Στην Αρχαία Ελλάδα, η γυμνασιαρχία ήταν δημόσιο αξίωμα ή λειτουργία. Ως λειτουργία είναι γνωστή ήδη από τους αρχαϊκούς χρόνους, αλλά τεκμηριώνεται επαρκώς στην ελληνιστική εποχή. Ο γυμνασιάρχης ήταν υπεύθυνος για την ορθή διεξαγωγή των αγώνων. Το συγκεκριμένο αξίωμα διέφερε αναλόγως των χρονολογικών περιόδων και των πόλεων, ενώ τα αρχαία κείμενα παρουσιάζουν τον γυμνασιάρχη ως τον υπεύθυνο του γυμνασίου, ωστόσο στην Αθήνα αποτελούσε απλό διοργανωτή των λαμπαδηδρομιών, αγώνων με λαμπάδες οι οποίοι διεξάγονταν κατά την διάρκεια των θρησκευτικών εορτών. Θα πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ του γυμνασιάρχη της κλασικής περιόδου και εκείνου της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου.

Γενικότερα στον ελληνικό κόσμο

Με εξαίρεση την Αθήνα, ο όρος του γυμνασιάρχη αφορούσε στον ελληνικό κόσμο τον αξιωματούχο ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την διεύθυνση του γυμνασίου. Το συγκεκριμένο αξίωμα επιτελούνταν τις περισσότερες φορές από κάποιον εξέχοντα πρόκριτο. Ο γυμνασιάρχης, ανώτερος του παιδονόμου, ήταν υπεύθυνος για την συντήρηση, την χωροθέτηση και τον εξοπλισμό του γυμνασίου. Μεριμνούσε για τον σεβασμό του κανονισμού από τους χρήστες των εγκαταστάσεων, τους παιδοτρίβες, τους δασκάλους οι οποίοι παρέδιδαν μαθήματα ή διαλέξεις, καθώς και, προφανώς, τους εφήβους και τα μέλη της αμέσως μεγαλύτερης ηλικιακής τάξης, τους νέους. Η γυμνασιάρχης ήταν ιδιαίτερα υπεύθυνος για τους έφηβους: είχε εξουσία επί αυτών και «έπρεπε να προσέχει την καλή τους συμπεριφορά, την προσπάθειά τους κατά τις φυσικές ασκήσεις, την πειθαρχία κατά την στρατιωτική τους εκπαίδευση και, ενδεχομένως, τις πνευματικές σπουδές τους ». Τέλος, ήταν αυτός ο οποίος τελούσε την εορτή του θεού ή του επώνυμου ήρωα του γυμνασίου, συνήθως τα Έρμαια. Κατά την διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου, το συγκεκριμένο αξίωμα σταδιακά μετατράπηκε σε λειτουργία, αναμφίβολα μία από τις πλέον δαπανηρές για τον ανάδοχό της. Ο γυμνασιάρχης έδειχνε συχνά μεγάλη γενναιοδωρία, από την μία προκειμένου να συντηρεί (επιδιορθώσεις, είτε νέες κατασκευές) και να διακοσμεί (αγάλματα ή ερμές προς τιμήν των θεών) το κτίριο, ενώ από την άλλη προκειμένου να παρέχει λάδι στους χρήστες του γυμναστηρίου, είτε κρασί με την ευκαιρία των συμποσίων με τα οποία εορτάζονταν τα Έρμαια. Μπορούσε, ακόμη, να « μεριμνήσει για την ανάπτυξη των ικανοτήτων των νεαρών ανδρών μέσω της θεσμοθέτησης αγώνων και προσφέροντας βραβεία στους νικητές ».

