Το Απέρι είναι ένα από τα ιστορικότερα χωριά του νησιού της Καρπάθου. Ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Καρπάθου-Ηρωικής Νήσου Κάσου της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Απέχει 8 χλμ από την πόλη της Καρπάθου. Μαζί με τους οικισμούς Μυρτώνα, Κυρά Παναγιά και Κατώδιο, αποτελούν την Κοινότητα Απερίου του Δήμου Καρπάθου. Η κοινότητα είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ημιορεινός οικισμός, με έκταση 25,389 χμ² (2011). Το μικρό αγροτικό χωριό Πυλές και η πόλη της Καρπάθου (Πηγάδια), δημιουργήθηκαν ιστορικά εντός των ευρύτερων γεωγραφικών ορίων του Απερίου και κατεξοχήν από κατοίκους του συγκεκριμένου χωριού. Στο Απέρι ανήκουν οι βοτσαλωτές παραλίες της Αχάτας, της Κυρά Παναγιάς, του Κάτω Λάκκου και του Μακρύ Γιαλού. Στο βορειοανατολικό τμήμα της Κοινότητας, το τοπίο χαρακτηρίζεται από άγρια και ψηλά δασωμένα βουνά με θέα στο Καρπάθιο Πέλαγος.

Πληθυσμός

(σε παρένθεση ο πληθυσμός της τοπικής κοινότητας)

Ιστορία

Το χωριό ήταν αρχικά κτισμένο στην κορυφή του βουνού Κoράκι, όπου υπάρχουν και λείψανα του κάστρου που προφύλασσε το χωριό από τους πειρατές. Μετά από σημάδια που φανέρωσε, σύμφωνα με την παράδοση, η Παναγία, το χωριό κατέβηκε από την κορυφή στους πρόποδες του βουνού κι έπειτα επεκτάθηκε σε ολόκληρη την κοιλάδα. Το Απέρι ήταν πρωτεύουσα του νησιού μέχρι το 1892, οπότε αυτή μεταφέρθηκε στα Πηγάδια, τη σημερινή πόλη της Καρπάθου, με πρωτοβουλία του τότε Οθωμανού Καϊμακάμη Οχανές Φερίτ Εφέντη, Αρμενικής καταγωγής. Στα 1815 αποκόπηκε από το Απέρι το γειτονικό χωριό Βωλάδα, το οποίο αποτελούσε ως τότε τμήμα του. Στις 11 Οκτωβρίου του 1944, όταν οι Ιταλοί αποικιοκράτες συνθηκολόγησαν και παραδόθηκαν στους επαναστατημένους Καρπαθίους, υψώθηκε στο Απέρι η ελληνική σημαία και τελέσθηκε πανηγυρική δοξολογία για τη λήξη των επαναστατικών γεγονότων στα οποία πρωτοστάτησαν οι Μενετιάτες και οι Αρκασιώτες. Το Απέρι μέχρι το 1998 αποτελούσε Αυτοδιοίκητη Κοινότητα. Σήμερα εξακολουθεί να είναι η έδρα της Ιεράς Μητρόπολεως Καρπάθου και Κάσου. Στο Απέρι γεννήθηκε ο αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης, Χατζηλίας Οικονόμου.

