Πληροφορίες
Η Ξυνιάδα, επίσημα Ξυνιάς, είναι ημιορεινό χωριό στη Στερεά Ελλάδα και την Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδας σε υψόμετρο 490 μέτρα.
Γεωγραφία - Ιστορία
Η Ξυνιάδα βρίσκεται προς τα βόρεια όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας και τους πρόποδες του όρους Όθρυς. Είναι κτισμένη στον κάμπο ο οποίος δημιουρήθηκε μετά την αποξηρανση της λίμνης Ξυνιάδας, σε απόσταση 10 χλμ. Ν. από τον Δομοκό (έδρα του δήμου), 31 χλμ. ΒΔ. από τη Λαμία και 39 χλμ. Ν.-ΝΔ. από τα Φάρσαλα ενώ δυτικά και βόρεια περνάει η ΕΟ Λαμίας - Λάρισας. Το χωριό αναφέρεται από την εποχή της τουρκοκρατίας ως Ταουκλί και υπήρχε πριν το 1640 αφού καταγράφεται στην πρόθεση της Ρεντίνας στα φύλλα 22α και 22β μαζί με τους οικισμούς Μηλιά, Κρούμας, Λήφακας και Τερβένι ενώ στα φύλλα 23α και 24α υπάρχουν γραφές μεταγενέστερες της πρώτης. Η παλιά ονομασία της ως Νταουκλί ή Ταουκλί στα τουρκικά σημαίνει "ορνιθώδεις" προφανώς από τις πολλές νερόκοτες που ζούσαν στην τότε λίμνη ενώ το σύγχρονο από την αρχαία πόλη Ξυνία ή Ξυνιάς που ερείπιά της υπάρχουν σε βραχώδη λόφο δυτικότερα κοντά στην Κορομηλιά. Την εποχή που υπήρχε η λίμνη ο λόφος αυτός ήταν νησίδα (οι ντόπιοι την ονόμαζαν Αραπονήσι) και σε αυτή κατέφυγαν οι κάτοικοι της Ξυνιάδας κατά την Επανάσταση του 1821 όπου παρέμειναν μέχρι το 1828.
= Αξιοθέατα
= Θρησκευτικά αξιοθέατα είναι η Ιερά Μονή της Παναγιάς της Ελεούσης ή Φανερωμένης στη νοτιοανατολική άκρη του χωριού και η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που χρονολογείται από το 1760. Το μοναστήρι κτίσθηκε το 1962 και σημαντικότερο κειμήλιο είναι η εικόνα της Παναγίας με την επιγραφή "Μήτηρ Θεού Ελεούσα" που πιθανολογείται ότι ανήκει στην εποχή της εικονομαχίας.
Διοικητικά
Αναφέρεται επίσημα για πρώτη φορά με την παλιά ονομασία Δαουκλή το 1883 ΦΕΚ 126Α - 02/04/1883 όταν προσαρτήθηκε στον τότε δήμο Ξυνιάδος. Το 1912 με το ΦΕΚ 261Α - 31/08/1912 ορίστηκε έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας και το 1916 με το ΦΕΚ 21Β - 03/03/1916 μετονομάστηκε σε Ξυνία ενώ το 1940 το όνομά της διορθώθηκε σε Ξυνιάς. Σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης αποτελεί την τοπική κοινότητα Ξυνιάδος που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Ξυνιάδος του Δήμου Δομοκού και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ως δημοτική ενότητα έχει πληθυσμό 3.549 κατοίκους ενώ ως οικισμός 459.
