Τα Λουτρά Αιδηψού είναι παραθαλάσσιος οικισμός της Στερεάς Ελλάδας στην Περιφερειακή Ενότητα Εύβοιας.

Γενικά στοιχεία

Τα Λουτρά Αιδηψού βρίσκονται στην βορειοδυτική άκρη της Εύβοιας, στα παράλια του Βόρειου Ευβοϊκού Κόλπου, ενώ απέχουν περίπου 107 χιλιομέτρων ΒΔ. της Χαλκίδας και 28 Δ.-ΝΔ. από την Ιστιαία (έδρα του δήμου). Ο πληθυσμός τους ανέρχεται σε 2.560 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Ο οικισμός είναι η μεγαλύτερη λουτρόπολη της Ελλάδας και διαθέτει ιαματικές πηγές, οι οποίες είναι κατάλληλες για τη θεραπεία πολλών παθήσεων.

Ιστορική εξέλιξη πληθυσμού

Διοικητικά στοιχεία

Επισήμως ο οικισμός αναγνωρίστηκε στις 18/12/1920 αλλά υπάρχει αναφορά στα Λουτρά Αιδηψού το 1911 ως οικισμό που υπαγόταν στον τέως δήμο Αιδηψίων. Στις 18/12/1920 αναγνωρίστηκε ο οικισμός Λουτρά Αιδηψού και υπάχθηκε στην κοινότητα Αιδηψού. Στις 02/11/1926 ο οικισμός αποσπάστηκε από την κοινότητα Αιδηψού και ορίστηκε έδρα της κοινότητας Λουτρών Αιδηψού. Στις 27/01/1934 η κοινότητα αναγνωρίστηκε σε δήμο Λουτρών Αιδηψού. Ταυτόχρονα καταργήθηκαν και υπάχθηκαν στο δήμο οι κοινότητες Αγίου, Αιδηψού, Γιάλτρων και Γουργουβίτσης (Πολύλοφο). Στις 16/10/1940 καταργήθηκαν οι οικισμοί Δαφνοκούκη, Ταξιάρχης, Ανω Ήλια και Άγιος Νικόλαος. Στις 20/09/1947 οι οικισμοί Άγιος και Βαρβάρα αποσπάστηκαν από τον δήμο και υπάχθηκαν στην κοινότητα Αγίου με έδρα τον Άγιο. Στις 10/10/1955 ο οικισμός Γουργουβίτσα μετονομάστηκε σε Πολύλοφο. Στις 19/03/1961 αναγνωρίστηκαν οι οικισμοί Παραλία Αγίου Νικολάου και Λουτρά Γιάλτρων και υπάχθηκαν στον δήμο. Στις 18/06/1975 οι οικισμοί Γιάλτρα και Λουτρά Γιάλτρων αποσπάστηκαν από τον δήμο και υπάχθηκαν στην κοινότητα Γιάλτρων με έδρα τα Γιάλτρα. Στις 04/12/1997 ο δήμος Λουτρών Αιδηψού καταργήθηκε και ο οικισμός Λουτρά Αιδηψού ορίστηκε έδρα του δήμου Αιδηψού. Στις 18/03/2001 αναγνωρίστηκαν οι οικισμοί Παιδούπολη και Μαούνης και υπάχθηκαν στο δημοτικό διαμέρισμα Λουτρών Αιδηψού, επίσης αναγνωρίστηκε ο οικισμός Ροδοδάφνη και υπάχθηκε στο δημοτικό διαμέρισμα Γιάλτρων.

Μυθολογία - γεωγραφικά στοιχεία

Η περιοχή της Αιδηψού έχει μια ξεχωριστή θέση στη μυθολογία. Η θεά Αθηνά ζήτησε από τον θεό της φωτιάς, Ήφαιστο, να φέρει στην επιφάνεια της γης θερμά ιαματικά ύδατα, ώστε ο προστατευόμενός της, ο μυθικός ήρωας Ηρακλής να έρχεται να ξεκουράζεται μετά από κάθε άθλο. Ο θεός Ήφαιστος ικανοποίησε το αίτημα της αδερφής του. Χτύπησε με το θεϊκό σφυρί του τα έγκατα της γης και αμέσως ξεπήδησαν τα θερμά ιαματικά νερά. Κατά τη μυθολογία, αυτοί που εγκαταστάθηκαν πρώτοι στην Εύβοια και στην αρχαία Αιδηψό ήταν οι Κουρήτες που έφεραν τη λατρεία του Δία. Προς τιμή του έκτισαν ναό, που μέσα σε αυτόν αναθρέψαν τον Δία και έγιναν οι φύλακές του. Μετά τους Κουρήτες ήρθαν οι Άβαντες που κυριάρχησαν στην Εύβοια. Η Αιδηψός συμμετείχε υπό την Ιστιαία ή το Δίο στην άλωση της Τροίας. Ο γεωγράφος Στράβων (63 π.Χ. - 24 μ.Χ.) χαρακτηρίζει τις πηγές των Λουτρών σαν ελλοπικές, από τον Έλλοπα, τον γιο του Ίωνα, που κατέλαβε όλη την περιοχή μαζί με την υπόλοιπη Ιστιαία. Ο ίδιος κάνει αναφορά στους σεισμούς της Αιδηψού, αναφέροντας ότι το περισσότερο μέρος των Λιχάδων νήσων και του Κηναίου ακρωτηρίου βυθίστηκε, καθώς και οι θέρμες της Αιδηψού. Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης (384 - 322 π.Χ.), στα Μετεωρολογικά του (2.8), σε αναφορά τους στις πηγές των Λουτρών, αναφέρει ότι η θάλασσα σχηματίζει υπόγεια ποτάμια και από αυτή την αιτία δημιουργήθηκαν τα θερμά λουτρά της Αιδηψού.

