Η Κάρυστος είναι παραθαλάσσια κωμόπολη και λιμένας στη Νότια Εύβοια και αποτελεί την έδρα του ομώνυμου δήμου, ενώ υπήρξε πρωτεύουσα της ομώνυμης τέως επαρχίας. Το 1951 αριθμούσε 3.118 κατοίκους, ενώ ο πληθυσμός της κατά την απογραφή του 2011 ανερχόταν σε 5.112 κατοίκους.

Γεωγραφία

Η Κάρυστος είναι κτισμένη στον μυχό ομώνυμου Κόλπου σε υψόμετρο 20 μ. και έχει ομώνυμο λιμένα που απέχει 61 ναυτικά μίλια από τον Πειραιά. Μέσω του λιμένα Καρύστου εξυπηρετείται τακτική θαλάσσια συγκοινωνία με τη Ραφήνα. Παλαιότερα υπήρχε θαλάσσια συγκοινωνία από Πειραιά με ενδιάμεσο λιμένα προσέγγισης την Κάρυστο και που συνέχιζε μέχρι τον Βόλο. Επίσης συνδέεται οδικώς με Αθήνα μέσω Χαλκίδας, από την οποία απέχει 118 χλμ.. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η ευρύτερη περιοχή της Καρυστίας είχε μεγάλη στρατηγική σημασία για τους Οθωμανούς, καθώς ήταν σε κεντρικό σημείο μεταξύ Κωνσταντινούπολης, Κρήτης, Πελοποννήσου και Σμύρνης. Έτσι αποτελούσε κέντρο ελέγχου του Αιγαίου σταθμό ανεφοδιασμού του στόλου, δεδομένου ότι σε πολλά από τα νησιά είχε παραχωρηθεί ειδικό καθεστώς αυτονομίας λόγω πιέσεων από τις Δυτικές Δυνάμεις. Για τον λόγο αυτό οι Οθωμανοί έκαναν μεγάλο αγώνα για να κρατήσουν την Κάρυστο (τότε «Κιζίλ Χισάρ»), η οποία παραδόθηκε στην Ελλάδα μόλις το 1833.

Αξιοθέατα

Η Κάρυστος έχει πολλή καλή ρυμοτομία με ευρείς δρόμους και πλατείες που έγιναν βάσει σχεδίου και κατόπιν παραγγελίας του βασιλιά της Ελλάδας Όθωνα από τον Βαυαρό μηχανικό Μίρμπαχ. Για τον λόγο ακριβώς αυτό και προς τιμή του Όθωνα η κωμόπολη αυτή έλαβε το 1848 την ονομασία «Οθωνόπολις» που μετονομάστηκε σε Κάρυστο μετά τη μεταπολίτευση το 1862. Είναι από τις πρώτες πόλεις της Ελλάδας που απέκτησαν πνευματικό κέντρο με αίθουσα διαλέξεων, βιβλιοθήκη και μουσείο. Χάρη στο συνδυασμό βουνού και θάλασσας η Κάρυστος σήμερα έχει καταστεί τουριστικό κέντρο με ζωηρή κίνηση ιδιαίτερα το καλοκαίρι. Πολύ κοντά στην πόλη και σε υψόμετρο 1.400 μ. στο όρος Όχη ανεγέρθηκε ορειβατικό καταφύγιο από τη δεκαετία του 1960. Δίπλα στο λιμάνι και στο αρχαιολογικό μουσείο, υπάρχει παλαιό ενετικό φρούριο (Μπούρτζι) του 13ου αιώνα το οποίο επισκευάστηκε, αναστηλώθηκε και εξωραΐστηκε το 1960 από την Αρχαιολογική Εταιρεία. Το αρχαιολογικό μουσείο της πόλης στεγάζεται εντός του Γιοκάλειου Ιδρύματος, με εκθέματα αγάλματα και επιγραφές από όλη την περιοχή της Καρυστίας, ευρήματα από τα Δρακόσπιτα της Όχης και των Στύρων. Υπάρχει ακόμα και το λαογραφικό μουσείο του Χαρίλη Δεληγιώργη που αναπαριστά το καρυστινό σπίτι. Πολλά ουζερί, παραδοσιακά καφενεία και ταβερνάκια συμπληρώνουν την πόλη.

