Πληροφορίες
Ο Σταθμός Φάληρο είναι σταθμός του Μετρό της Αθήνας, επί της Γραμμής 1 (γνωστής και ως Γραμμής Ηλεκτρικού), στη χιλιομετρική θέση 2,114 από τον Σταθμό Πειραιά. Βρίσκεται στον Δήμο Πειραιά και πήρε το όνομά του από τη συνοικία του Νέου Φαλήρου την οποία εξυπηρετεί.
Ιστορικό
Παλαιά Στάση Φαλήρου
Το 1869, όταν και ξεκίνησε η λειτουργία του Σιδηρόδρομου Αθηνών-Πειραιώς, ορίστηκε η πρώτη στάση στο Φάληρο, η οποία βρισκόταν μερικά μέτρα βορειότερα από τον σημερινό σταθμό. Συγκεκριμένα, η χάραξη του Σιδηροδρόμου Αθηνών-Πειραιώς ήταν εντελώς διαφορετική από τη σημερινή της γραμμής 1 στο τμήμα Μοσχάτο-Πειραιάς. Μετά τη γέφυρα του Κηφισού, συνέχιζε ευθεία επί της σημερινής οδού Κανελλοπούλου, παράλληλα με την οδό Πειραιώς. Ύστερα περνούσε απέναντι στην οδό Ανδρέα Μουράτη και μέσω της οδού Σαρανταπόρου, που ακόμα και σήμερα καμπυλώνει, αποκαλύπτοντας το σιδηροδρομικό της παρελθόν, κατέληγε στη σημερινή χάραξη κοντά στη συμβολή της Μικράς Ασίας με την Αθηνών-Πειραιώς. Τότε φυσικά δεν υπήρχε η γέφυρα της Γρηγορίου Λαμπράκη, που κατασκευάστηκε πιθανότατα τη δεκαετία του 1960 (η Λαμπράκη τότε έφτανε μόνο μέχρι λίγο πιο πάνω από την Πύλης), ούτε και η Μικράς Ασίας που φτιάχτηκε επίσης πολύ αργότερα, οπότε ήταν εύκολο για τη γραμμή να συνεχίσει ευθεία μετά τη Σαρανταπόρου. Η εξυπηρέτηση του Φαλήρου γινόταν τότε μέσω διακλάδωσης που ξεκινούσε στο ύψος της (μεταγενέστερης) γέφυρας της Ελ.Βενιζέλου (εκεί που τότε βρισκόταν το Μνημείο Καραϊσκάκη) και κατευθυνόταν νότια μέσω της σημερινής όδευσης της γραμμής σ' έναν υποτυπώδη τερματικό σταθμό στο σημείο που τώρα βρίσκεται η γέφυρα της Καραολή & Δημητρίου. Όπως είναι προφανές από τη χάραξη αυτή, η διακλάδωση κοιτούσε μόνο προς την πλευρά της Αθήνας και οι συρμοί Αθήνας-Πειραιά είχαν διέλευση ανά μία ώρα, με ενδιάμεσα στο μισάωρο συρμό για το Αθήνα-Φάληρο. Πέρα από το γεγονός ότι αυτό σήμαινε πολύ αραιές συχνότητες για το Φάληρο και τον Πειραιά, δεν υπήρχε η παραμικρή σύνδεση μεταξύ τους. Αν κάποιος κατευθυνόταν από Πειραιά στο Φάληρο, κατέβαινε αναγκαστικά στο Μνημείο Καραϊσκάκη και από εκεί περπατώντας.