Η περιοχή από τους παλαιότερους χρόνους ήταν γνωστή για τα χαλκουργεία της και ίσως αυτό να δικαιολογεί το ότι ήταν από τις λίγες πόλεις που είχαν δικό τους νόμισμα. Το νόμισμα αυτό, που αναφέρει ο Ρήγας Φεραίος στη Χάρτα του, είχε χαραγμένο στη μία πλευρά κάβουρα και στην άλλη ένα ψάρι, συμβολίζοντας τον θαλάσσιο πλούτο της περιοχής. Ο Στέφανος Βυζάντιος αναφέρεται στα μεταλλεία χαλκού κοντά στην Αιδηψό και στο περίφημο «αιδηψικόν ξίφος». Ο ιστορικός Πλούταρχος (50 - 125 μ.Χ.) περιγράφει την κοινωνική ζωή που είχε αναπτυχθεί στην περιοχή, την ευχάριστη διαμονή στην πόλη και τις διασκεδάσεις της, και τη λαμπρή διατροφή με τα άφθονα ψάρια και τα πτηνά της. Ο ιστορικός αναφέρει ακόμα ότι η Αιδηψός επί τέσσερις και πλέον αιώνες, από τον βασιλιά της Μακεδονίας Αντίγονο μέχρι τους Ρωμαίους αυτοκράτορες Γέτα και Γορδιανό γνώρισε μεγάλη ακμή. Σύμφωνα με τη νεότερη λαϊκή παράδοση της περιοχής, η Λειψώ (αρχαίο όνομα της Αιδηψού) δεν ήταν παρά τα βιβλικά Σόδομα και Γόμορα, η πόλη της αμαρτίας, εξαιτίας της αμαρτωλής ζωής που περνούσαν οι επισκέπτες εκεί. Παραδίδεται ακόμα και η καταστροφή τους, μετά το αναποδογύρισμα και το βούλιαγμα της γης, καθώς και η μετέπειτα εμφάνιση των θερμών νερών. Η ίδια παράδοση λέει πως από τη βιβλική καταστροφή σώθηκε μόνο μια γυναίκα, η Ζαχάραινα ή Αγαθοσύνη, μαζί με τη γουρούνα της και τα γουρουνόπουλά της, τη μόνη της περιουσία, παράκουσε όμως τη θεία εντολή να μη γυρίσει να δει τα γεγονότα και τιμωρήθηκε με μαρμάρωμα στη θέση, που παρέμεινε ως τοπωνύμιο πάνω από το νεκροταφείο της Αιδηψού. Άλλη παράδοση, ταυτίζει, τέλος, την Αιδηψό με τη Βαβέλ.

Ιστορία

Προϊστορικοί χρόνοι

Η κατοίκηση στην περιοχή της Αιδηψού άρχισε αιώνες πριν την εγκατάσταση γύρω από τις θερμές πηγές και την ανάδειξη της περιοχής για υδροθεραπεία. Στο ύψωμα Κουμπί, δύο χιλιόμετρα βόρεια των Λουτρών Αιδηψού, έχει ανακαλυφθεί κεραμική της αρχαιότερης νεολιθικής περιόδου και η ύπαρξη οικισμού της μεσοελλαδικής περιόδου, η κατοίκηση του οποίου ήταν συνεχής τουλάχιστον μέχρι τους πρώτους μυκηναϊκούς χρόνους. Νεολιθικοί οικισμοί διαπιστώθηκαν στην περιοχή των Γιάλτρων και στο Καστέλι Γιάλτρων. Εγκατάσταση των πρωτοελλαδικών χρόνων έχει διαπιστωθεί δυτικά του Αγιόκαμπου, στον λόφο Βίγλα ή Αλμυρή.

