Το Κυριάκι είναι ορεινό χωριό του Νομού Βοιωτίας. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 760 μέτρων στις βορειοδυτικές πλαγιές του Ελικώνα. Το Κυριάκι αποτελεί δημοτική ενότητα του Δήμου Λεβαδέων, με πέντε οικισμούς. Ο πληθυσμός του ήταν 1.709 κάτοικοι κατά την απογραφή του 2021.

Γεωγραφία

Το Κυριάκι απέχει 18 χιλ. περίπου από τη Λειβαδιά, έδρα του ομώνυμου δήμου και πρωτεύουσα του νομού Βοιωτίας. Συνδέεται επίσης οδικώς με τα χωριά Στείρι και Αγία Άννα. Είναι περιτριγυρισμένο από δάσος κεφαλλονίτικης ελάτης. Παρά το μεγάλο του υψόμετρο, βρίσκεται πολύ κοντά στη θάλασσα καθώς απέχει λίγα χιλιόμετρα από τις βόρειες ακτές του Κορινθιακού κόλπου. Πολλά σημαδεμένα ορειβατικά μονοπάτια, βυζαντινά και μεταβυζαντινά ξωκλήσια βρίσκονται διάσπαρτα στα γεωγραφικά του όρια. Το χειμώνα χιονίζει πολύ συχνά.

Ιστορία

Αρχαία ιστορία

Το Κυριάκι βρίσκεται στο ίδιο χώρο που την αρχαιότητα βρισκόταν η φωκική πόλη Φλυγόνιο, με την ακρόπολη της το σημερινό Παλιόκαστρο.. Το Φλυγόνιο ήταν μία από τις πόλεις που κατέστρεψε ο περσικός στρατός του Ξέρξη στο πέρασμά του από τη Φωκίδα. Καταστράφηκε επίσης και το 346 π.Χ. στον Γ΄ Ιερό Πόλεμο από τον Φίλιππο Β΄ τον Μακεδόνα, μαζί με άλλες φωκικές πόλεις, εφαρμόζοντας την ποινή που επέβαλαν οι Αμφικτύονες των Δελφών στους Φωκείς, επειδή καλλιεργούσαν μέρος της κοιλάδας της Άμφισσας που θεωρείτο ότι ανήκε στο ιερό μαντείο, όπως αναφέρει ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας.

Νεότερη και πρόσφατη ιστορία

Την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, οι Κυριακάτες πολέμησαν στο πλευρό των οπλαρχηγών της Ρούμελης Διάκου, Μπούσγου και Οδυσσέα Ανδρούτσου. Οι Κυριακάτες συμμετέχουν στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913 και στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλοί Κυριακάτες έδωσαν την ζωή τους στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940. Στην Κατοχή το Κυριάκι κάηκε τρεις φορές: Στις 25-5-1943 από τους Ιταλούς και στις 3-10-1943 και 26-4-1944 από τους Γερμανούς. Στις 25 Απριλίου 1944, άμαχοι από το Κυριάκι εκτελέστηκαν, μαζί με άλλους Έλληνες, στη θέση Καρακόλιθος, στον δρόμο Λειβαδιάς - Δελφών. Κατά τον Εμφύλιο πόλεμο (1946 - 1949) η περιοχή ήταν θέατρο πολλών συγκρούσεων με μεγάλες καταστροφές.

Δημογραφικά στοιχεία

Το 2011 αναφέρεται ο πραγματικός πληθυσμός της απογραφής.

Αρβανίτικη γλώσσα

Το Κυριάκι είναι δίγλωσσο χωριό του οποίου οι κάτοικοι μιλούν τα αρβανίτικα, παράλληλα με την ελληνική γλώσσα. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1960 τα αρβανίτικα ήταν η κύρια γλώσσα τους. Σήμερα η γλώσσα ομιλείται μόνο από τους μεγαλύτερους σε ηλικία κατοίκους, λόγω της σταδιακής αφομοίωσης των ομιλητών της.

Αθλητισμός

Α.Ο. Κυριακίου, ποδόσφαιρο Νέος ΠΑΟΚ Κυριακίου, ποδόσφαιρο. Αστέρας Κυριακίου.

Προσωπικότητες

Προσωπικότητες που γεννήθηκαν στο Κυριάκι

Ευθύμιος Πλατής (1864 - 1934), Μητροπολίτης Φαναρίου και Θεσσαλιώτιδος. Πρόεδρος Αριστίνδην Ιεράς Συνόδου Χρήστος Μπαρμπέρης (1913 - 2007), Έλληνας πολιτικός Κώστας Τσάνας (1967 - ), πρώην ποδοσφαιριστής, νυν προπονητής των εθνικών Ελλάδας Νέων (U19), Ελπίδων και υπηρεσιακός της εθνικής Ανδρών (2014) Ανδρέας Σ. Τσούρας (1928 - ), Λογοτέχνης και ποιητής Γιάννης Μίχας (1954 - ), Έλληνας πολιτικός και ζωγράφος Τάκης Γκώνιας, πρώην ποδοσφαιριστής

Προσωπικότητες που κατάγονται από το Κυριάκι

Θανάσης Τσούρας, Έλληνας πολιτικός . Λουκάς Μπελούλιας ή Κακαράπης, Αρχιληστής.

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

Παυσανίας, «Φωκικά» Φώτης Ντάσιος, «Έρευνες στη νοτιοανατολική Φωκίδα», Φωκικά Χρονικά, Τόμος Ε΄, 1994 Φώτης Ντάσιος, «Συμβολή στην τοπογραφία της Αρχαίας Φωκίδας», Φωκικά Χρονικά 4, 1992 Τάκης Λάππας «Λειβαδιά και Λειβαδίτες στο Εικοσιένα Αρχειοθετήθηκε 2015-06-05 στο Wayback Machine.» 1971 σελ. 197, 199. Θεοφάνης Εμμ. Καλαϊτζάκης «Η ανατολική Στερεά Ελλάδα και η Βοιωτία στον ύστερο μεσαίωνα», ISBN 960-7290-81-X, σελ. 106, 109, 119, 123, 136, 142, 156, 181 και 184. Ευθύμιος Δάλκας «Λειβαδιά Β, Ιστορικοί περίπατοι στα Δυτικά της» - 1983, σελ. 106-108.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

GTP - Greek Travel Pages Βοιωτικός Κόσμος - Κυριάκι Βοιωτίας Ιστότοπος για το Κυριάκι Βοιωτίας: kiriakivillage.gr