Ιστορία

Αρχαιότητα

Τα πρώτα δείγματα ανθρώπινου πολιτισμού στην περιοχή χρονολογούνται στη Νεολιθική εποχή (4000-2000 π.Χ.). Στα προιστορικά χρόνια η περιοχή της Καρύστου όπως και ολόκληρη η υπόλοιπη Εύβοια κατοικήθηκε από τους θρυλικούς Άβαντες οι οποίοι συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο και κατόπιν μετανάστευσαν στην Αμάντια. O Ηρόδοτος έγραψε ότι η πόλη της Καρύστου ιδρύθηκε από τους Δρύοπες, Ελληνικό φύλλο από τον Παρνασσό όταν οι Δωριείς τους έδιωξαν από από την Ήπειρο Ο Ηρόδοτος έγραψε ότι μια ομάδα από αυτούς εποίκησαν κατόπιν την Κύθνο η οποία ήταν ακατοίκητη από την εποχή που έφυγαν οι Κάρες. Στην αρχαιότητα υπήρξε η τέταρτη σημαντικότερη πόλη στην Εύβοια και έκοβε νομίσματα με σύμβολο τον αλέκτορα.

Μεσαίωνας

Η Κάρυστος εμφανίστηκε στον πρώιμο Μεσαίωνα, ανήκε στο Θέμα Ελλάδος, από την εποχή του Λέων ΣΤ΄ του Σοφού ήταν έδρα επισκοπής υποτελής της Αθήνας. Η Κάρυστος καταγράφεται σε Χρυσόβουλο (1198) που παραχώρησε ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ Άγγελος στην Δημοκρατία της Βενετίας με την άδεια να ιδρύσει εμπορικούς σταθμούς. Αργότερα (1205) την κατέκτησε ο Ιάκωβος Β΄ ντ' Αβέν και έγινε η πρωτεύουσα του νότιου τριτημορίου της Εύβοιας υπό την ηγεσία του Ραβάνο νταλλε Κάρτσερι. Την ίδια εποχή οικοδομήθηκε το Κοκκινόκαστρο Καρύστου περίπου 4 χιλιόμετρα από την σημερινή πόλη στο χωριό Μύλοι και στην θέση προυπάρχοντος Βυζαντινού κάστρου του 11ου αιώνα. Με την έκρηξη της πειρατείας ο πληθυσμός μετακινήθηκε εσωτερικά. Στην Λατινοκρατία παρέμεινε έδρα επισκοπής, ο Έλληνας επίσκοπος διατήρησε τις εξουσίες του υπό την επισκοπή του Ευρίπου στην Χαλκίδα. Ο Βυζαντινός στρατηγός Λικάριος την κατέλαβε (1276) και την διατήρησε μέχρι την εποχή που την ανακατέλαβε ο Βονιφάτιος ντα Βερόνα. Αργότερα (1318) πέρασε στα χέρια των Καταλανών και έγινε προίκα της Μαρούλλα ντα Βερόνα χάρη στον γάμο της με τον Αλφόνσο Φαδρίκ. Η Δημοκρατία της Βενετίας απέκτησε έντονο ενδιαφέρον για την πόλη (1339), οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν μέχρι την χρονιά που ο Βονιφάτιος Φαδρίκ την πούλησε στην Δημοκρατία (1366). Μετά την Άλωση της Εύβοιας (1470) από την Οθωμανική αυτοκρατορία η τοπική Ορθόδοξη εκκλησία έγινε υποτελής της Μητρόπολης του Ευρίπου.

