Ο Οξύλιθος είναι χωριό της Περιφερειακής Ενότητας Εύβοιας, κτισμένο σε υψόμετρο 190 μέτρων. Το χωριό, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, έχει πληθυσμό 978 κατοίκους και είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στη Δημοτική Ενότητα Κύμης, μετά την Κύμη. Σήμερα ανήκει στον Δήμο Κύμης-Αλιβερίου. Απέχει 77 χιλιόμετρα από την Χαλκίδα και 10 χιλιόμετρα από την Κύμη. Το χωριό πήρε το όνομά του από τον οξυκόρυφο λόφο ηφαιστειακής προέλευσης που υψώνεται βόρεια του οικισμού.

Ιστορία

Κοντά στο χωριό έχουν βρεθεί λείψανα οικισμών τα οποία χρονολογούνται από τη νεολιθική εποχή (περίπου 3500 π.Χ.) και την εποχή του Χαλκού. Από τη μυκηναϊκή περίοδο χρονολογούνται θολωτοί τάφοι που έχουν βρεθεί στη περιφέρεια του λόφου και κοντά στη Παραλία (Στόμιο) και ποικίλοι τάφοι στους πρόποδες του λόφου. Πάνω στα κτίρια της μυκηναϊκής περιόδου κτίστηκαν νέα της γεωμετρικής εποχής. Η πόλη αυτή, τον λόφο Βιγλατούρι, νότια του Οξυλίθου, ανασκάφηκε το 1994 από την αρχαιολόγο Έφη Σακελλαράκη. Στην πόλη βρέθηκε ένα ωοειδές τέμενος καθώς και ορθογώνιες οικίες και κλίβανοι. Το ιερό της πόλης ήταν κτισμένο πάνω σε κενοτάφια και σε αυτό βρέθηκαν πλούσια ευρήματα. Θεωρείται ότι το ιερό ανεγέρθηκε προς τιμή κάποιου ήρωα ή επιφανών νεκρών που πέθαναν μακριά από την πατρίδα τους. Ο οικισμός εγκαταλείφθηκε στα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ. Είναι πιθανόν να είναι μέρος της αρχαίας Κύμης. Στους πρόποδες του λόφου εντοπίστηκαν ίχνη οικισμών των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων και στην πεδιάδα ένα εκτεταμένο ρωμαϊκό νεκροταφείο. Ο σύγχρονος οικισμός δημιουργήθηκε εξαιτίας των επιδρομών πειρατών στα πεδινά και στα παράλια. Το 1474 γίνεται αναφορά σε φορολογικό κατάλογο των Τούρκων, έτσι είναι πιθανόν το χωριό να χρονολογείται από την Ενετοκρατία ή τη βυζαντινή εποχή. Το 1521 αναφέρεται πως είχε 17 σπίτια. Την εποχή της Τουρκοκρατίας ο οικισμός ονομάστηκε «Izoloti» και υπαγόταν στο Αυλωνάρι. Το 1836 ο οικισμός υπάγεται στο Δήμο Κυμαίων. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Οξύλιθος παρήγαγε κυρίως κρασί και ελαιόλαδο, ενώ υπήρχε παραγωγή οπωρικών και σιτηρών. Στο χωριό λειτουργούσε ταχυδρομικό γραφείο και δημοτικό σχολείο. Ο Οξύλιθος σύμφωνα με τις απογραφές έφτασε στο μέγιστο πληθυσμό του το 1940, όταν είχε 1.959 κατοίκους. Στην απογραφή του 2001, ο Οξύλιθος είχε 1.159 κατοίκους.

Γεωγραφία

Ο οικισμός είναι κτισμένος αμφιθεατρικά στη νότια-ανατολική πλαγιά του βουνού Οξύλιθος σε υψόμετρο 130 με 250 μέτρων (μεσοσταθμικό 190 μέτρα). Το χωριό περιβάλλεται από ελαιώνες. Νότια του χωριού, σε χαμηλότερο τοπογραφικό υψόμετρο, ρέει ο ποταμός Μανικιάτης. Το κύριο χαρακτηριστικό του χωριού είναι ο κωνικός ηφαιστειακός λόφος που υψώνεται βόρειά του. Αυτός ο λόφος δημιουργήθηκε πριν περίπου 11 εκατομμύρια χρόνια στο μέσο της λεκάνης της Κύμης και αποτελεί το πιο εμφανές ηφαιστειακό υπόλειμμα στο κεντρικό Αιγαίο. Ο λόφος ύψους 414 μέτρων είναι μέρος μιας ηφαιστειακής ράχης που εκτείνεται από τη θάλασσα μέχρι το χωριό Κήποι Ευβοίας και έχει μήκος 6 χιλιόμετρα και πλάτος 2-4 χιλιόμετρα. Έχει κυρίως δακιτική και λιγότερο ανδεσιτική σύσταση.

Αξιοθέατα

Στον Οξύλιθο βρίσκονται τρεις ναοί της βυζαντινής περιόδου: η Παναγία η Χατηριάνισσα, η Αγία Άννα και ο Άγιος Νικόλαος. Ο ναός της Παναγίας της Χατηριάνισσας είναι σταυρεπίστεγος και διαθέτει νάρθηκα με σταυροθόλιο. Ο ναός στο εσωτερικό του είναι τοιχογραφημένος, με τις τοιχογραφίες να χρονολογούνται από το 1304. Ο ναός γιορτάζει την Κοίμηση της Θεοτόκου. Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου διοργανώνεται πανηγύρι στο χώρο γύρω από τον ναό, στον οποίο προσφέρεται στιφάδο. Ο ναός της Αγίας Άννας είναι μονόχωρος καμαρόσκεπος ναός στην συνοικία Ψιθιάνοι. Το εσωτερικό του είναι τοιχογραφημένο, με τις τοιχογραφίες να χρονολογούνται πριν το 1370. Η πρώτη φάση τοιχογραφιών χρονολογείται από τις αρχές του 14ου αιώνα. Ο ναός του Αγίου Νικολάου, στην συνοικία Ριτζάνοι, είναι μονόχωρος σταυρεπίστεγος ναός. Το εσωτερικό του ναού είναι τοιχογραφημένο, με τις τοιχογραφίες να χρονολογούνται από το 1304. Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται ο ναός του Αγίου Αθανασίου. Ο ναός κτίστηκε το 1884, στη θέση παλαιότερου ναού, από τον οποίο σώζεται το τέμπλο. Στην κορυφή του λόφου του Οξυλίθου βρίσκεται ο ναός της Ευαγγελιστρίας. Κοντά στον Οξύλιθο βρίσκεται η Ιερά Μονή Μάντζαρη. Εορτάζει στις 23 Αυγούστου. Το καθολικό της μονής είναι σταυρεπίστεγος ναός, πιθανόν του 11ου αιώνα, εσωτερικά ασβεστωμένος με σπαράγματα τοιχογραφιών. Η παλαιότερη μνεία στη μονή χρονολογείται από το 1529. Στον οικισμό Στόμιο βρίσκεται παραλία με τουριστικές υποδομές. Στην παραλία εκβάλλει ο ποταμός Μανικιάτης.

Παραπομπές