Το Δίστομο είναι ημιορεινή Κωμόπολη της επαρχίας Λιβαδειάς του νομού Βοιωτίας. Από το 2010, είναι έδρα του δήμου Διστόμου-Αράχοβας-Αντίκυρας. Η ομώνυμη δημοτική ενότητα αποτελείται από τους οικισμούς Διστόμου, Παραλίας Διστόμου και Αγίου Νικολάου. Ο πληθυσμός της Δημοτικής Ενότητας Διστόμου, σύμφωνα με την απογραφή του 2021, είναι 3.085 κάτοικοι.Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Βοιωτίας, χτισμένο σε μία μικρή πεδιάδα που εκτείνεται ανάμεσα στα όρη Κίρφη, Παρνασσός και Ελικώνας. Απέχει 160 χιλιόμετρα από την Αθήνα, 25 χιλιόμετρα από τη Λιβαδειά, 13 χιλιόμετρα από την Αράχωβα και 15, περίπου, χιλιόμετρα από τη Δεσφίνα.

Ιστορία

Αρχαία και Ρωμαϊκή ιστορία

Στην αρχαιότητα το Δίστομο λεγόταν Άμβροσσος ή Άμβρωσσος ή Άμφρυσσος και ανήκε στην Φωκίδα. Ιδρύθηκε από τον ομώνυμο ήρωα και στην πόλη υπήρχε ιερό της θεάς Αρτέμιδος Δικτυνναίας. Η Άμβροσσος ήταν μία από τις πόλεις που κατέστρεψε ο περσικός στρατός του Ξέρξη στο πέρασμά του από τη Φωκίδα. Ξεθεμελιώθηκε το 346 π.Χ. από το Φίλιππο Β΄ τον Μακεδόνα κατά τον Ιερό πόλεμο και γκρεμίστηκε το διπλό τείχος της πόλης το οποίο επαναχτίστηκε λίγο πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) και το 198 π.Χ. κυριεύτηκε από τους Ρωμαίους με αρχηγό τον Φλαμινίο. Όταν την επισκέφθηκε ο Παυσανίας, ανέφερε ότι μεγάλο μέρος της πεδιάδας που την περιβάλλει καταλαμβανόταν από αμπέλια και ότι υπήρχε ένας θάμνος στην περιοχή που ονομαζόταν κόκκος και χρησιμοποιείτο για βαφή. Από ενεπίγραφη πλάκα του 3ου αιώνα μ.Χ. μαθαίνουμε ότι στην Αμβρυσσό γίνονταν κάθε τετραετία γυμναστικοί και ιππικοί αγώνες. Έχει βρεθεί μία αναθηματική επιγραφή στο Κορύκειο Άνδρο του Παρνασσού που αναγράφει το όνομα ενός Αμβρύσσιου. Συγκεκριμένα αναφέρει «ΕΥΣΤΡΑΤΟΣ ΑΛΚΙΔΑΜΟΥ ΑΜΒΡΥΣΙΟΣ ΣΥΜΠΕΡΙΠΟΛΟΙ ΠΑΝΙΝΥΜΦΑΙΣ», σε βάση μαρμάρινη και σε δυο αγγεία πήλινα για την αφιέρωση του σπηλαίου.

