"Σπαρτιά".

Αριθμητικά πάντως οι τάφοι των κλασικών χρόνων και κυρίως εκείνοι του 4ου αιώνα π.Χ. είναι πολυπληθέστεροι των αρχαϊκών. Κύριο εύρημα από τους τάφους είναι τα πάσης φύσεως αγγεία πόσης και μεταφοράς υγρών, κατά κανόνα κρασιού, κυρίως κάνθαροι. Ακολουθούν οι σκύφοι, οι κυλικόσχημοι σκύφοι και οι κοτύλες. Προσφέρονταν συχνά στους νεκρούς σε μεγάλους αριθμούς. Μία ενδιαφέρουσα κατηγορία κανθάρων, πολύ συχνή στη Λοκρίδα, είναι οι υψίποδες κάνθαροι με διάκοσμο φυτικών κοσμημάτων με επίθετο λευκό χρώμα σε μεγάλη ποικιλία. Μεταξύ των ευρημάτων συγκαταλέγονται κάποια σπάνια δείγματα κανθάρων, όπως ένας που φέρει στο χείλος του σύνθεση πολύχρωμη με ρόδια και ένας άλλος με παράσταση καθήμενου κιθαρωδού στη μια όψη και ανδρική μορφή στηριζόμενη σε βακτηρία στην άλλη. Από την Ελληνιστική περίοδο έχουν βρεθεί λείψανα υδατοδεξαμενών, αγωγών ύδρευσης και αποχέτευσης. Λόγω των καταστροφών που είχε υποστεί η περιοχή, κανένα μνημειώδες έργο αρχιτεκτονικής δεν έχει έρθει στο φως μέχρι στιγμής. Αξιοσημείωτο στοιχείο είναι πως ακόμη και από μικρότερης σημασίας οικοδομήματα λίγα έχουν διατηρηθεί. Ενδεικτικά μεγάλος θεωρείται ο αριθμός κεραμικών κλιβάνων και εργαστηρίων που έχουν βρεθεί στην ευρύτερη περιοχή. Συλλέχθηκαν πλήθος από αγγεία, ειδώλια, υφαντικά βάρη κουβαρίστρες, πλακάκια δαπέδων, κεραμίδες στέγης κλπ. Ο χαρακτήρας αυτών των εργαστηρίων ήταν περισσότερο βιοτεχνικός παρά καλλιτεχνικός, δε λείπουν πάντως κάποιες ενδιαφέρουσες και συχνά συγκινητικές απόπειρες διαφοροποίησής τους μέσω διακοσμητικών προσπαθειών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα υφαντικά βάρη όπου καταγράφεται μία αξιόλογη ποικιλία διακοσμητικών θεμάτων. Κατά τη Ρωμαϊκή εποχή, η καταστροφή της υπαίθρου (εισβολή του Σύλλα στη Λοκρίδα, 87/86 π.Χ.) είχε ως αποτέλεσμα τη λεηλασία των μικρών πόλεων και κατ’ επέκταση την κορύφωση της αστικοποίησης των μεγάλων, όπως ο Οπούς. Τότε, εμφανίζονται μεγάλες ιδιοκτησίες όπου οικοδομούνται αγροικίες με τη μορφή επαύλεων (villa rustica). Πρόκειται για οικοδομήματα με περίστυλη αυλή ή αίθριο γύρω από τον οποίο διατάσσονται οι χώροι διαβίωσης και κατοικίας. Τέτοια οικοδομήματα έχουν έλθει στο φως κυρίως στην πεδιάδα της Αταλάντης. Έχουν αποκαλυφθεί και μερικά οικοδομήματα δημόσιου χαρακτήρα, όπως τμήμα υδραγωγείου και δύο λουτρά, σε διάφορα σημεία της πόλης. Αναφορικά με τη ρωμαϊκή αρχιτεκτονική στη Λοκρίδα, δείγματα έως τώρα υπάρχουν μόνο στην Αταλάντη και πρόκειται κυρίως για ιδιωτικές κατοικίες. Επειδή όλες έχουν βρεθεί με αφορμή εκσκαφές για ανοικοδόμηση σε οικόπεδα μέσα στον πολεοδομικό ιστό της σύγχρονης πόλης, σε καμία από αυτές δεν έχει αποκαλυφθεί η πλήρης κάτοψη. Διέθεταν χώρους υγιεινής και σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης, είχαν συχνά δάπεδα με ψηφιδωτά, μαρμάρινα κατώφλια και στους τοίχους ορθομαρμαρώσεις ή χρωματιστά κονιάματα. Στην αρχιτεκτονική υιοθετούν τον ιωνικό και τον κορινθιακό ρυθμό. Στη γλυπτική αντιγράφουν ελληνικούς τύπους. Τα δείγματα γλυπτικής είναι λίγα, και πρόκειται για έναν ελλιπή μαρμάρινο ανδριάντα Ρωμαίου στρατηγού ή αυτοκράτορα που βρέθηκε στα μπάζα οικοπέδου στην Αταλάντη. Αρκετά δείγματα μωσαϊκών δαπέδων έχουν βρεθεί στην Αταλάντη. Προέρχονται από οικίες χρονολογούμενες στον 1ο αιώνα π.Χ. και 1ο αιώνα μ.Χ. και διακοσμούνται με γεωμετρικά χρωματιστά θέματα ή θέματα από τη φύση.

Λαογραφία

Χριστούγεννα

Παραμονές των Χριστουγέννων παραδοσιακά οι γυναίκες ετοίμαζαν το Κιτς – Κετς (σκεύασμα από σιτάρι και λίπος ζώου που σημαίνει είτε «έτσι κ’ έτσι» είτε «φύγε-πέρνα») και το προσέφεραν σε συγγενείς και φίλους.

