Η Καλοσκοπή βρίσκεται στο νομό Φωκίδας στην οροσειρά της Γκιώνας με 334 κατοίκους (στοιχεία απογραφής 2021) και η κεντρική πλατεία του χωριού βρίσκεται σε υψόμετρο 1100 μ. Διοικητικά το χωριό ανήκει στο Δήμο Δελφών και υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Γραβιάς. Το πρώτο όνομά του ήταν Κουκουβίστα. Το νέο όνομα έλαβε από την «καλή σκοπιά», αντικρίζοντας από ψηλά τον γύρω ευρύ ορίζοντα. Είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στο βορειοανατολικό σύνορο του Νομού Φωκίδας. Το αλπικό κλίμα και η αλπική βλάστηση της περιοχής αποτελούν ακόμη έναν λόγο για την ένταξη της ευρύτερης ορεινής έκτασης στο δίκτυο περιοχών Natura 2000.

Τοποθεσία

Το χωριό βρίσκεται στο μέσο πυκνού δάσους από έλατα, ενώ στη νότια πλευρά το δάσος της πλαγιάς της Λυρίτσας με τα πλατάνια, τις καρυδιές, τις βελανιδιές, τις κερασιές και τις μηλιές συμπληρώνουν το τοπίο. Φωλιασμένη στους πρόποδες της Γκιώνας, ανατολικά του χωριού βρίσκεται το όρος Καλλίδρομο, δυτικά τα Βαρδούσια, βόρεια η Οίτη και νότια ο Παρνασσός. Η Καλοσκοπή διαθέτει άφθονα πηγαία νερά που συμβάλλουν στην πλούσια βιοποικιλότητα της περιοχής. Απέχει μόλις 2 ώρες και 30 λεπτά από την Αθήνα, ενώ σε μικρότερη απόσταση 35-45 λεπτών βρίσκονται η Άμφισσα και η Λαμία αντίστοιχα.

Ιστορία

7ος - 14ος αιώνας

Η αρχική ονομασία της Καλοσκοπής ήταν Κουκουβίστα, όνομα το οποίο είναι σλαβικό και σημαίνει "Φωλιά του Γκιώνη " διότι βρισκόταν μέσα στον πυκνό λόγγο στη βουνοπλαγιά της ψηλής ράχης. Ο πρώτος εποικισμός της Καλοσκοπής τοποθετείται κατά τον 7ο αιώνα όταν σημειώθηκε η κάθοδος των Σλαβικών φυλών στον ελληνικό χώρο. Συνέπεια ήταν ο γηγενής πληθυσμός να μετοικήσει στην Καλοσκοπή όπου υπήρχαν ήδη κονάκια νομάδων για να προστατευθεί από τους εισβολείς. Μετά τα μέσα του 14ου αιώνα ακολούθησε η κάθοδος των Σέρβων. Η ονομασία Κουκουβίστα δόθηκε κατά την πρώτη ή τη δεύτερη σλαβική εισβολή.

1450 - 1800

Τα πρώτα σπίτια του χωριού χτίστηκαν στον Άι Νικόλα στα σημερινά αμπέλια ήταν καλύβες σκεπασμένες με πηλό «παλιοτάρατσες» όπως λέγαν οι παλαιότεροι. Κατά την οθωμανική απογραφή του 1456 καταγράφηκαν στην Κουκουβίστα 78 εστίες. Μια άλλη αναφορά για την Κουκουβίστα γίνεται το 1704 όταν υπήρξε μια διένεξη ανάμεσα σε Κουκουβιστιανούς και Σεγδιτσιώτες για την κυριότητα του λιβαδιού στο Διάσελο της Γκιώνας. Οι Οθωμανοί δικαστές δικαίωσαν τους Κουκουβιαστιανούς και τους απέδωσαν με τελεσίδικη την κυριότητα του διάσελου ορεινού βοσκότοπου της Γκιώνας. Κατά το 1750 εμφανίστηκε μια άγνωστη αλλά σοβαρή επιδημική αρρώστια η οποία σχεδόν αποδεκάτισε τον πληθυσμό.

