατάλοιπα μιας μεγάλης και σημαντικής αρχαίας οχύρωσης, της οποίας ένα μεγάλο μέρος έχει κατά το παρελθόν καταστραφεί ή λιθοδομηθεί, ενώ ένα άλλο – άγνωστο ακόμα – παραμένει κάτω από το έδαφος. Σώζονται κατάλοιπα τειχών και κτηρίων, στήλες, επιγραφές και άλλα υπολείμματα αρχαιοτήτων. Ο αρχαιολόγος L. Lerat, στο βιβλίο του «Εσπέριοι Λοκροί», παραθέτει εκτενή περιγραφή του τείχους της αρχαίας πόλης. Στον αρχαιολογικό χώρο δεν έχουν γίνει συστηματικές ανασκαφές. Δεν σταμάτησε να κατοικείται στα Ρωμαϊκά, τα Βυζαντινά Χρόνια, στην Ενετοκρατία και την Τουρκοκρατία. Κατά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης πραγματοποιήθηκε η Μάχη του Μαλανδρίνου. Περίπου εκατό χωρικοί από το Μαλανδρίνο και τα γύρο χωριά σχημάτισαν σώμα υπό τους Γιαννάκη Κουτρούκη, Κατσικαπή και Θεόδωρου Χαλβατζή (πρωτοπαλίκαρο του Σκαλτσοδήμου) βάδισαν ανήμερα του Ευαγγελισμού προς το Μαλανδρίνο. Το Μαλανδρίνο ήταν τότε έδρα του βιλαετίου και κατοικείτο από αρκετές τουρκικές οικογένειες. Οι Τούρκοι μόλις διέκριναν τους επαναστάτες κλείστηκαν στους πύργους των προκρίτων του χωριού, αποφασισμένοι να αντισταθούν. Παραδόθηκαν όμως μετά από τρεις ημέρες, αφού τους τέλειωσαν τα τρόφιμα και τα πολεμοφόδια. Ο Σκαλτσοδήμος, που στο μεταξύ είχε γίνει κύριος του Λιδωρικίου, διέταξε οι αιχμάλωτοι να μοιραστούν μεταξύ των κατοίκων όλων των χωριών. Οι χωρικοί πρόθυμοι τους παρέλαβαν και τους σκότωσαν όλους, γκρεμίζοντάς τους ζωντανούς απ' τα βουνά. Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ελληνική Αντίσταση είχε πολύ σημαντική δράση σε όλη την περιοχή. Πολλοί Μαλανδρινιώτες συμμετείχαν στην ιστορική Μάχη στις Καρούτες. Με βάση τις εντολές της ομάδας Στρατιών Ε των Ναζί, τον Αύγουστο του 1944 έγιναν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις (κωδικός Έχιδνα) για την καταπολέμηση του αντάρτικου καθώς και των περιοχών που άνηκαν στην Ελεύθερη Ελλάδα και διοικούνταν από τη ΠΕΕΑ. Για τον σκοπό αυτό στις επιχειρήσεις εντάχθηκε και το επίλεκτο και ειδικό για ανταρτοπόλεμο 18ο Σύνταγμα Ορεινών Κυνηγών των S.S (SS-Polizei-Gebirgsjäger-Regiment 18). Έτσι, στις ντόπιοι αντάρτες υπό την ηγεσία του ΕΛΑΣ κατευθύνθηκαν προς τις Καρούτες. Εκεί μέσα σε λίγες ώρες συνέτριψαν τους Γερμανούς, από τους οποίους όσοι επέζησαν παραδόθηκαν. Η μάχη στις Καρούτες ήταν από τις μεγαλύτερες στην Εθνική Αντίσταση.

Όνομασία

Δεν είναι γνωστό το πότε σταματήσε να χρησιμοποιείται η αρχαία ονομασία Φύσκος. Από το 1836 το Μαλανδρίνο ανήκε στο Δήμο Τολοφώνος, ως Μαλανδρίνι. Στα 1869 περιλήφθηκε στο Δήμο Αιγιτίου ως Μαλανδρίνον και το 1912 αναγνωρίσθηκε ως Κοινότητα. Κατά μία εκδοχή, η ονομασία επικράτησε το Μεσαίωνα από το όνομα του Βαρώνου της περιοχής Μaladrin. Πάντως η Ενετο–Ιταλική λέξη Μalandrino σημαίνει αντάρτης, ληστής.

Φυλακές Μαλανδρίνου

Το 2001 χτίστηκαν φυλακές υψίστης ασφαλείας κοντά στο Μαλανδρίνο. Θεωρούνται από τις πιο σκληρές φυλακές της Ελλάδας και για αυτό τις έχουν ονομάσει "Αλκατράζ της Ελλάδας" ή "Κολλέγιο". Εκεί έχουν φυλακιστεί αρκετοί περιβόητοι εγκληματίες, ενώ έχουν πραγματοποιήσει απόδραση ο Αλκέτ Ριζάι και ο Νίκος Παλαιοκώστας.

Παραπομπές

Πηγές

Μαλανδρίνο Πολιτιστική Κίνηση Μαλανδρίνου "Ο Φύσκος" Αρχειοθετήθηκε 2015-02-24 στο Wayback Machine.