Νέα Στάση Φαλήρου
Αυτό διορθώθηκε τελικά το 1883, όταν μετά την εξαγορά του σιδηρόδρομου από την Τράπεζα Βιομηχανικής Πίστεως, δημιουργήθηκε η χάραξη της γραμμής που γνωρίζουμε και σήμερα, ενώ ο σταθμός του Νέου Φαλήρου μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση και απέκτησε αποβάθρες. Έτσι βελτιώθηκε και η συχνότητα στο μισάωρο για το Φάληρο και τον Πειραιά, ενώ προστέθηκε και η τόσο απαραίτητη σύνδεση Πειραιά-Φαλήρου. Ο ΣΑΠ κατασκεύασε επίσης μια εξέδρα περιπάτου στη θάλασσα, μεικτά λουτρά, θέατρο και ξενοδοχείο, καθώς και πολυτελείς παραθεριστικές κατοικίες. Γύρω στο 1890 προτάθηκε για πρώτη φορά η ανακατασκευή του σταθμού για να γίνει πιο ευρύχωρος. Τελικώς όμως, η ανακαίνιση του σταθμού ξεκίνησε μόλις το 1930 από τη διάδοχο εταιρεία του ΣΑΠ, τους Ελληνικούς Ηλεκτρικούς Σιδηρόδρομους (ΕΗΣ) και θα ολοκληρωνόταν το 1934. Ο σταθμός ήταν πρωτοποριακός για την εποχή του καθώς αποτέλεσε μια από τις πρώτες εφαρμογές οπλισμένου σκυροδέματος στην Ελλάδα και διέθετε τρεις πλατφόρμες, υπόγεια διάβαση πεζών και αμαξοστάσιο. Τα εκδοτήρια μεταφέρθηκαν από το παρακείμενο αρχοντικό Βλάγκαλη στο υπόγειο του σταθμού. Η σημερινή του μορφή ανάγεται στο 2004, όταν και ανακαινίστηκε εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων σε σχέδιο της εταιρείας Obermeyer. Κατά την ανακατασκευή του σταθμού οι αποβάθρες μειώθηκαν από τέσσερις σε τρεις, αλλά από πάνω τους προστέθηκε ένα δεύτερο επίπεδο στο οποίο βρίσκονται τα εκδοτήρια εισιτηρίων. Κατασκευάστηκαν επίσης οι πεζογέφυρες που ενώνουν τον σταθμό με το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας και το Στάδιο Καραϊσκάκη. Τα εγκαίνια της σημερινής του μορφής έγιναν στις 14 Ιουνίου 2004. Από τις 19 Ιουλίου 2004, ο σταθμός Νέου Φαλήρου προσφέρει τη δυνατότητα μετεπιβίβασης μεταξύ του μετρό και του τραμ και είναι κατά εποχές τερματικός σταθμός τοπικών συρμών της γραμμής 1 (του Ηλεκτρικού).
Περιγραφή
Το χαρακτηριστικό στοιχείο του σταθμού εξωτερικά είναι το στέγαστρό του, που έχει σχεδιαστεί με την πρόθεση να θυμίζει γλάρους με ανοιγμένα φτερά. Ο σταθμός διαθέτει δύο επίπεδα. Στο επάνω επίπεδο, συνολικού μήκους 130 μέτρων και πλάτους 30 μέτρων, καταλήγουν οι σταθερές και κυλιόμενες σκάλες. Εκεί βρίσκονται και τα εκδοτήρια εισιτηρίων, καθώς και εμπορικά καταστήματα, τουαλέτες και το σταθμαρχείο. Στον (επιφανειακό) από κάτω όροφο υπάρχουν οι τρεις αποβάθρες, μία τύπου νησίδας και δύο πλευρικές. Παράπλευρα του σταθμού βρίσκεται αμαξοστάσιο και γραμμή εναπόθεσης αμαξοστοιχιών. Ο σταθμός συνδέεται με πεζογέφυρες με το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας και το Στάδιο Καραϊσκάκη, καθώς και με υπόγεια διάβαση κάτω από τη Λεωφόρο Ποσειδώνος με το πρώτο. Ο σταθμός συνδέεται επίσης με τις στάσεις του τραμ «Νέο Φάληρο» και «ΣΕΦ». Μπροστά από τον σταθμό βρίσκεται το μνημείο και ο τύμβος του Γεώργιου Καραϊσκάκη, μιας και στην περιοχή εκείνη έγινε η μάχη του Αναλάτου όπου τραυματίστηκε θανάσιμα και έπειτα βρήκε το θάνατο ο φημισμενος οπλαρχηγός. Είναι μάλιστα το πρώτο μνημείο που ανεγέρθηκε στο σύγχρονο ελληνικό κράτος. Εξωτερικά του σταθμού κοντά στην πεζογέφυρα του ΣΕΦ έχει τοποθετηθεί το έργο Κυματισμός του γλύπτη Απόστολου Φανακίδη.
