Η Αμυγδαλιά είναι ορεινό χωριό στη Δωρίδα του Νομού Φωκίδος, σε υψόμετρο 620 μέτρα. Έχει πληθυσμό 387 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011 και αποτελεί την Τοπική Κοινότητα Αμυγδαλιάς της Δημοτικής Ενότητας Λιδωρικίου του Δήμου Δωρίδος. Η κοινότητα είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ορεινός οικισμός, με έκταση 45,308 χμ² (2011).

Γεωγραφία

Το χωριό βρίσκεται Β της Ερατεινής και Ν του Μαλανδρίνου, στη βόρεια πλευρά της βουνοσειράς που κλείνει την κοιλάδα της Βελάς προς τη θάλασσα (Κουτσουρός, Αϊ – Δημήτρης, Προφ. Ηλίας, Μεσοβούνι) και έχει θέα προς τη λίμνη του Μόρνου. Απέχει 12 χλμ. από το Λιδωρίκι και περίπου 40 χλμ. από την Άμφισσα και το Γαλαξίδι.

Πληθυσμός

Ιστορία - Αξιοθέατα

Η Αμυγδαλιά ιδρύθηκε πριν από το 1800 και το παλιότερο όνομά της ήταν Πλέσσα. Από το 1833 ανήκε στον Δήμο Τολοφώνος και το 1912 αναγνωρίστηκε ως Κοινότητα Πλέσσας. Η ονομασία Πλέσσα είναι σλαβική και σημαίνει «Φαλακρός τόπος, μη δασωμένος βοσκότοπος». Το 1981 μετονομάστηκε σε Αμυγδαλιά με το ΦΕΚ:20/1981 και σήμερα ανήκει στον Δήμο Δωρίδος. Σε κοντινή περιοχή του χωριού σώζονται ερείπια ελληνιστικού φρουρίου, γεγονός που μαρτυρά πως η περιοχή ήταν από τότε τουλάχιστον κατοικημένη. Σε απόσταση περίπου 5 χλμ. ΝΔ υπάρχει το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας της Κουτσουριώτισσας, που σύμφωνα με αναφορές χρονολογείται από το 1648, όπου στις 22, 23 και 24 Αυγούστου διοργανώνεται πανηγύρι με πλήθος κόσμου από την γύρω περιοχή. Στο κέντρο της Αμυγδαλιάς υπάρχει το παλιό κοινοτικό κατάστημα που έχει μετατραπεί σε χώρο πολλαπλών χρήσεων, το παλιό Δημοτικό Σχολείο που χτίστηκε με δωρεά του ευεργέτη Ανδρέα Συγγρού και η εκκλησία του πολιούχου του χωριού Αγίου Βασιλείου. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας και της επανάστασης του 1821 η Αμυγδαλιά ανέδειξε δεκάδες αγωνιστές και στην ευρύτερη περιοχή, κυρίως με επίκεντρο τη Μονή, έγιναν αρκετές μάχες. Τον Σεπτέμβριο του 1823 ελληνικό στρατιωτικό τμήμα με αρχηγό τον ηγούμενο Ιωαννίκιο απομάκρυνε τους Τούρκους από την Μονή της Παναγίας της Κουτσουριώτισσας, όπου είχαν οχυρωθεί. Τον Νοέμβριο του 1827 μέχρι τον Ιανουάριο του 1828, αγωνιστές του ΄21 με αρχηγό τον στρατηγό Ιωάννη Ρούκη από την Αρτοτίνα νίκησαν τουρκικό στρατό 4.000 ατόμων υπό τον Τζέλο Πίτζαρη. Αλλά και κατά τη διάρκεια της Γερμανοϊταλικής κατοχής (1941 – 1944) η Μονή υπήρξε στρατόπεδο και ορμητήριο των ανταρτών του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων(ΕΚΚΑ).

Μονή Παναγίας της Κουτσουριώτισσας

Σε απόσταση περίπου 5 χλμ. ΝΔ βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας της Κουτσουριώτισσας, που σύμφωνα με αναφορές χρονολογείται από το 1648 χωρίς όμως αυτό να προσδιορίζεται με βεβαιότητα. Από αναφορές στην «Νεοελληνική Φιλολογία» του Κωνσταντίνου Σάθα και στο λεξικό Βουτυρά (τόμος 3ος), η Μονή πρέπει να λειτουργούσε το 1648 με ηγούμενο τον Νικόδημο Καβάσιλα από την Αγία Ευθυμία Παρνασσίδος και να είχε αναπτύξει μεγάλη δραστηριότητα. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρξε επίκεντρο αγώνων και καταφύγιο των αγωνιστών του ΄21, γι΄αυτό και καταστράφηκε αρκετές φορές από τους Τούρκους. Μετά από μια τέτοια καταστροφή της Μονής από τους Τούρκους, ήταν που οι μοναχοί έκρυψαν την εικόνα της Παναγίας στο βάθος μιας κοντινής σπηλιάς κάτω από το μοναστήρι, όπου έμεινε ξεχασμένη επί πολλά χρόνια, μέχρι να ξαναβρεθεί και να μεταφερθεί στη Μονή που ξανακτίσθηκε. Ο ιερομόναχος και μετέπειτα ηγούμενος της Μονής Ιωαννίκιος (Ιωάννης Γεωργίου) ήταν επικεφαλής των μοναχών και κατοίκων της περιοχής στην επανάσταση του 1821 και πήρε ενεργό μέρος σε αυτήν.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Εκπολιτιστικός Σύλλογος Αμυγδαλιωτών Δωρίδος «Η ΠΛΕΣΣΑ» Ιερά Μονή Παναγίας Κουτσουριώτισσας Αρχειοθετήθηκε 2017-09-20 στο Wayback Machine.

Παραπομπές

Πηγές

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1981, 2006 (ΠΛΜ) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)