1800 - 1900

Ο Γάλλος περιηγητής Πουκεβίλλ στο βιβλίο του ταξίδια στην Ελλάδα το 1820 αναφέρει ότι η Κουκουβίστα, είχε 75 οικογένειες. Κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, η προσφορά της Κουκουβίστας ήταν σημαντική σε αγωνιστές, με προεξάρχουσα μορφή τον Παπαντριά (Παπαντρέα Μώρη) που πολέμησε στο πλευρό του Αθανάσιου Διάκου στην Μάχη της Αλαμάνας και του Οδυσσέα Ανδρούτσου στο Χάνι της Γραβιάς με κορυφαία του στιγμή την συμμετοχή του στην Μάχη των Βασιλικών Φθιώτιδας. Στην περιοχή της Κουκουβίστας Πολεμίστρα οχυρώθηκαν οι αγωνιστές με τον Παπαντριά και τους Κοντογιανναίους και έστησαν ενέδρα στους Τούρκους που είχαν κάψει νωρίτερα τις καλύβες των Κουκουβιστιανών. Στην τοποθεσία της Κουκουβίστας Μνήματα, Ντρεμισιώτες, Αγοριανοί και Κουκουβιστιανοί με επικεφαλής τους Παπαντριά και Γκούρα αναμετρήθηκαν με τους Τούρκους, τους κατατρόπωσαν και έθαψαν εκεί τους νεκρούς. Στη συνέχεια στην τοποθεσία Τράκα, ο Κομνάς Τράκας εξολόθρευσε τα υπολείμματα του εχθρού που προσπάθησαν να διαφύγουν από εκεί.

1900 - Σήμερα

Το 1927 με το νόμο για την αλλαγή των σλαβικών τοπικών ονομάτων, η ονομασία Κουκουβίστα άλλαξε και έγινε Καλοσκοπή μετά από πρόταση του δασκάλου Γιάννη Λάιου. Η ονομασία Καλοσκοπή έχει να κάνει με την μοναδική θέα του χωριού και εξαιτίας της θέας αυτής ο τόπος αναφέρεται συχνά και ως «το Μπαλκόνι της Γκιώνας» και «η Ομορφιά της Ρούμελης». Η Καλοσκοπή υπέστη μεγάλες καταστροφές, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Πλούσια ήταν η προσφορά του χωριού και στον αντιστασιακό αγώνα αλλά και μεγάλος αριθμός των πεσόντων αγωνιστών. Στις 15 Αυγούστου του 1942 στην Καλοσκοπή, ο Άρης Βελουχιώτης όρκισε με τον Παπαμίλτο ομάδα του ΕΛΑΣ. Η Καλοσκοπή γνώρισε το μένος των κατακτητών με συχνές επιδρομές και βομβαρδισμούς και υπήρξε Μαρτυρικό χωριό. Το Πάσχα του 1944 και τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου, το χωριό κάηκε δύο φορές από τους Γερμανούς κατακτητές.. Ο εμφύλιος πόλεμος πού ακολούθησε άφησε τα σημάδια του στην Καλοσκοπή. Οι κάτοικοι εκτοπίστηκαν για τρία χρόνια, ενώ τον Οκτώβριο του 1947 πραγματοποιήθηκε στο χωριό συμπλοκή ανάμεσα σε τμήματα του ΔΣΕ και των ΛΟΚ. Εκείνη την εποχή πολλοί μετανάστευσαν στο εξωτερικό (Αμερική, Αυστραλία) ή στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα, Λαμία, Θεσσαλονίκη) αναζητώντας καλύτερες συνθήκες ζωής. Σήμερα, οι μόνιμοι κάτοικοι είναι περί τα 20 άτομα, ενώ το καλοκαίρι το χωριό αποτελεί τόπο συνάντησης όλων των Καλοσκοπιτών και σφύζει από ζωή. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μία σημαντική προσπάθεια αναβίωσης του τόπου μέσω της Κοινωνικής Συναιτεριστικής Επιχείρησης (ΚοινΣΕπ), συλογικής και κοινωνικής ωφέλειας, "KALOSKOPI RESTART", με όραμα και στόχο την αναβίωση της Καλοσκοπής. Περισσότερες πληροφορίες για την αξιόλογη προσπάθεια αυτή, μπορεί να αναζητήσει κανείς μέσω του www.kaloskopirestart.org.