Βυζαντινή και Νεότερη ιστορία

Επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας η περιοχή δέχτηκε επιδρομές από Γότθους, Ούννους και Σλάβους. Μετά την πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 μ.Χ. κυριάρχησαν στην περιοχή οι Φράγκοι, οι Ενετοί, οι Καταλανοί και τέλος οι Οθωμανοί. Είναι από τα λίγα μέρη της περιοχής που πέρασαν αδιάλειπτα στην ιστορία χωρίς ερήμωση. Από Ευρωπαίους περιηγητές (1610 - 1895), (από τους τελευταίους ο Αυστριακός Ludwig Salvator), υπάρχουν μαρτυρίες για αρχαία έθιμα από τους κατοίκους του Διστόμου, και για μέρος που αριθμούσε 110 μέχρι 130 σπίτια (1776). Επίσης για αυστηρά μονόγλωσσο μέρος, γεγονός που σχολίασαν όλοι οι περιηγητές, γιατί εκείνη την περίοδο (από το 1400) είχαν εισβάλει Σλάβοι και Αλβανοί στην ευρύτερη περιοχή Βοιωτίας και Αττικής, με αποτέλεσμα να μην ακούν την ελληνική γλώσσα οι ευρωπαίοι περιηγητές σε άλλα μέρη Κατά την Επανάσταση του 1821 στο Δίστομο έγιναν δύο μάχες: η πρώτη στις 9 Μαΐου 1825 και η δεύτερη τον Ιανουάριο του 1827. Επίσης, στρατευμένοι από το Δίστομο συμμετείχαν στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913 και στη Μικρασιατική εκστρατεία 1921-1922.

Σφαγή του Διστόμου

Το Δίστομο έγινε ιδιαίτερα γνωστό για τη σφαγή που πραγματοποιήθηκε από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής στις 10 Ιουνίου του 1944. Την ημέρα αυτή οι Γερμανοί προχώρησαν σε εκτεταμένες σφαγές αφήνοντας πίσω τους 223 άμαχους νεκρούς: γυναίκες, άνδρες ανάμεσά τους και βρέφη. Η θηριωδία αυτή ξεσήκωσε παγκόσμια κατακραυγή και ακόμα και σήμερα προκαλεί συγκίνηση. Σε εξέλιξη βρίσκεται και η αγωγή των θυμάτων του Διστόμου εναντίον του Γερμανικού Δημοσίου, θέμα που αποτελεί παγκόσμια είδηση και πάντα παρακολουθείται με ενδιαφέρον εδώ και αρκετά χρόνια με πρωτοπόρους στον αγώνα της δικαίωσης τον Θηβαίο δικηγόρο Ιωάννη Σταμούλη και τον Διστομίτη αστροφυσικό και μεταφραστή Αργύρη Σφουντούρη, του οποίου η ζωή έγινε ταινία (Ένα τραγούδι για τον Αργύρη) και από το 2007 έκανε τον γύρο του κόσμου.

Ιστορικό διοικητικών μεταβολών

Το Δίστομο είχε, όπως και πολλές άλλες περιοχές της Ελλάδας, αξιόλογες διοικητικές μεταβολές, κατά τον 19ο, 20ο και 21ο αιώνα, που σε γενικές - συνοπτικές γραμμές έχουν ως εξής:

Δ. Διστομίων Ν. Αττικής και Βοιωτίας

ΦΕΚ 18Α - 18/10/1835 Σύσταση του δήμου με έδρα τον οικισμό Δίστομον

Δ. Χαιρωνείας Ν. Αττικής και Βοιωτίας

ΦΕΚ 22Α - 18/12/1840 Ο οικισμός Δίστομον αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Χαιρωνείας

Δ. Διστομίων Ν. Αττικής και Βοιωτίας

ΦΕΚ 13Α - 08/05/1858 Ο οικισμός Δίστομον αποσπάται από το δήμο Χαιρωνείας και προσαρτάται στο δήμο Διστομίων Ο οικισμός Δίστομον ορίζεται χειμερινή έδρα του δήμου Ο οικισμός Κυριάκιον ορίζεται θερινή έδρα του δήμου

Δ. Διστομίων Ν. Βοιωτίας

ΦΕΚ 136Α - 08/07/1899 Ο δήμος αποσπάται από το νομό Αττικής και Βοιωτίας και υπάγεται στο νομό Βοιωτίας

Δ. Διστομίων Ν. Αττικής και Βοιωτίας

ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909 Ο δήμος αποσπάται από το νομό Βοιωτίας και υπάγεται στο νομό Αττικής και Βοιωτίας

Κ. Διστόμου Ν. Αττικής και Βοιωτίας

ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912 Ο οικισμός Δίστομον αποσπάται από το δήμο και ορίζεται έδρα της κοινότητας Διστόμου