Ιστορικοί χρόνοι

Τον 14ο αιώνα π.Χ. φαίνεται να διακόπτεται η κατοίκηση στο Κουμπί και μέχρι τα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. δεν υπάρχουν στοιχεία. Συνεχή κατοίκηση από τους προϊστορικούς έως και τους ρωμαϊκούς χρόνους έχει διαπιστωθεί στο ύψωμα Καστέλι Γιάλτρων, θέση που ταυτίζεται με την πόλη Αθήναι-Διάδαι. Κατά τους κλασικούς χρόνους, παράλληλα με την Αιδηψό, ανάπτυξη παρουσιάζουν τα Γιάλτρα, στα οποία υπάρχουν επίσης θερμές πηγές δίπλα στη θάλασσα. Μαρμάρινες επιτύμβιες στήλες με ανάγλυφες παραστάσεις που έχουν βρεθεί στην περιοχή μαρτυρούν την ύπαρξη μόνιμης εγκατάστασης πολύ κοντά στο σημερινό οικισμό των Γιάλτρων. Στην παραλία τους, δίπλα στο σημείο που αναβλύζουν σήμερα οι πηγές, είναι ορατοί τοίχοι κτιρίων των ρωμαϊκών χρόνων. Κατά τους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους και κατά το μεγαλύτερο μέρος των ρωμαϊκών χρόνων, η Αιδηψός δεν αποτελούσε ξεχωριστό δήμο, αλλά υπαγόταν στον δήμο της Ιστιαίας. Η μεγάλη ακμή της τοποθετείται χρονικά στην εποχή της ρωμαιοκρατίας. Κατά τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους, η πόλη είχε επεκταθεί βόρεια του Θερμοποτάμου, ενός χειμάρρου που έχει καλυφθεί σήμερα από την ομώνυμη οδό. Από τα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ., η Αιδηψός αποτέλεσε ξεχωριστό δήμο. Η τελευταία περίοδος ακμής τοποθετείται στους 5ο και 6ο αιώνα μ.Χ. στα χρόνια των αυτοκρατόρων Θεοδοσίου και Ιουστινιανού. Εξαιτίας της φήμης της περιοχής ήταν πολλοί αυτοί που συνέρρεαν για λουτροθεραπεία, έτσι ώστε από εκείνη κιόλας την εποχή ζητούσαν από τους επισκέπτες να καταβάλουν τέλος διαμονής. Η περιοχή έζησε τη μεγάλη της ακμή κυρίως κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους, ιδιαίτερα τον 2ο μ.Χ. αιώνα. Ο ιστορικός Πλούταρχος αναφέρει ότι η Αιδηψός ήταν ένας χώρος, όπου συναντιόνταν άνθρωποι από όλη την Ελλάδα για να κάνουν λουτρά, να ξεκουραστούν, να συζητήσουν και να διασκεδάσουν. Χρήση των λουτρών έκανε ο Ρωμαίος στρατηγός Σύλλας. Σύμφωνα με τον ιστορικό Πλούταρχο, όταν ο Σύλλας αντιμετώπιζε πρόβλημα υγείας ερχόταν στα Λουτρά. Σήμερα σώζονται ερείπια λουτρών, που φέρουν την ονομασία «Λουτρά του Σύλλα». Την Αιδηψό επισκέφτηκαν ακόμα οι αυτοκράτορες Αδριανός, Μάρκος Αυρήλιος, Σεπτίμιος Σευήρος, Περτίνος με την αυτοκράτειρα Ιουλία Δόμνα. Στην πόλη βρέθηκαν βάθρα ανδριάντων του Μεγάλου Κωνσταντίνου του Βυζαντίου και του αυτοκράτορα Θεοδόσιου. Με την πλήρη επικράτηση του Χριστιανισμού, άρχισε να εγκαταλείπεται η λουτροθεραπεία που είχε συνδεθεί με τα ρωμαϊκά ήθη και αποτελούσε ειδωλολατρική συνήθεια. Ο πληθυσμός συγκεντρώθηκε στην ενδοχώρα, στην περιοχή της Αγίας Παρασκευής, κοντά στο σημερινό οικισμό της Αιδηψού, όχι μόνο για να αποφύγει τον τόπο της ακολασίας αλλά και τις επιδρομές των Σλάβων, των Αράβων και των πειρατών.

Μεσαιωνικοί χρόνοι

Από τον 8ο μ.Χ. αιώνα, η Αιδηψός ήταν έδρα επισκοπής. Τον 10ο αιώνα υπήρχε ανατολικά των Λουτρών, κοντά στη σημερινή περιοχή Πλατάνια, μονή του Αγίου Γεωργίου, γνωστή ως «της Θέρμας». Κατά την περίοδο της φραγκοκρατίας την περιοχή κυβερνούσε τριτημόριος ή εκτημόριος βαρόνος. Κατά το διάστημα 1383-1410 αναφέρεται ως κυρά της Αιδηψού και των Λιχάδων ή Πετρονίλα Τόκκο. Παρά τη ρητή υπόσχεση που είχε δώσει ο σουλτάνος να μην ενοχληθούν οι βενετσιάνικες αποικίες, γύρω στα 1414-1415, τουρκικά πλοία με άτακτα πληρώματα κατέλαβαν και κατέστρεψαν την Αιδηψό καθώς και όλη την περιοχή. Φεύγοντας πήραν μαζί τους και πολλούς σκλάβους. Οι εναπομείναντες κάτοικοι μετοίκησαν στον σημερινό οικισμό της Αιδηψού. Η περιοχή υπέκυψε στους Οθωμανούς μετά την άλωση της Χαλκίδας, το 1470, χωρίς να πολεμήσει.

