Το Αυλωνάρι είναι χωριό το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στο Αλιβέρι και στην Κύμη του Νομού Ευβοίας. Είναι από τα μεγαλύτερα χωριά του Δήμου Κύμης-Αλιβερίου και είναι κτισμένο επάνω σε λόφο στην μέση μιας κοιλάδας. Στην κορυφή του βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου, καθώς και μεσαιωνικός πύργος από την περίοδο της Ενετοκρατίας. Το παλιό Αυλωνάρι με τα σοκάκια και τις παλιές πέτρινες βρύσες, ο ενετικός πύργος, το κάστρο Ποτήρι, ο ναός του Αγίου Δημητρίου, οι νερόμυλοι στον ποταμό Κάναλη, ο παλιός ανεμόμυλος, η μονή Αγίου Χαραλάμπους (χαρακτηρισμένη ως ιστορικό μνημείο), το νεοκλασσικό Μόλαρη καθώς και οι παραλίες Μουρτερή, Κάλαμος, Κορασίδα, Καλάμι που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση είναι τα αξιοθέατα της περιοχής. Η απόσταση που το χωρίζει μέχρι την Χαλκίδα είναι 66 χιλιόμετρα. Απέχει 900 μέτρα από τον κεντρικό δρόμο Χανίων Αυλωναρίου - Κύμης, ενώ το ύψος του λόφου που είναι χτισμένο το χωριό είναι 70 μέτρα. Ο πληθυσμός του είναι 637 κάτοικοι, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Με τα χωριά Δάφνη, Ελαία, Λοφίσκος και Χάνια, καθώς και τη Μονή Αγίου Χαραλάμπους Λευκών, συγκροτούν την τοπική ενότητα Αυλωναρίου, συνολικού πληθυσμού 1.354 κατοίκων.

Ονομασία

Η πιο πιθανή εκδοχή για την ονομασία του χωριού είναι ότι προέρχεται ετυμολογικά από την λέξη «αυλών» που σημαίνει κοιλάδα ή χαράδρα για κάποιους άλλους. Γεωφυσικά στην ευρύτερη περιοχή εκεί υπάρχει μεγάλη κοιλάδα. Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή την ονομασία μετέφεραν Ίωνες, που ήλθαν από τη Μεσσηνία και αποίκησαν την κοιλάδα Αυλωναρίου. Πράγματι η περιοχή χαρακτηρίζεται από τη μακρόστενη ποτάμια κοιλάδα, που διαρρέεται από τους χείμαρρους Κανάλι, Ρέα, Καμάρα, κ.α. Το Αυλωνάρι δημιουργήθηκε κατά το 10ο ή 11ο αιώνα από τους διασωθέντες κατοίκους των κατεστραμμένων από τις ληστρικές πειρατικές επιδρομές των Σαρακηνών χωριών της περιοχής. Κατά την περίοδο αυτή, γύρω από τις θέσεις Γούβα, Πόρος, Στέρνα και Παληόβρυση της σημερινής κωμόπολης,ιδρύθηκε ο πρώτος πυρήνας του οικισμού, που πήρε το όνομα Αυλών. Πριν ακόμη οικισθεί το Αυλωνάρι στη σημερινή του θέση, η περιοχή ήταν γνωστή για την Επισκοπή Αυλώνος, που ιδρύθηκε στα μέσα του Δ΄ αιώνα και υπαγόταν στη Μητρόπολη της Αθήνας.

Ιστορία

Κοντά στο Αυλωνάρι εικάζεται ότι βρισκόταν η παλιά πόλη Οιχαλία και εθεωρείτο πόλη μυκηναϊκή, η οποία έγινε γνωστή στο πέρασμα των χρόνων από την καταστροφή που της προξένησε ο Ηρακλής εκείνη την περίοδο.