Κ. Διστόμου Ν. Βοιωτίας

ΦΕΚ 223Α - 26/07/1943 Η κοινότητα αποσπάται από το νομό Αττικής και Βοιωτίας και υπάγεται στο νομό Βοιωτίας

Δ. Διστόμου Ν. Βοιωτίας

ΦΕΚ 290Α - 26/09/1946 Ο δήμος προήλθε από την αναγνώριση σε δήμο της κοινότητας Διστόμου

ΦΕΚ 19/03/1961 Αναγνώριση του οικισμού Παραλία Διστόμου και προσάρτησή του στο δήμο Διστόμου

ΦΕΚ 14/03/1971 Αναγνώριση του οικισμού Άγιος Νικόλαος και προσάρτησή του στο δήμο Διστόμου

ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 Ο οικισμός Μονή Οσίου Λουκά αποσπάται από την κοινότητα Στειρίου και προσαρτάται στο δήμο Ο οικισμός Στείρι αποσπάται από την κοινότητα Στειρίου και προσαρτάται στο δήμο

Δ. Διστόμου Αράχοβας Αντίκυρας Ν. Βοιωτίας

ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010 Ο οικισμός Δίστομον αποσπάται από το δήμο και ορίζεται έδρα του δήμου Διστόμου-Αράχοβας-Αντίκυρας

Δημογραφικά στοιχεία

Έθιμα

Ένα έθιμο, που υπάρχει ακόμη και σήμερα την περίοδο των Αποκριάς είναι οι περίφημοι Κουδουναραίοι, νέοι ντυμένοι με προβιές και φύλλα ελιάς που βγαίνουν στους δρόμους και αλαλάζουν φέρνοντας την άνοιξη. Άλλο έθιμο που τελούνταν, κατά την περίοδο της εορτής του Αγίου Γεωργίου, ήταν ο διαγωνισμός δύναμης στην άρση πέτρας, έθιμο έχει πλέον εγκαταλειφθεί.

Αξιοθέατα

Η Αρχαιολογική συλλογή Διστόμου Το Μουσείο Θυμάτων Ναζισμού στο χώρο του παλιού Δημοτικού Σχολείου Διστόμου Το Μαυσωλείο των θυμάτων της 10ης Ιουνίου 1944 στο λόφο Κάναλες Η Ακρόπολη της Αμβρόσσου

Προϊόντα

Από την αρχαιότητα το Δίστομο φημίζεται για την αμπελουργία και την οινοποιία. Υπάρχουν σχετικά αρχαιολογικά ευρήματα ενώ επίσης γίνεται αναφορά στα κείμενα του περιηγητή Παυσανία. Πέρα από τα σταφύλια και το κρασί, τα σημαντικότερα προϊόντα που παράγονται στην περιοχή είναι τα εξής:

Ελιές και Λάδι Κρέατα, κυρίως αιγοπρόβατα Τυροκομικά προϊόντα, μεταξύ άλλων και το τοπικό προϊόν «ψομοτύρι», που προκύπτει από το «όψιμο τυρί» Μέλι Τραχανάς

Αθλητισμός

Α.Π.Ο. Αμβρυσσέας Διστόμου, ποδόσφαιρο

Δείτε επίσης

Σφαγή του Διστόμου Ένα τραγούδι για τον Αργύρη Η γυναίκα του Διστόμου

Παραπομπές

Πηγές

Ευθύμιος Δάλκας « Λειβαδιά Β, Ιστορικοί περίπατοι στα Δυτικά της» - 1983, σελ.80 έως και 92 Ν. Παπαχατζής « Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις » σελ. 428 Θεοφάνη Εμμ. Καλαϊτζάκη « Η ανατολική Στερεά Ελλάδα και η Βοιωτία στον ύστερο μεσαίωνα » ISBN 960-7290-81-X σελ.106,109,119,123,142,155,179. Τάκης Λάππας « Η Σφαγή του Διστόμου » σελ 59 έως 65.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ιστοσελίδα του Δήμου Διστόμου - Αράχοβας - Αντίκυρας Είκοσι ένα χιλιόμετρα, Δίστομο - Άσπρα Σπίτια (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)