Τουρκοκρατία

Κατά την τουρκοκρατία αρχικά υπαγόταν στον ναχιγέ των Ωρεών και αργότερα στον καζά Ωρεών. Από το 1475 αποτελούσε ζευγολατιό μαζί με τα χωριά Γιάλτρα και Λιχάδα. Το 1783 ο Αχμέτ μπέης παραχώρησε το ζευγολατιό Αιδηψού στη θυγατέρα του Τουρκάλα Χαμπιμπέ Χανούμ, που ήταν σύζυγος του Μεχμέτ μπέη και αδελφή του Χασάν μπέη-Αχμέτ Παπαζαδέ.

Νεότεροι χρόνοι

Η περιοχή πουλήθηκε το 1839 στους κατοίκους των οικισμών Αιδηψός, Γιάλτρα και Λιχάδα. Οι κάτοικοι που ήθελαν να κάνουν τα λουτρά τους έστηναν καταλύματα στο συνοικισμό Πλατάνια των Λουτρών Αιδηψού, όπου υπήρχαν πηγές. Από το 1842 ο δήμος Αιδηψίων εισέπραττε λουτρικά δικαιώματα από τους λουόμενους και συνεστήθησαν παραπήγματα. Από το έτος 1875 με πρωτοβουλία του τότε αρχιεπισκόπου Ευβοίας Καμπάνη, ανεγέρθηκε ο πρώτος οικίσκος και στη συνέχεια και άλλοι, φτάνοντας μέχρι την ανέγερση ξενοδοχείων. Τα Λουτρά της Αιδηψού άρχισαν να κατοικούνται μόνιμα από το 1900 και μετά. Μέχρι το 1907 δεν απογραφόταν κανένας κάτοικος, γιατί τα Λουτρά χρησιμοποιούνταν μόνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όσο διαρκούσε η λουτροθεραπεία. Στις αρχές του 19ου αιώνα, η περιοχή της Αιδηψού δέχεται τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, οι οποίοι ώθησαν την ανάπτυξη στους τομείς της αλιείας, γεωργίας και του εμπορίου. Σε αυτό το διάστημα κατασκευάζονται στα Λουτρά Αιδηψού μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες. Επίσης δημιουργούνται ιδιωτικά υδροθεραπευτήρια για να καλύψουν τις ανάγκες των λουομένων και ταυτόχρονα άλλες μορφές επιχειρήσεων, όπως πολυτελή κέντρα διασκέδασης.

Το τουριστικό πρόσωπο των Λουτρών Αιδηψού είναι πλέον γεγονός. Επώνυμοι εφοπλιστές, βιομήχανοι, πολιτικοί και καλλιτέχνες τα επισκέπτονται. Εδώ πέρασαν στιγμές ξεκούρασης ο Ελευθέριος Βενιζέλος, η Μαρίκα Κοτοπούλη, ο Κωστής Παλαμάς και πολλοί άλλοι. Στις 16 και 18 Απριλίου του 1941, γερμανικά στούκας βομβάρδισαν ευβοϊκές πόλεις, ανάμεσά τους και τα Λουτρά Αιδηψού. Τα χρόνια της γερμανικής κατοχής ήρθαν και τα σύννεφα του πολέμου που σκέπασαν όλη την Ελλάδα κάλυψαν και την περιοχή της Αιδηψού. Η περιοχή στάθηκε τυχερή, μια και ο κατοχικός στρατός χρησιμοποίησε τα ξενοδοχειακά της καταλύματα για την υποδοχή τραυματιών, με αποτέλεσμα να γλιτώσει ακόμη μια καταστροφή. Τα Λουτρά της Αιδηψού με τη λήξη του πολέμου γίνονται και πάλι τόπος έλξης χιλιάδων επισκεπτών, όχι μόνο από την Ελλάδα, αλλά και από τη μακρινή ακμάζουσα Αίγυπτο και Κύπρο, όπως επίσης και από την Ευρώπη και Αμερική. Πολλοί άνθρωποι της πολιτικής, της τέχνης και του πλούτου, όπως ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο Αριστοτέλης Ωνάσης, η Γκρέτα Γκάρμπο, η Μαρία Κάλλας και άλλοι, περνούν ώρες διαμονής και διασκέδασης, ενώ ο λογοτέχνης Μενέλαος Λουντέμης διανύει την εφηβεία του εργαζόμενος στην περιοχή, και γράφοντας το έργο του Καληνύχτα ζωή.