Η αρχαία Οιχαλία και η καταστροφή της

Απέναντι από τον Άγιο Δημήτριο,στον δρόμο προς το χωριό του Αγίου Γεωργίου υπάρχει ένα βουνό που ονομάζεται Παλαιοκαστρί. Αυτή η τοποθεσία διεκδικεί μαζί με άλλες το όνομα και την δόξα της ακρόπολης της αρχαίας Οιχαλίας. Σύμφωνα με την μυθολογία, η αρχαία Οιχαλία ήταν η πόλη του βασιλιά Εύρυτου, γνωστού για την δεξιότητά του στο τόξο. Ο βασιλιάς είχε μια πανέμορφη κόρη την Ιόλη, την οποία πολλοί μνηστήρες ήθελαν να παντρευτούν. Ο Εύρυτος για να τους αποφύγει ανακοίνωσε ότι η κόρη του θα παντρεύονταν αυτόν που θα αποδείκνυε την γενναιότητα του κερδίζοντάς τον στην τοξοβολία, πράγμα βεβαίως αδύνατο καθώς κανένας δεν θα μπορούσε να τα βάλει μαζί του. Εκτός όμως από τον μυθικό Ηρακλή, γνωστό για τους άθλους του, που μόλις το έμαθε, ήρθε και συναγωνίστηκε μαζί του και τον κέρδισε. Όμως ο βασιλιάς αθέτησε τον λόγο του και έδιωξε τον Ηρακλή, βασιζόμενος στην δύναμη του στρατού του. Ο Ηρακλής έφυγε ντροπιασμένος και πλημμυρισμένος από θυμό. Σχημάτισε ισχυρό στρατό και επέστρεψε ύστερα από λίγα χρόνια για να πάρει την εκδίκηση του. Και τα κατάφερε ύστερα από μεγάλη μάχη λεηλάτησε, κατέστρεψε όλη την πόλη, σκότωσε τον βασιλιά και τους γιούς του και πήρε μαζί του την Ιόλη. Κατά την βυζαντινή εποχή το Αυλωνάρι ξεκίνησε σιγά σιγά να παίρνει την σημερινή του μορφή και ονομασία, χωρίς όμως να έχει την παλαιά του αίγλη. Δέχτηκε πολλές επιδρομές βαρβαρικών φύλων και πειρατών, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι ανά τακτά χρονικά διαστήματα να περνούν δύσκολες στιγμές. Η πρώτη αναφορά στο πέρασμα των ετών που υπάρχει για το χωριό ήταν ότι το 553 η εκκλησία της περιοχής ανακηρύχθηκε ως Επισκοπή από την Κωνσταντινούπολη. Επίσης, η Επισκοπή του Αυλωναρίου πήρε μέρος και στην Ε΄ Οικουμενική Σύνοδο.

Ενετικός πύργος

Ο ενετικός πύργος, που συντηρήθηκε και αναπαλαιώθηκε το 1953, είναι ίσως ο πιο καλοσυντηρημένος φράγκικος πύργος της Εύβοιας. Τον χρησιμοποιούσαν οι Ενετοί ως κέντρο ενός συστήματος οπτικού τηλεγράφου και είχε ανταπόκριση με άλλους παρόμοιους πύργους που έχουν διασωθεί σε μέτρια η κακή κατάσταση. Τα παράθυρα βρίσκονται στο μεσαίο και άνω τμήμα του πύργου,ενώ το κατώτερο τμήμα έφερε μόνο θυρίδες ελαφρών όπλων. Οι διαστάσεις του είναι 8,10 × 8,05 και έχει ύψος 19 μέτρα. Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας, οι Ενετοί χρησιμοποιούσαν τον πύργο ως τμήμα συστήματος οπτικού τηλέγραφου. Μετά την Επανάσταση του 1821 και την απελευθέρωση, εγκαταστάθηκαν εκεί Βαυαροί στρατιώτες, οι οποίοι επιμελήθηκαν την ανακατασκευή του.