= Περίοδος επανάστασης του 1821

=

Στον πρώτο χρόνο της Επανάστασης από την Κάρυστο εφοδιάζονταν τα φρούρια της Πελοποννήσου και της Κρήτης. Η Εύβοια επαναστάτησε τον Μάιο του 1821 με ηγέτες τους Βερούση, Γοβιό και επίσκοπο Καρύστου Νεόφυτο, αναγκάζοντας τους Τούρκους να κλειστούν στα φρούρια της Καρύστου και της Χαλκίδας. Οι Έλληνες ηττήθηκαν σε διάφορες μάχες αλλά κατανίκησαν τα στρατεύματα του Ομέρ Βρυώνη στα Βρυσάκια. Το 1822 ο Οδυσσέας Ανδρούτσος κινήθηκε προς πολιορκία της Καρύστου αλλά γρήγορα εγκατέλειψε την προσπάθεια. Ωστόσο οι επαναστάτες είχαν επικρατήσει σε πολλά μέρη της Εύβοιας και όπως προκύπτει από οθωμανικές πηγές, ο διοικητής της Καρύστου Ομέρ μπέης ζητούσε συνεχώς από την κυβέρνησή του βοήθεια για να αντέξει στην πολιορκία. Τον Ιούλιο του 1823 εστάλη από τη Σμύρνη βοήθεια από 3.000 άνδρες και πολεμικό υλικό για την Κάρυστο και τη Χαλκίδα. Στα τέλη του 1823 οι Έλληνες υπό τον Νικόλαο Κριεζώτη έκαναν άλλη μια προσπάθεια να πολιορκήσουν την Κάρυστο μετά από μάχες στους Καραίους, το Μαρμάρι και το Αλιβέρι. Οι Τούρκοι συνέχισαν τις εκκλήσεις προς την Πύλη για ανεφοδιασμό και ενισχύσεις. Τον Μάρτιο του 1824 έφτασαν στην Κάρυστο και τη Χαλκίδα 1.000 Αλβανοί μισθοφόροι και αργότερα έφτασε και σώμα γενιτσάρων. Οι επαναστάτες έλυσαν οριστικά την πολιορκία της Καρύστου στα τέλη Ιουνίου του 1824. Το 1825 έγινε ναυμαχία μπροστά στο κάστρο της Καρύστου μεταξύ πλοίων των γειτονικών νησιών και του τουρκικού στόλου που συνόδευε φορτηγά πλοία με εφόδια. Τον Μάρτιο του 1826 άρχισε πολιορκία της Καρύστου από τον Φαβιέρο η οποία διήρκεσε 24 μέρες. Η φρουρά της Καρύστου νίκησε τους επαναστάτες. Σώζεται τουρκικό έγγραφο με το οποίο ο αρχηγός της φρουράς της Καρύστου διατάσσεται να αποστείλει τα κεφάλια και τα αυτιά των επαναστατών που ηττήθηκαν. Αυτή ουσιαστικά ήταν και η τελευταία πολεμική επιχείρηση της Επανάστασης στην Κάρυστο. Τα έτη 1827-28 κύλισαν χωρίς σημαντικά γεγονότα, έως ότου το 1829 η Κάρυστος, όπως και ο Εύριπος και η Αθήνα, παραχωρήθηκαν στο υπό σύσταση ελληνικό κράτος. Από τότε αρχίζει μια περίοδος διαπραγματεύσεων για τους όρους με τους οποίους θα αποχωρούσαν οι Οθωμανοί και κυρίως για τη διευθέτηση των κτηματικών περιουσιών τους. Στα τέλη του 1832 αποχώρησε ο τουρκικός πληθυσμός της Καρυστίας και μετεγκαταστάθηκε στο Τσεσμέ, το Σιβρίχισαρ και το Σιγιασάκ της Σμύρνης. Στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, οι Τούρκοι έχοντας ουσιαστικά αρπάξει τεράστιες εκτάσεις που δεν τους ανήκαν, απαιτούσαν να λάβουν αποζημίωση γι' αυτές. Ακόμα και μετά τη λήξη των πολεμικών επιχειρήσεων με τη Μάχη της Πέτρας, οι Τούρκοι της Καρύστου εξακολουθούσαν να κρατούν Έλληνες αιχμαλώτους και σκλάβους, καθώς και να επιτίθενται στα γύρω χωριά, γεγονός για το οποίο διαμαρτύρονταν οι χωρικοί προς τον τότε κυβερνήτη Καποδίστρια.

= Σύγχρονη εποχή

= Το 1976 επί κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Καραμανλή, η Κάρυστος λόγω και της σπουδαίας ρυμοτομίας της, επελέγη ως βασική υποψήφια πόλη, προκειμένου στην περιοχή της να φιλοξενήσει το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, (ιδέα που είχε ξεκινήσει η Χούντα το 1971 με υπογραφή σχετικού προσύμφωνου με τη βρετανική κυβέρνηση με αντάλλαγμα 40.000 τόνους ελληνικά καπνά). Η άμεση όμως και ποικιλόμορφη αντίδραση των κατοίκων της Καρύστου και της γύρω περιοχής υποχρέωσε τελικά την κυβέρνηση, έξι σχεδόν χρόνια μετά, το 1982 να δηλώσει ότι εγκαταλείπεται οριστικά κάθε σκέψη ανάπτυξης πυρηνικού προγράμματος στην Ελλάδα.

Αθλητισμός

Α.Ο. Καρύστου

Ο Α.Ο. Καρύστου ιδρύθηκε το 1974 στην Κάρυστο και έχει μια πάρα πολύ σημαντική πορεία σαν ομάδα. Έχει καταφέρει να φθάσει έως την Γ΄ Εθνική (δηλ. σε εθνικό επίπεδο) αλλά και στην Αλ ΕΠΣ Εύβοιας που είναι το κορυφαίο τοπικό πρωτάθλημα. Έχει ως έδρα το Δημοτικό Στάδιο Καρύστου. Τα χρώματα της ομάδας είναι λευκό και μπλε. Ο σύλλογος τα τελευταία χρόνια έχει διαγράψει ανοδική πορεία και θεωρείται από τα φαβορί της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Ευβοίας.

