Πληροφορίες
Ο Άγιος Λουκάς είναι χωριό του δήμου Κύμης-Αλιβερίου της Περιφερειακής Ενότητας Εύβοιας. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 885 κατοίκους. Είναι κτισμένος σε υψόμετρο 100 μ., πάνω σε λόφο.
Ιστορικά στοιχεία
Στη θέση του χωριού υπήρχε κατά την αρχαιότητα οικισμός του δήμου Ερέτριας. Σύμφωνα με την παράδοση ο Όσιος Λουκάς ο Στειριώτης μόνασε στην περιοχή περί το 950. Γύρω από τη σκήτη δημιουργήθηκε ο πρώτος οικισμός. Μετά την ολοκλήρωση της μονής Οσίου Λουκά στο Στείρι το 1014, με υλικά που περίσσεψαν κτίστηκε και στο χωριό της Εύβοιας ναός και λειτούργησε ως μετόχι της. Ο ναός αυτός σωζόταν μέχρι το 1874, οπότε και κατέρρευσε. Το χωριό αναφέρεται σε οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1474 με το όνομα Ayo Luka. Σύμφωνα με το κατάστιχο, είχε 69 σπίτια και ανήκε στον ναχιγιέ Κλαδιών, ο οποίος είχε έδρα το Αυλωνάρι. Το 1835 ο Άγιος Λουκάς προσαρτήθηκε στον δήμο Ταμυναίων και το 1841 στον δήμο Δυστίων (ο οποίος αργότερα μετονομάστηκε σε δήμο Ταμυναίων). Με την κατάργηση των δήμων το 1912 ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας στην οποία αργότερα προσαρτήθηκαν και οι Παραμερίτες. Με το σχέδιο Καποδίστριας προσαρτήθηκε στον δήμο Ταμυναίων και με το σχέδιο Καλλικράτης προσαρτήθηκε στον δήμο Κύμης-Αλιβερίου. Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν κοιτάσματα λιγνίτη. Από το 1953, λειτουργούσαν λιγνιτωρυχεία τα οποία τροφοδοτούσαν με λιγνίτη τον ατμοηλεκτρικό σταθμό στο Αλιβέρι. Η μέγιστη παραγωγή έλαβε χώρα τις δεκαετίες 1960 και 1970, με τα ορυχεία να παράγουν ημερησίως 3.000 με 4.000 τόνους λιγνίτη. Τότε σχεδόν ολόκληρη η οικονομία του χωριού βασιζόταν στα λιγνιτωρυχεία. Μετά τη λήξη λειτουργίας των ορυχείων η οικονομία του χωριού είναι κυρίως αγροκτηνοτροφική.
Απογραφές πληθυσμού
Η πορεία του πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:
Σημεία ενδιαφέροντος
Ο κεντρικός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στον Άγιο Λουκά. Κτίστηκε στη θέση παλαιότερου βυζαντινού ναού ο οποίος κατέρρευσε το 1874. Στο νέο ναό έχουν εντοιχιστεί επιγραφές και γλυπτά από τον παλαιότερο ναό. Ο νέος ναός είναι τρίκλιτη βασιλική μεγάλων διαστάσεων με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος. Ο ναός απολήγει στα ανατολικά σε τρεις τρίπλευρες εξωτερικά αψίδες. Στη βορειοδυτική πλευρά του ναού κατασκευάσθηκε το 1970 πυργοειδές κωδωνοστάσιο. Έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Ανατολικά του ναού του Αγίου Λουκά βρίσκεται ο ναός του Αγίου Αθανασίου. Πρόκειται για μικρή θολοσκεπή βασιλική μεταβυζαντινών χρόνων, επάνω από τη θύρα της οποίας έχει εντοιχισθεί γλυπτό βυζαντινών χρόνων από τον προϋπάρχοντα ναό του Μετοχίου του Οσίου Λουκά Φωκίδας. Έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Στο χωριό βρίσκεται επίσης ο βυζαντινός ναός της Μεταμόρφωσης. Είναι σταυρεπίστεγος και χρονολογείται από τον 13ο με 14ο αιώνα. Έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Περίπου 3,5 χιλιόμετρα βόρεια του χωριού βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου στις Κορακιές. Στο παρελθόν ήταν καθολικό μονής. Στο εσωτερικό του σώζονται τοιχογραφίες του 17ου αιώνα. Η μονή αν και είχε επί Τουρκοκρατίας μεγάλη κτηματική περιουσία, κατά τη Επανάσταση του 1821 ερήμωσε και το 1833 έκλεισε. Η περιουσία της πουλήθηκε και η ίδια έγινε μετόχι της μονής Κλιβάνου.