Κάστρο Ποτήρι

Το Κάστρο κτίστηκε στα βυζαντινά χρόνια και διατηρήθηκε μέχρι την Τουρκοκρατία, οπότε εγκαταλείφθηκε. Σήμερα σώζονται τείχη, ερείπια δεξαμενών, τοίχοι σπιτιών καθώς και ένας τοίχος μισογκρεμισμένου πύργου στην ανατολική πλευρά. Μέσα στο κάστρο σώζεται η βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας που ερημώθηκε κατά την Φραγκοκρατία. Βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του όρους Οκτωνιά, στη μέση Αυλωναρίου-Οκτωνιάς. Ο ιππότης Λικάριος με τους Γενοβέζους ξεσηκώνει το φέουδο του Αυλώνος κατά των Λομβαρδών και Βενετών. Οι Έλληνες τον δέχτηκαν σαν ελευθερωτή, κυριεύει το φρούριο Ποτήρι και το οχυρώνει. Η επανάσταση στην περιοχή σημείωσε επιτυχία. Σε λίγα χρόνια όμως οι Βενετοί, με τη βοήθεια του πρίγκιπα του Μωριά Γουλιέλμου Β΄ Βιλλεαρδουίνου και του Γάλλου Καρόλου του Ανδιγανού Dreux De Beaumont και του φρουράρχου του Κάστρου, που διέμεινε στη Χαλκίδα, επιτέθηκαν κατά των επαναστατών και πολιόρκησαν τους Έλληνες στο οχυρό Ποτήρι. Η άμυνα των Ελλήνων δεν κράτησε πολύ, γιατί η πείνα τους εξανάγκασε να παραδοθούν. Πολλοί από τους δουλοπάροικους σφάχτηκαν. Το 1296 ο Λικάριος έχοντας ως βάση το φρούριο της Καρύστου «Ανεμοπύλες», με τη βοήθεια των Βυζαντινών, κυριεύει ξανά το κάστρο Ποτήρι, το οχυρώνει σιγά - σιγά και καταλαμβάνει όλα τα κάστρα της Εύβοιας εκτός από τη Χαλκίδα. Μέσα στο 1296, μετά την εξαφάνιση του Λικάριου, οι Λομβαρδοί ξαναπήραν το κάστρο και έγιναν κύριοι όλη της περιοχής. Αργότερα, η έδρα του φέουδου μεταφέρθηκε στο φρούριο Κούπα του οικισμού Βρύσης του δήμου Κονιστρών.

Άγιος Δημήτριος

Στην περιοχή του οικισμού Χάνια Αυλωναρίου βρίσκεται ο τρισυπόστατος ναός του Αγίου Δημητρίου, ο παλαιότερος ναός στην Εύβοια. Ο ναός είναι χτισμένος πάνω σε ερείπια αρχαίου ναού της Αρτέμιδος. Τρεις είναι οι οικοδομικές φάσεις που παρατηρούνται στο συγκεκριμένο μνημείο. Η πρώτη προέρχεται από παλαιοχριστιανικό κτίσμα και παρατηρείται στα ερείπια που φαίνονται στη κόγχη του Ιερού. Η δεύτερη φάση είναι ο νάρθηκας του σημερινού ναού, που στεγάζεται με οκτάπλευρο τρούλο. Η τρίτη οικοδομική φάση είναι ο κύριος ναός, στον τύπο της σταυρεπίστεγης βυζαντινής εκκλησίας. Ο οικοδομικός συνδυασμός των δύο τελευταίων φάσεων συνιστά ιδιαίτερα αξιοσημείωτο ιστορικό και αρχιτεκτονικό στοιχείο στην ναοδομία της περιοχής. Γενικά η κατασκευή της ανάγεται στον 11ο αιώνα. Αξιοθαύμαστα στοιχεία του ναού αποτελούν οι επιβλητικές βυζαντινές τοιχογραφίες και κυρίως οι υπερφυσικές απεικονίσεις των Αρχαγγέλων στους τοίχους του κεντρικού κλίτους, η περίτεχνη κεραμοπλαστική διακόσμηση του πρόπυλου και ο σημαντικότατος κεραμοπλαστικός διάκοσμος με Ψευδοκουφικά στοιχεία της ανατολικής όψης που αποτελεί και ιδιαίτερο στοιχείο για την χρονολόγηση του ναού.

Γιορτές

Στις 29 Αυγούστου, στο χωριό γίνεται πανηγύρι προς τιμήν του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Παζάρι Αυλωναρίου (6-12 Οκτωβρίου). Οι ρίζες του παζαριού, βρίσκονται τουλάχιστον 500 χρόνια πριν, την περίοδο της Τουρκοκρατίας, τότε που τα παζάρια ήταν ο βασικός τρόπος διακίνησης των προϊόντων. Αρχικά γινόταν στον οικισμό της Αγίας Θέκλης, αλλά γύρω στο 1870 μεταφέρθηκε στο Αυλωνάρι στον περίβολο του Αγίου Δημητρίου.

Παραπομπές

Πηγές

Δ.δ. Αυλωναρίου - Πληροφορίες