Αξιοθέατα

Αρχαιολογικοί χώροι - Μνημεία

= Σπηλιά Σύλλα

= Ένα από τα σωζόμενα ευρήματα της ρωμαϊκής περιόδου είναι τα λουτρά στη «Σπηλιά του Σύλλα». Βρίσκεται πίσω από το υδροθεραπευτήριο του ΕΟΤ κοντά στην εκκλησία των Αγίων Αναργύρων στον οικισμό των Λουτρών Αιδηψού. Η «σπηλιά» του Σύλλα είναι ένα μικρό οικοδόμημα με τρούλο. Ολόκληρο το κτίσμα έχει καλυφθεί από τις αποθέσεις των θειούχων υδάτων που αναβλύζουν στην περιοχή και δίνει την εντύπωση ότι πρόκειται για είσοδο σπηλιάς. Στην είσοδο της «σπηλιάς» βρίσκονται δύο ογκώδη βάθρα αγαλμάτων με επιγραφές προς τιμήν των Ρωμαίων αυτοκρατόρων Αδριανού και Σεπτίμιου Σευήρου αφιερωμένες από τον δήμο Ιστιαίας. Το πρώτο φέρει και μεταγενέστερη επιγραφή προς τιμήν του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Βυζαντίου. Η «σπηλιά» συνδέθηκε με τον Ρωμαίο στρατηγό Σύλλα, ο οποίος επισκεπτόταν τα λουτρά για θεραπεία.

= Αρχαιολογική συλλογή Αιδηψού

= Η αρχαιολογική συλλογή στεγάζεται στον ημιώροφο του υδροθεραπευτηρίου του ΕΟΤ. Μερικά από τα ογκώδη εκθέματα βρίσκονται στους χώρους υποδοχής στο ισόγειο. Στην κύρια είσοδο του κτιρίου στέκονται δύο ενεπίγραφα βάθρα προς τοπικούς άρχοντες της ρωμαϊκής Εύβοιας. Στο χώρο υποδοχής εκτίθεται η πλάκα με τα σύμβολα του μυθικού ήρωα Ηρακλή, το τόξο και τη λεοντή και υπερφυσικό άγαλμα ιματιοφόρου άνδρα του 2ου - 3ου αιώνα μ.Χ.. Στον ημιώροφο, στον προθάλαμο της αίθουσας που εκτίθεται η συλλογή, βρίσκεται θραύσμα επιτύμβιας στήλης του 4ου αιώνα π.Χ. από τα Γιάλτρα, που παρουσιάζει γυμνό νέο και τμήμα ρωμαϊκού αγάλματος του Ηρακλή. Στη συλλογή παρουσιάζονται στοιχεία από το προϊστορικό παρελθόν της περιοχής, κυρίως ευρήματα από τις ανασκαφές στον προϊστορικό οικισμό του Κουμπιού, λόφου 2 χλμ. βόρεια των Λουτρών Αιδηψού. Εκτίθενται δείγματα κεραμικής από τους γεωμετρικούς έως και τους ρωμαϊκούς χρόνους από το Καστέλι Γιάλτρων και από ανασκαφές σε οικόπεδα στο κέντρο των Λουτρών Αιδηψού. Φιλοξενούνται ακόμα το μυκηναϊκό ξίφος που βρέθηκε στην περιοχή του οικισμού Καστανιώτισσας του δήμου Ιστιαίας, πελέκεις και σμίλες από το όρος Καντήλι.

= Κτίριο λουτρών ρωμαϊκής περιόδου

= Ο Γ. Παπαβασιλείου, γυμνασιάρχης και σύμβουλος της Αρχαιολογικής Εταιρείας κατά την περίοδο 1900-1916, ανάσκαψε κτίριο λουτρών ρωμαϊκής περιόδου στα Λουτρά Αιδηψού. Στην περιοχή είχαν βρεθεί παλαιότερα βάσεις αγαλμάτων με αναθηματικές επιγραφές των αρχαίων πόλεων της Ιστιαίας και της Αιδηψού και άγαλμα άνδρα του 2ου αιώνα μ.Χ.. Άλλα πρωιμότερα ευρήματα από τη θέση είναι αναθηματική επιγραφή του τέλους του 2ου αιώνα π.Χ. και άγαλμα γυναίκας, ύστερου 2ου - πρώιμου 1ου αιώνα π.Χ.. Το κτίριο των λουτρών ήταν κυκλικό, με θολωτή οροφή και χωριζόταν σε πολυγωνικά διαμερίσματα. Κατά την ανασκαφή βρέθηκαν τμήματα γλυπτών, εκ των οποίων το σημαντικότερο είναι πορτρέτο άνδρα (230-250 μ.Χ.). Το κτίσμα δεν είναι ορατό σήμερα. Τα γλυπτά φυλάσσονται στο Μουσείο Χαλκίδας.