Α.Ε. Καρύστου

Το ΑΕ Καρύστου, με αρχική ονομασία Θ.Ε. Καρύστου (Θεατρικό Εργαστήρι Καρύστου), είναι από τα παλαιότερα σωματεία της Καρύστου. Ιδρύθηκε το 1986 έχοντας μέλη του πολλούς από τους μόνιμους κατοίκους της πόλης. Στο καταστατικό του περιέλαβε αρκετά αθλήματα με κυριότερα αυτά του Μπάσκετ και του Βόλεϋ. Με την οικονομική βοήθεια της τοπικής κοινωνίας δεν άργησε να φέρει και τις πρώτες επιτυχίες ανεβαίνοντας κατηγορίες κάνοντας σημαντικές νίκες. Η σημαντικότερη επιτυχία όλων όμως ήταν ότι έφερε μικρούς και μεγάλους στα ανοιχτά τότε γήπεδα. Με τα χρόνια να περνάνε, μεγάλωσε την αθλητική του οικογένεια αναπτύσσοντας όλο και περισσότερο τον αθλητισμό της πόλης. Η 5ετοία 1995 - 2000 ήταν η κορυφαία. Μετά σταδιακά άρχισε η συρρίκνωση τόσο των μελών του όσο και των αθλητών αλλά και της τοπικής κοινωνίας που το υποστήριζε οικονομικά. Το 2001 άλλαξε ονομασία σε ΑΕ Καρύστου (Αθλητικό Εργαστήρι Καρύστου). Το 2008 σταμάτησε τις αθλητικές του δραστηριότητες, παρά την κατασκευή του κλειστού γυμναστηρίου Καρύστου "Π. Μώρος" και έμεινε ανενεργό για 10 χρόνια μέχρι το 2018. Ύστερα από αρκετές συζητήσεις με παλιά και νέα μέλη θεωρήθηκε αναγκαία η επαναδραστηριοποίηση του, η οποία και έγινε το 2018 με έδρα το νέο κλειστό γυμναστήριο της πόλης "Π. Μώρος". Η οικονομική ενίσχυση από υποστηρικτές και η ενεργοποίηση αρκετών παλιών και νέων μελών ήταν η αρχή. Μέσα σε 2 χρόνια λειτουργίας κατάφερε από την Γ΄ Τοπική κατηγορία να ανέβει στη Β΄ Κατηγορία του επίσημου πρωταθλήματος της ΕΣΚΑΣΕ με συνεχόμενη ανοδική πορεία.

Ορυκτός πλούτος

Στη Νότια Εύβοια δεν υπάρχουν μεταλλεία. Το μεγαλύτερο κοιτασματολογικό ενδιαφέρον στην περιοχή αυτή (Καρυστία, Μαρμάρι κλπ.) παρουσιάζουν τα μάρμαρα και οι σιπολινικές σχιστόπλακες. Από την αρχαία εποχή η Κάρυστος ήταν γνωστή για το περίφημο πρασινόλευκο μάρμαρο με τις σμαραγδοπράσινες φλέβες, την «Καρυστία και Στυρία λίθο» (επίσης cipollino "onion-stone" ή «κρεμμυδάκι») το οποίο εξορύσσονταν από τα Στύρα μέχρι τις δυτικές υπώρειες του όρους της Όχης. Ονομάστηκε σιπολίνης (cipollino), επειδή οι εναλλασσόμενες λευκές και πράσινες ταινίες του θυμίζουν επάλληλους φλοιούς κρεμμυδιού. Το μάρμαρο αυτό χρησιμοποιήθηκε κυρίως στη Ρωμαϊκή εποχή, κατά την οποία η ζήτησή του ήταν πολύ μεγάλη, πιο πολύ με τη μορφή των μονόλιθων, μεγάλων διαστάσεων, ορισμένοι εκ των οποίων διασώζονται στην περιοχή ΒΔ του Αετού. Η εκμετάλλευση των λατομείων σχιστολιθικών πλακών Καρύστου, αποτελεί κυρίαρχο παράγοντα για την οικονομία της νότιας Καρυστίας, από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Σε μια περιοχή όπου ουσιαστικά δεν υφίσταται εναλλακτική απασχόληση, οι περισσότερες οικογένειες της νότιας Καρυστίας, εργάζονται και ζουν από τα λατομεία και τις μονάδες επεξεργασίας της τοπικής πέτρας.

Εικόνες

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Καρύστου Μαυσωλείο Καρύστου Αρχειοθετήθηκε 2018-06-08 στο Wayback Machine. από το http://odysseus.culture.gr/ Αρχειοθετήθηκε 2008-02-14 στο Wayback Machine. Φρούριο Καρύστου ή Καστέλλο Ρόσσο ή Κοκκινόκαστρο από το http://www.kastra.eu Το σπίτι του Δράκου (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)