Την Πρωτοχρονιά κάθε νοικοκυρά έφερνε φρέσκο νερό από τη βρύση της γειτονιάς, ένα ρόδι, μία πέτρα και λίγη άμμο και στη θέση τους άφηνε γλυκίσματα. Γυρνώντας στο σπίτι έσπαζε το ρόδι με την πέτρα και το ανακάτευε με το χώμα και το σκορπούσε στο σπίτι για υγεία και καλοτυχία. Τα κάλαντα είχαν την τιμητική τους τις μέρες των εορτών με εκείνα της Παραμονής των Φώτων να ξεχωρίζουν καθότι τα τραγουδούσαν παρέες μεγαλύτερων αντρών σε μαντριά και σπίτια φίλων και συγγενών. Το πιο γνωστό κάλαντο ήταν αυτό του «Ντόγκαλη» που αναφερόταν εγκωμιαστικά στον αρχηγό κάθε οικογένειας και την οικογένειά του.

Αποκριά

Το βράδυ της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς εθιμοτυπικά σε κάθε σπίτι γινόταν οικογενειακό γιορτινό τραπέζι με πλούσιο φαγητό και αποκριάτικα τραγούδια. Πολλοί τηρούσαν και το έθιμο του μασκαρέματος και ντύνονταν κάνοντας επισκέψεις σε φιλικά σπίτια. Ένα ακόμη έθιμο ήταν το γαϊτανάκι όπου μασκαρεμένοι νέοι τραγουδούν αποκριάτικα τραγούδια όπως: «Καλώς την τη Σαρακοστή», «Στης ακρίβειας τον καιρό», «Λεμονάκι μυρωδάτο» κ.ά. Την Καθαρά Δευτέρα οι νοικοκυρές ζύμωναν το λειψό (άζυμο βάσει θρησκείας) ψωμί και όλες μαζί το έψηναν με ευχές στο φούρνο της γειτονιάς. Σήμερα αυτό που γίνεται είναι η παρέλαση του Καρναβαλιού ενώ η Σαρακοστή ξεκινά στην παραλία των Παλαιομαγαζιών ή της Σκάλας με τα γνωστά σαρακοστιανά εδέσματα να προσφέρονται δωρεάν.

Λαμπρή

Νωρίς το πρωί του Σαββάτου του Λαζάρου νεαρές κοπέλες με ανθοστόλιστα καλάθια τραγουδούσαν το τραγούδι του Λαζάρου στη περιοχή. Καθόλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας οι νοικοκυρές προετοίμαζαν το σπίτι τους για τη μεγάλη γιορτή που ερχόταν ενώ όλοι τηρούσαν ευλαβικά τη νηστεία. Τη Μεγάλη Πέμπτη ένα κόκκινο πανί απλωνόταν στην αυλή και έβαφαν τα κόκκινα αυγά. Το πρωί της Κυριακής λίγες ώρες μετά την Ανάσταση, άναβαν στις αυλές ή στις γειτονιές τη θράκα (φλόγα από κλήματα) και ξεκινούσε το πασχαλιάτικο γλέντι.

Αρραβώνας και Γάμος

Ο αρραβώνας συμφωνούνταν με το δόσιμο των χεριών και με μερικές μπαταριές (πιστολιές στον αέρα), οπότε και ο κόσμος πληροφορούνταν το χαρμόσυνο γεγονός. Πλούσιο γλέντι και αλλαγή δακτυλιδιών επιστέγαζε την προφορική συμφωνία. Την περίοδο του αρραβώνα έως το γάμο το ζευγάρι αντάλλασσε συμβολικά δώρα (π.χ. μια λευκή λαμπάδα στη νύφη το Πάσχα, φορέματα κλπ.) Οι παραμονές του γάμου σήμαιναν προετοιμασία και επίδειξη της προίκας. Οι ημέρες του γάμου (παραμονή και ανήμερα) είχαν κλασικό φαγοπότι με συγγενείς και φίλους.

Βεγγέρα

Γραφικό έθιμο των γυναικών της Αταλάντης που είχε να κάνει με τη συγκέντρωσή τους στο κεντρικό σημείο κάθε γειτονιάς και την ενημέρωσή τους για τα σπουδαία ή όχι γεγονότα της πόλης. Σε πεζούλια, πέτρες ή σκαμνάκια τις καλοκαιρινές βραδιές με φεγγάρι οι γυναίκες κάθε γειτονιάς μαζεύονταν και συζητούσαν τα νέα.

Τα Ριγανά

Κατά το μήνα Ιούνιο πραγματοποιείται ο θερισμός μεταξύ άλλων και της ρίγανης. Στην Αταλάντη γιορτάζεται εθιμοτυπικά στις 24 Ιουνίου. Την παραμονή της ημέρας αυτής στις γειτονιές ανάβουν φωτιές από ξύλα, κλαριά και άχυρα και οι άνθρωποι πηδούν πάνω από αυτές σταυρωτά τρεις φορές. Στη φωτιά ρίχνονται ακόμη και τα μαγιάτικα στεφάνια που συντηρούνται μέχρι τότε.

Τουρισμός - Αξιοθέατα

Αξιοθέατα

Η κατακόμβη του Αγίου Αθανασίου, στο κέντρο της κωμόπολης, είναι μία ρωμαϊκή κρύπτη. Λέγεται ότι κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ήταν κρυφό σχολείο. Στο βάθο