= Λόφος Κουμπί

= Βρίσκεται 2 χιλιόμετρα βόρεια των Λουτρών Αιδηψού. Έχει εντοπιστεί κεραμική της αρχαιότερης νεολιθικής περιόδου. Έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη οικισμού της μεσοελλαδικής περιόδου στις δυτικές υπώρειες του υψώματος, η κατοίκηση του οποίου υπήρξε συνεχής μέχρι τους πρώτους μυκηναϊκούς χρόνους. Οι ανασκαμμένοι χώροι φαίνεται ότι είχαν εν μέρει αποθηκευτικό χαρακτήρα, με πιθάρια όπου φυλάσσονταν καρποί και υγρά προϊόντα. Σε έναν από τους χώρους βρέθηκαν τμήμα χοάνου με υπολείμματα εκκαμίνευσης χαλκού, κομμάτι από το τελικό προϊόν, σκωρίες και μικρά ελάσματα χαλκού, που αποτελούν ένδειξη ότι στον οικισμό γινόταν επεξεργασία χαλκού.

Άλλα

= Ξενοδοχεία Ηράκλειον και Στάδιο

=

Τα ξενοδοχεία αυτά είναι από τα πρώτα που χτίστηκαν την πρώιμη εποχή της νεότερης ιστορίας της Αιδηψού. Με ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά στοιχεία είναι αξιοθέατα της Αιδηψού. Το Στάδιο λειτουργεί ακόμα, το Ηράκλειο λειτουργούσε μέχρι και το 2010.

= Όρος Τελέθριο

= Το βουνό Τελέθριο, που ορθώνεται πίσω από την πόλη της Αιδηψού, προσφέρει μοναδικές ευκαιρίες για αποδράσεις, έχει ύψος 970 μέτρα και πολλές διαδρομές μέσα από αγροτικούς δρόμους, μονοπάτια βοσκότοπων και φυσικά περάσματα. Το βουνό είναι κατάλληλο για κάθε είδους αθλητική δραστηριότητα, από αναβάσεις και ορειβασία μέχρι ποδήλατα και μηχανοκίνητα.

= Τοποθεσία Σταυρός

= Ακολουθώντας πορεία από Αιδηψό προς Ήλια λίγο έξω από την Αιδηψό είναι η τοποθεσία Σταυρός. Έλαβε το όνομα της από έναν σταυρό που είναι τοποθετημένος στον λόφο που ορθώνεται από πάνω. Στο συγκεκριμένο σημείο το βουνό εισχωρεί μέσα στην θάλασσα και πολύ κοντά στην στεριά παρατηρούνται βάθη άνω των 200 μέτρων. Η βιοποικιλότητα στο σημείο είναι αξιοπρόσεκτη και πολλές φορές γίνεται αιτία καταδύσεων.

Αναψυχή και Διασκέδαση

Η Αιδηψός εδώ και πολλά χρόνια υπήρξε τουριστικό θέρετρο. Εξ αιτίας αυτού οι περισσότερες εκδηλώσεις λαμβάνουν χώρα τους καλοκαιρινούς μήνες.

Αθλητικά

Ποδόσφαιρο

Το ποδόσφαιρο κατέχει τη μερίδα του λέοντος στην Αιδηψό, η κωμόπολη διακρίνεται εδώ και πολλά χρόνια στα ερασιτεχνικά πρωταθλήματα της Εύβοιας και έχει αναδείξει πολλούς αθλητές σε μεγάλες ομάδες της Α΄ και Β΄ Εθνικής.

= Ομάδες

= Ο.Π.Α Αιδηψού Α.Ο. Αιδηψός: Ο Αθλητικός Όμιλος Αιδηψός (Α.Μ. Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας: 816) είναι το ιστορικό ερασιτεχνικό ποδοσφαιρικό σωματείο της Αιδηψού "ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΝΩΣΙΣ Λ. ΑΙΔΗΨΟΥ" που ιδρύθηκε το 1946 και αναγνωρίστηκε το 1947 με Α.Μ. 2/1947 του Πολ. Πρωτοδικείου Χαλκίδας. Ιστορική και φυσική έδρα της της ομάδας είναι το Δημοτικό Γήπεδο Λουτρών Αιδηψού, το οποίο έχει συνθετικό χλοοτάπητα και κερκίδα με στέγαστρο που μπορεί να φιλοξενήσει έως και 70 άτομα. Κατά την περίοδο της δικτατορίας των Συνταγματαρχών 1967–1974 ανεστάλη η λειτουργία του από το καθεστώς, η οποία αποκαταστάθηκε μετά την πτώση της. Το 1996 συγχωνεύτηκε ρητώς με το άλλο ιστορικό αθλητικό σωματείο της Αιδηψού «Φιλαθλητική Ένωση Αιδηψού» και μετονομάστηκε σε «ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΟΜΙΛΟ ΑΙΔΗΨΟΣ», ώστε να αποτελεί το αντιπροσωπευτικό αθλητικό σωματείο της ευρύτερης περιφέρειας της Αιδηψού. Η ομάδα αγωνίζεται στις διοργανώσεις του Πρωταθλήματος και του Κυπέλλου της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Εύβοιας.