Τοπωνύμια

Το 1936 ο Γιώργος Σκουρτιάς συγκέντρωσε τα τοπωνύμια της Καλοσκοπής ώστε να τα καταγράψει ο Λαογράφος Φάνης Λευκαδίτης. Στην «Κακοτ΄ράχη» πιστεύεται ότι εμφανιζόταν κάποιο στοιχειό και οι χωριανοί έκτισαν το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου. Στην τοποθεσία «Του Φονιά» εξαφάνισε τα ίχνη του το 1890 ο συζυγοκτόνος Τρούμπουλος. Στην «Πολεμίστρα» οι Κουβιστιανοί οχυρώθηκαν και αναμετρήθηκαν με τους Τούρκους. Στα «Μνήματα» έθαψαν τους νεκρούς μετά από μάχη με τους Τούρκους και στην «Τράκα» ο Κόμνας Τράκας εξολόθρευσε τους Τούρκους που διέφυγαν.

Βρύσες

Η Καλοσκοπή φημίζεται για τα γάργαρα νερά της, τα οποία τρέχουν αδιάκοπα από τις παραδοσιακές βρύσες και τις πηγές της. Η κυριότερη πηγή της Καλοσκοπής ονομάζεται Κεφαλόβρυσο και από εκεί ξεκινά ο Βοιωτικός Κηφισός. Στο χωριό βρίσκονται δέκα πηγαίες βρύσες και πέντε μεταφερόμενες. Αυτές είναι η Κρύα Βρύση, η Σκαπέρδα, η Μπάρμπεση, η Παναγία, η Ποτίμη, της Αγοράς, του Παπ΄λάκη, Η Βρύση της Πλατείας, η Μότσιω, του Ζούγρου, του Σταυρού, του Κοινοτικού Γραφείου, η Κακοτ΄ράχη - Νεκροταφείο, του Τσαγκάρη, και στα Μωραΐτικα - Μαρτσιάν - Αυγεριναίικα.

Πολιτιστικό Κέντρο Καλοσκοπής

Το Πολιτιστικό Κέντρο Καλοσκοπής λειτουργεί από το 2004 και στο χώρο του στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο της Καλοσκοπής με μόνιμη έκθεση που παρουσιάζει αντικείμενα του πρώιμου 20ου αιώνα που συλλέχθηκαν κυρίως από δωρεές των κατοίκων, αναδεικνύουν τον αγώνα της ζωής και αποτελούν μαρτυρίες της τοπικής παράδοσης και του πολιτισμού. Επίσης διοργανώνει περιπάτους, επισκέψεις και παρουσιάσεις έτσι ώστε να αναδείξει τη χλωρίδα και την πανίδα του τόπου αλλά και την παραδοσιακής τεχνολογία του τόπου με επισκέψεις σε παλαιά νεροτριβεία, νερόμυλους, κεραμιδοκάμινα και εργαστήρια.

Πληθυσμός

Πολιτιστικά δρώμενα - εκδηλώσεις

Από την Καλοσκοπή περνά για πολλά χρόνια μία από τις ειδικές διαδρομές του Ράλι Ακρόπολις. Έπειτα από πολλά χρόνια απουσίας, το Ράλι Ακρόπολις επέστρεψε στη χώρα μας τον Οκτώβριο του 2021. Επίσης, το φεστιβάλ «Ήχοι Του Δάσους» είναι ένα από τα πιο άρτια οργανωμένα και δημοφιλή κατασκηνωτικά φεστιβάλ της Ελλάδας και διοργανώνεται τα τελευταία χρόνια στο μοναδικής ομορφιάς οροπέδιο της Αγίας Τριάδας, στην Καλοσκοπή. Αποτελεί το πιο σημαντικό κατασκηνωτικό φεστιβάλ της περιοχής. Από την Καλοσκοπή περνά το Διευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4 Γιβραλτάρ - Κρήτη όπου δίνεται η ευκαρία στους περιπατητές να διανύσουν τη διαδρομή 24,7 χιλιομέτρων, Καλοσκοπή - Αθανάσιος Διάκος σε 8 περίπου ώρες.

Κατάγονται από την Καλοσκοπή

Πάνος Βλάχος, ηθοποιός και τραγουδοποιός

Φωτογραφίες

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

www.kaloskopi.gr Kaloskopirestart.org