Δήμαρχοι, Κοινοτάρχες και Πρόεδροι της Κοινότητας Απερίου Καρπάθου

Το Απέρι σήμερα

Σήμερα το χωριό διατηρεί νωπές τις μνήμες από την εποχή που ήταν πρωτεύουσα του νησιού. Αποτελείται από επτά μεγάλες συνοικίες, που χωρίζονται μεταξύ τους από έναν εποχικό χείμαρρο. Από ψηλά, μοιάζει με περιστέρι με ανοιχτά φτερά. Παρά την έκταση του χωριού, ο πληθυσμός έχει μειωθεί αισθητά λόγω της μετανάστευσης. Έτσι, από τις αρχές του περασμένου αιώνα που είχε 920 κατοίκους, το 2001 έφτασε να έχει μόλις 470 κατοίκους. Αυτό οφείλεται κυρίως στη μετανάστευση και στη μικρή απόσταση μεταξύ του χωριού και της πόλης της Καρπάθου (8 χλμ). Ευτυχώς όμως, τα τελευταία χρόνια, μερικοί ξενιτεμένοι Απερίτες επαναπατρίζονται και εγκαθίστανται στο χωριό τους. Σήμερα με βάση ανεπίσημα στοιχεία κατοικείται από 350 περίπου μόνιμους κατοίκους, συμπεριλαμβανομένων και μερικών αλλοδαπών οικογενειών που ζουν και εργάζονται στο χωριό. Αξιοθέατο αποτελούν οι πολλές πηγές του, όπως η Μέσα Βρύση και η Βρύση του Κυρκαλού, το μεγάλο ιταλικό πετρόκτιστο γεφύρι, το κάστρο στην κορυφή του βουνού καθώς και η Εκκλησία της Θεοτόκου, της Χρυσουπολίτισσας. Η τελευταία κτίστηκε το 1855 και η εικόνα της, που ανάγεται στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, βρέθηκε πριν την έγερση του ναού στη θάλασσα. Σύμφωνα με τον τοπικό θρύλο, ο ψαράς που την εντόπισε, νομίζοντας ότι πρόκειται για ένα απλό κομμάτι ξύλου, την κάρφωσε με ένα τσεκούρι για να την φέρει κοντά του. Αμέσως από το πρόσωπο της Θεοτόκου άρχισε να ρέει αίμα, το οποίο χρωμάτισε κόκκινο το νερό. Η χαρακιά στην εικόνα είναι ορατή ακόμη και σήμερα. Στο Απέρι υπάρχουν 2 παραδοσιακά καφενεία, ένα καφενείο-ταβέρνα κι ένα φαρμακείο. Οι Απερίτες που κατοικούν στο Απέρι προσπαθούν να διατηρούν πιστά τα έθιμα του χωριού τους. Μερικά από τα έθιμα που γίνονται μόνο στο Απέρι είναι οι Γίλλες (γλέντι αφιερωμένο στα νεογέννητα και στα ζευγάρια που παντρεύτηκαν στο χωριό τον περασμένο χρόνο), ο Κλήδωνας (πανάρχαιο έθιμο και μέσο μαντικής για τις κοπέλες που αναζητούν τον άνδρα που θα παντρευτούν, βασίζεται στο αμίλητο νερό), η παραδοσιακή Καθαροδευτέρα και Πρωτομαγιά στην εξοχή του Μερτώνα κ.α.

Πολιτισμός

Στο Απέρι λειτουργεί γυμναστήριο που έγινε με δαπάνες του Αθλητικού Συλλόγου "Πρωτέας" Απερίου Καρπάθου καθώς και γήπεδα ποδοσφαίρου και μπάσκετ-βόλεϋ. Επίσης υπάρχει και δραστηριοποιείται και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ομόνοια Απερίου ο οποίος, από το 1907, ενώνει τους Απερίτες του Απερίου, της Αττικής, των ΗΠΑ και παλαιότερα της Αφρικής. Ο σύλλογος διατηρεί πολιτιστικό κέντρο, πινακοθήκη και παραδίδει μαθήματα χορού για να μαθαίνουν οι νέοι του χωριού την πολιτιστική παράδοση του τόπου τους.

Αθλητισμός

Ο αθλητικός σύλλογος A.Σ. Πρωτέας Απερίου Καρπάθου είναι ένας από τους μεγαλύτερους αθλητικούς συλλόγους της Καρπάθου και έχει έδρα το χωριό Απέρι. Ιδρύθηκε το 1928 στο Απέρι της Καρπάθου ενώ το στάδιο του συλλόγου δημιουργήθηκε και εγκαινιάστηκε το 1947. Παλαιότερα η ομάδα του Πρωτέα χωριζόταν σε υποτμήματα, ένα για κάθε συνοικία του χωριού. Ο σύλλογος έφερνε και φέρνει τους νέους κοντά στο αθλητικό πνεύμα και έτσι οι περισσότεροι από αυτούς έπαιξαν ή παίζουν στην ομάδα. Τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκε αίθουσα συνεδριάσεων όπου φυλάσσονται τα κύπελλα που κατέκτησε η ομάδα, πραγματοποιήθηκε επέκταση της εξέδρας του σταδίου, τοποθέτηση καθισμάτων, δημιουργία ιατρείου και τουαλετών, περίφραξη και τοποθέτηση καθισμάτων για τους αναπληρωματικούς. Καθιερώθηκε από το 2006 η ειδική βραδιά του συλλόγου στις 8 Αυγούστου. Η χοροεσπερίδα του 2008 γιόρτασε τα 80 χρόνια του "Πρωτέα". Γι΄ αυτό εκδόθηκε βιβλίο με την ιστορία του συλλόγου και κυκλοφόρησε επίσης και το γραμματόσημο του "Πρωτέα". Επίσης καθιερώθηκαν από το 2005 τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα του "Πρωτέα" οπότε νέοι του χωριού με τα παραδοσιακά όργανα τραγουδούν ευχές σε όλα τα σπίτια. Το Μάιο του 2008 ξεκίνησε η κατασκευή γυμναστηρίου, ενώ εν συνεχεία τοποθετήθηκε πλαστικός χλοοτάπητας στο γήπεδο ποδοσφαίρου και δημιουργήθηκε υπερσύγχρονο κλειστό γήπεδο μπάσκετ. Από τον Οκτώβριο του 2021 βρίσκεται σε εξέλιξη η κατασκευή γηπέδου τέννις ολυμπιακών διαστάσεων. Κάθε καλοκαίρι διοργανώνεται τοπικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου με συμμετοχή όλων των αθλητικών ομάδων της Καρπάθου. Σε αυτό το πρωτάθλημα, ο "Πρωτέας" έχει κερδίσει το κύπελλο τα έτη 1958, 1961, 1963, 1974, 1976, 1999, 2001, 2002, 2004, 2009, 2011. Κατέκτησε επίσης κύπελλο με την ομάδα νέων στο πρωτάθλημα νέων τα έτη 1997, 2003, 2004, 2005 καθώς και το πρωτάθλημα παλαιμάχων το 2006. Στην τροπαιοθήκη του συλλόγου εκτός από τα παραπάνω υπάρχουν ακόμα τρόπαια μπάσκετ και το κύπελλο ήθους του 1987. Από το 2021, το Απέρι, και συγκεκριμένα το κλειστό γήπεδο Μπάσκετ του Αθλητικού Κέντρου του Πρωτέα, αποτελούν την έδρα της πρώτης επίσημης ομάδας καλαθοσφαίρισης της Καρπάθου, της «Κάρπαθος Basketball», η οποία εκπροσωπεί το νησί στο επίσημο πανδωδεκανησιακό πρωτάθλημα καλαθοσφαίρισης.