Μπάσκετ

Ο Σύλλογος Καλαθόσφαιρας Σύλλας Αιδηψού ιδρύθηκε το 1990. Ο σύλλογος, παρά τις αντίξοες συνθήκες που τον αναγκάζουν έχει εδραιωθεί στις μεγάλες ερασιτεχνικές κατηγορίες και αποτελείται από 6 αγωνιστικά τμήματα στις κατηγορίες κορασίδων, νεανίδων, γυναικών, παίδων, εφήβων και ανδρών. Αξιοσημείωτο είναι ότι τα τμήματα υποδομής του συλλόγου αριθμούν πάνω από 150 αθλητές.

Μπιτς βόλεϊ

Πανελλήνιο πρωτάθλημα BV JUNIORS K23: Με όπλο την αγάπη για το άθλημα η Αιδηψός το καλοκαίρι του 2012 κατάφερε να γίνει ένας από τους σταθμούς του Πανελλήνιου πρωταθλήματος μπιτς βόλεϊ JUNIORS K23. Μια διοργάνωση με μεγάλη απήχηση στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στο πλαίσιο αυτής της διοργάνωσης για πρώτη φορά διοργανώθηκε επίσημο τουρνουά Β. Ευβοίας με ομάδες από όλη την Εύβοια.

Εκκλησιαστική παρουσία και παράδοση

Άγ. Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός

Οι πολιούχοι της πόλης γιορτάζουν την 1η Ιουλίου και την προηγούμενη στις 30 Ιουνίου γίνεται η περιφορά της εικόνας με την συμμετοχή χιλιάδων ντόπιων και επισκεπτών. Η εκκλησία έχει κτιστεί με την περίφημη πέτρα Αιδηψού και αρχιτεκτονικά εντάσσεται στην τεχνοτροπία της βασιλικής.

Το παρεκκλήσι του Αγ. Φανουρίου

Το παρεκκλήσι του Αγ. Φανουρίου βρίσκεται στα ανατολικά του ναού των Αγ. Αναργύρων (πίσω από το ιερό). Ο Άγ. Φανούριος γιορτάζει στις 27 Αυγούστου.

Άγ. Παντελεήμονας

Η εκκλησία του Αγ. Παντελεήμονα είναι το νεότερο εκκλησιαστικό κτίσμα της Αιδηψού και δημιουργήθηκε από την όλο και αυξανόμενη ανάγκη των πιστών για εκκλησιασμό. Γιορτάζει στις 27 Ιουλίου.

Το παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας

Το παρεκκλήσι βρίσκεται στο υπόγειο του ναού και χρησιμοποιείται τις καθημερινές για την λειτουργία του όρθρου και του εσπερινού της ενορίας. Η Αγ. Βαρβάρα γιορτάζει στις 4 Δεκεμβρίου.

Μονή Αγ. Γεωργίου Ηλίων

= Εορτασμοί - Εκδηλώσεις

= Στις 23 Απριλίου του αγίου Γεωργίου. Στις 3 Νοεμβρίου, γιορτή ανακομιδής λειψάνων του αγίου Γεωργίου. Στις 10 Φεβρουαρίου, του αγίου Χαραλάμπους. Στις 28 Ιουλίου, της οσίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου. Στις 26 Ιουλίου, της αγίας Παρασκευής.

= Περιγραφή

= Η γυναικεία μονή του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται σε πανοραμική τοποθεσία, στο όρος Τελέθριο, μεταξύ του βουνού Βαλάντι με υψόμετρο 883 μέτρα και του βουνού Γυμνό με υψόμετρο 748 μέτρα. Στη μονή υπάρχουν τίμια λείψανα των αγίων: Γεωργίου, Μαρίνης, Μάμαντος και Κυριακής. Αρχικά η μονή είχε στον περίβολό της τρεις πτέρυγες. Σήμερα έχει μόνο την ανατολική. Η νότια κατεδαφίστηκε από τον ηγούμενο Κοσμά Ζαρίκο, ενώ η βόρεια από τον αρχιμανδρίτη Κλήμη Ζώκαρη, που ηγουμένευε εκεί. Οι πτέρυγες που κατεδαφίστηκαν, αναπληρώθηκαν από τοίχους. Στον βόρειο τοίχο βρίσκεται η είσοδος της μονής. Το καθολικό της που διατηρείται σε καλή κατάσταση, είναι βυζαντινού ρυθμού με νάρθηκα. Το σχήμα του είναι τρίκλιτο, σταυρεπίστεγο, με τρούλο και κεραμοσκεπή. Ο τρούλος του στηρίζεται σε τέσσερις κίονες, που φέρουν κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού. Ο νάρθηκας συνδέεται με τον ναό με μεγάλη θολωτή πόρτα. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού είναι αριστούργημα ξυλογλυπτικής τέχνης και φέρει χρονολογία κατασκευής του 1834, σε επιγραφή χαραγμένη πάνω από την ωραία πύλη. Στο μοναστήρι φυλάσσονται ακόμα τα κομμάτια του τέμπλου του ναού των Αγίων Αναργύρων. Τα κομμάτια που σώζονται δείχνουν ότι επρόκειτο για τέμπλο με μεγάλη καλλιτεχνική αξία. Ο ναός των Αγίων Αναργύρων βρίσκεται κοντά στα Άνω Ήλια και είναι ερειπωμένος. Μέσω του βυζαντινού ρυθμού κατακόμβης που υπάρχει στη μονή, ο προσκυνητής οδηγείται με υπόγειο θολωτό διάδρομο στο ναΰδριο του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Στην κατακόμβη υπάρχουν στοές ανεξερεύνητες. Αυτές εικάζεται ότι ήταν κτίρια του ειδωλολατρικού ναού του θεού Απόλλωνα. Σε μια από αυτές είναι και το οστεοφυλάκιο της μονής. Υπάρχει και άλλη υπόγεια κρύπτη, στον περίβολο της μονής, άγνωστης χρήσης. Σε άλλη κατακόμβη, 400 μέτρα δυτικά, βρίσκεται ο μικρός ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