Στην Αθήνα

Στην Αθήνα της κλασικής περιόδου, η γυμνασιαρχία ήταν αστική λειτουργία την οποία αναλάμβανε, υπό άλλες περιστάσεις, ο λαμπαδάρχης. Ο γυμνασιάρχης ήταν υπεύθυνος για την διοργάνωση και την χρηματοδότηση ομάδας αθλητών εις το όνομα της φυλής του για τις λαμπαδηδρομίες οι οποίες περιλαμβάνονταν εντός του προγράμματος αριθμού εορτών:

τα Ηφαίστεια: δέκα γυμνασιάρχες κάθε χρόνο από τουλάχιστον το 421-420 π.Χ. έως το 330-329 π.Χ., ενώ, στην συνέχεια, πιθανώς κάθε τέσσερα χρόνια έως τον Δημήτριο Πολιορκητή, τα Προμήθεια: πιθανώς δέκα γυμνασιάρχες κάθε χρόνο από τουλάχιστον το 421-420 π.Χ., έως το νόμο του Επικράτη (335 π.Χ.) τουλάχιστον, και αναμφίβολα έως τον Δημήτριο Πολιορκητή ; τα Μεγάλα Παναθήναια: δέκα γυμνασιάρχες κάθε τέσσερα χρόνια. Ο Ηρόδοτος αναφέρει λαμπαδηδρομία η οποία λάμβανε χώρα κατά την διάρκεια της εορτής του Πάνα, η οποία θεσμοθετήθηκε κατά την διάρκεια των Περσικών Πολέμων, ωστόσο καμία περαιτέρω πληροφορία δεν είναι γνωστή για το συγκεκριμένο γεγονός της κλασικής περιόδου, ενώ είναι άγνωστο εάν ο συγκεκριμένος αγώνας χρηματοδοτούνταν από γυμνασιάρχες. Οι γυμνασιάρχες επιλέγονταν από τον άρχοντα βασιλέα βάσει καταλόγου, ο οποίος παρουσιαζόταν σε αυτόν από τις φυλές. Συγκεκριμένα, καθήκον τους ήταν η επιλογή των αθλητών της φυλής τους, καθώς και του προπονητή τους, η συντήρησή τους κατά την περίοδο προπονήσεων τους και την παροχή του ανάλογου εξοπλισμού (ευανδρία). Στην περίπτωση κατά την οποία η ομάδα νικούσε στον αγώνα, υποχρεούνταν να αφιερώσει μνημείο υπέρ των θεών. Η γυμνασιαρχία απαιτούσε, συνεπώς, σημαντικό χρηματικό απόθεμα. Στην διάρκεια του 5ου αιώνα π.Χ., οι εύποροι Αλκιβιάδης, Νικίας και Ανδοκίδηςανέλαβαν την λειτουργία. Στην διάρκεια του 4ου αιώνα π.Χ., ένας γυμνασιάρχης δαπανούσε δώδεκα μνες για τα Προμήθεια. Ο Ισαίος χαρακτηρίζει την συγκεκριμένη λειτουργία ως μία από τις πλέον δαπανηρές. Υπό την μακεδονική κυριαρχία, στην Αθήνα ο γυμνασιάρχης είχε ως υποχρέωση να προσέχει τους νέους εντός των γυμνασίων.

Δείτε επίσης

Λαμπαδηδρομία Λειτουργία

Παραπομπές

Πηγές

Pellegrin, Pierre (1990). «Aristote. Les Politiques». Flammarion. Pellegrin 1990. ISBN 9782081273160. Pierre Chambry (1967) [1967]. Xénophon. Œuvres complètes (στα Γαλλικά). I. Μτφρ. Pierre Chambry. : Cyropédie - Hipparque - Équitation - Hiéron - Agésilas - Revenus. Garnier-Flammarion. σελ. 504. Gustave Glotz, « Gymnasiarchia » in Charles Daremberg & Edmond Saglio, Dictionnaire des Antiquités grecques et romaines, Hachette, Paris, 1877-1919, tome II, vol. 2, p. 1675-1684 [διαδικτυακή ανάγνωση] (Αγγλικά) J. K. Davies, « Demosthenes on Liturgies: A Note » dans The Journal of Hellenic Studies, vol. 87 (1967), p. 33-40.