Αρχαία ερείπια και θρησκεία

Από τις αρχαιότητες που εντοπίζονται διάσπαρτες στην Κοινότητα Απερίου, οι σημαντικότερες βρίσκονται στο κάστρο του Απερίου όπου και η αρχαία ακρόπολη του χωριού. Στην περιοχή Βάσσες λειτουργεί η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή του Αγίου Γεωργίου όπου παλαιότερα λειτουργούσε αστική σχολή και ορφανοτροφείο, ενώ σήμερα λειτουργεί βιβλιοθήκη. Άλλες πολλές μικρές και μεγάλες εκκλησίες, όπως η Παναγία η Σπηλιανή, η Υπαπαντή, ο Σταυρός, ο Άγιος Χαράλαμπος (πολιούχος), η Μισοσπορίτισσα, η Παναγία η Μερτωνίτισσα, η Κυρά Παναγιά κ.α. υπάρχουν στο χωριό, ενώ υπάρχουν επίσης τα ερείπια των βυζαντινών εκκλησιών του Αγίου Γεωργίου του Αράπη και των Αγίων Θεοδώρων.

Εκπαίδευση

Το Απέρι αποτελεί μέχρι και σήμερα την Εκπαιδευτική και Πνευματική πρωτεύουσα της Καρπάθου, αφού εδώ χτίστηκαν με έξοδα των κατοίκων τα πρώτα σύγχρονα εκπαιδευτήρια του νησιού, στα οποία μέχρι σήμερα συγκεντρώνεται μια μεγάλη μερίδα της καρπαθιακής μαθητιώσας νεολαίας. Στο χωριό υπάρχουν το Δημοτικό σχολείο Απερίου με 40 μαθητές (κτήριο του 1953), νηπιαγωγείο με 7 μαθητές (κτήριο του 1996), ένα από τα τρία γυμνάσια της Καρπάθου με 50 μαθητές (κτήριο του 1959) του οποίου οι μαθητές μειώθηκαν αισθητά λόγω της ίδρυσης γυμνασίου στην πρωτεύουσα του νησιού, και το μοναδικό ενιαίο λύκειο του νησιού (Ιστορικό κτήριο του 1935) με περίπου 100 μαθητές. Από το 2010, το Ενιαίο Λύκειο εμπλουτίστηκε με μια νέα πτέρυγα, η οποία περιλαμβάνει μεγάλη αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, γυμναστήριο, αποδυτήρια, βιβλιοθήκη, ανελκυστήρα, αποχωρητήρια για Α.Μ.Ε.Α. και εργαστήρια φυσικοχημείας, πληροφορικής και τεχνολογίας. Είναι το πρώτο κτίριο του σχολικού συγκροτήματος στο οποίο συνέδραμε οικονομικά η Ελληνική Πολιτεία, αφού τα υπόλοιπα κτίρια ανηγέρθησαν από το φιλοπρόοδο σύλλογο του χωριού ΟΜΟΝΟΙΑ από το υστέρημα των χωριανών και των αποδήμων της Αμερικής.

Παραπομπές

Πηγές

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996, 2006 (ΠΛΜ) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)

Βιβλιογραφία

Μ. Γ. Μιχαηλίδου - Νουάρου, Ιστορία της νήσου Καρπάθου (Δωδεκανήσου) - Χρονικόν της νήσου Καρπάθου, Επανέκδοση, 1998. Κων/νου Αντ. Μελά, Καρπαθιακή Προσωπογραφία Α΄, Καρπαθιακαί Μελέται τ. 3ος, σ.σ. 73 - 142, Αθήναι 1984.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ιστολόγιο του Μητροπολιτικού Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Απερίου Καρπάθου Αρχειοθετήθηκε 2021-05-07 στο Wayback Machine.