= Ιστορία - Παράδοση

= Επί αιώνες ήταν ανδρική μονή, το 1970 μετετράπη σε γυναικεία επί μητροπολίτου Χαλκίδος Νικολάου (Σελέντη). Η μονή εικάζεται ότι έχει κτισθεί στα ερείπια αρχαίου ναού του θεού Απόλλωνα, αρχαίου θεού του Ηλίου και του φωτός. Σύμφωνα πάντως με ευρήματα που βρέθηκαν στο ύψωμα Ψηλή Ράχη, σε περιοχή μεταξύ των Ηλίων και των Ροβιών εντός του δήμου Ιστιαίας-Αιδηψού, και πάνω αριστερά από τη μονή Χρυσοβαλάντου, το 2001, εξετάζεται το ενδεχόμενο να βρισκόταν εκεί ο ναός του Απόλλωνα και όχι στα αρχαία ερείπια που κτίστηκε η μονή του Αγίου Γεωργίου. Το πότε ιδρύθηκε η μονή και από ποιους είναι άγνωστο, γιατί δε διασώθηκε τίποτα εξαιτίας των αλλεπάλληλων λεηλασιών και καταστροφών των αρχείων της. Η επικρατέστερη άποψη είναι ότι ιδρύθηκε το 1259 μ.Χ. στα χρόνια της Ενετοκρατίας, αφού είχε καταστραφεί προηγουμένως η ομώνυμη μονή της Θέρμας που ήταν κτισμένη δυτικά στη χαράδρα που κατεβαίνει προς τον οικισμό της Αιδηψού. Υπάρχει το ενδεχόμενο να ιδρύθηκε από τους διασωθέντες μοναχούς της μονής της Θέρμας, που προτίμησαν να ιδρύσουν νέα μονή παρά να ξανακτίσουν την κατεστραμμένη. Το ενδεχόμενο αυτό ενισχύει και το γεγονός ότι αφιερώθηκε στον Άγιο Γεώργιο και όχι στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο που ήταν αφιερωμένη η σκήτη του.

Μονή Χρυσοβαλάντου

= Εορτασμοί - Εκδηλώσεις

= Στις 12 Ιουνίου, του οσίου Ονουφρίου. Στις 6 Μαΐου, του αγίου Ιώβ. Στις 8 Νοεμβρίου, του ταξιάρχου Μιχαήλ.

= Περιγραφή

= Στον παλιό οικισμό του Ταξιάρχη, όπου υπήρχε το μετόχι Ταξιαρχίας βρίσκεται το γυναικείο μοναστήρι της οσίας Ειρήνης της Χρυσοβαλάντου. Πρόκειται για μια νέα σχετικά μονή, χτισμένη ανάμεσα στους οικισμούς Ροβιές και Ήλια, στους πρόποδες του όρους Τελέθριο. Εκτός από την εσωτερική εκκλησία της οσίας Ειρήνης, η μονή έχει και άλλα δύο εσωτερικά παρεκκλήσια: του οσίου Ονουφρίου του ασκητού και του αγίου Ιώβ του πολυάθλου. Τα εκκλησάκια αυτά, κοσμούνται με θαυμάσιες βυζαντινές αγιογραφίες. Στον ελαιώνα της μονής βρίσκεται ανακαινισμένη η παλιά εκκλησία του ταξιάρχου Μιχαήλ, παλαιού μετοχίου της μονής αγίου Γεωργίου Ηλίων. Κάτω από το μοναστήρι στην παραλία, βρίσκονται οι παιδικές κατασκηνώσεις της μητρόπολης Χαλκίδας.

Παραπομπές