Το Βελημάχι ή και Βελιμάχι είναι μικρό χωριό της Γορτυνίας στο Νομό Αρκαδίας. Πρόκειται για ορεινό χωριό (860-880μ.), κτισμένο στις νότιες πλαγιές του όρους Αφροδίσιο, σε ένα καταπράσινο περιβάλλον που έχει πολλά νερά και πηγές ενώ στις παρακείμενες ρεματιές υπάρχουν ερειπωμένοι νερόμυλοι.

Ιστορικά στοιχεία

Υπάρχει μία άποψη ότι κατά την περίοδο της δημογραφικής ακμής του ομώνυμου χωριού Βελιμάχι Αχαΐας κάτοικοί του έφυγαν και δημιούργησαν το χωριό Βελημάχι στη Γορτυνία. Σχετικά με την ονομασία του χωριού, όπως και για το Βελιμάχι Αχαΐας, υπάρχει η παράδοση ότι πήρε την ονομασία του από τη λεγόμενη μάχη Βελή, δηλ. από τη μάχη που έδωσε ο Βελής πασάς με τους τουρκαλβανούς του Λάλα, στην ευρύτερη περιοχή του Βελημαχίου, ερχόμενος το 1807 στην περιοχή της Γορτυνίας από την Τρίπολη. Ωστόσο, το 2006 ο Δρ. Levent Kayapinar, σε εργασία του που δημοσίευσε, αναφέρεται στο οθωμανικό κατάστιχο ΤΤ560 (της εποχής του Σελίμ Β΄, δηλ. 1566-1574), όπου υπάρχει καταγραφή για το χωρίο «Velimahi» το οποίο είχε 203 σπίτια νοικοκυριά οικογενειών και 41 άγαμων, σύνολο 244 σπίτια Χριστιανών και επίσης 9 σπίτια Μουσουλμάνων, δηλ. πιθανόν να είχε 1.000 περίπου κάτοικους. Στα μέσα του 17ου αιώνα, σύμφωνα με τον ιστορικό Τάκη Κανδηλώρο, «ο Δημήτρης Κουριάκος «εύπορος και ισχυρός Προεστός, έχων πολλάς οικίας και τσιφλίκια μέχρι Λειβαρτζινού..», έρχεται να κατοικήσει στο Βελημάχι και ως μεγάλος και δυνατός επί τουρκοκρατίας δέσποζε στην όλη περιοχή». Μεταξύ των ετών 1804-1806 ο Sir William Gell έκανε ταξίδι στην Πελοπόννησο και κατέγραψε το ταξίδι του στο «Οδοιπορικό του Μοριά» στο οποίο αναφέρεται και στο Βελιμάχι ως «μεγάλο χωριό με ένα σπίτι οχυρωμένο που ανήκει σε ένα Τούρκο αγά». Οικογένειες που προέκυψαν μεταεπαναστατικά στο Βελημάχι είναι λ.χ. οι Αγγελόπουλοι, οι Αργυρόπουλοι, η οικογένεια Αποσκίτη, η οικογένεια Ντόκα, η οικογένεια Τζανέτου, οι Χριστόπουλοι κ.ά.

Διοικητική εξέλιξη

Την 20/04/1835 ορίζεται ως έδρα του τότε Δήμου Βελιμαχίας (μετέπειτα: Δήμος Πανιών). Με το ΦΕΚ 28Α της 21/06/1836 αποσπάται από την Επαρχία Διποταμίας του τότε Νομού Αχαΐας και Ήλιδος, στην οποία υπαγόταν, και προσαρτάται στην Επαρχία Γορτυνίας του Νομού Αρκαδίας. Με το ΦΕΚ 5Α της 08/03/1841 αποσπάται από το Δήμο Πανιών (πρώην: Δήμος Βελιμαχίας) και προσαρτάται στον τότε Δήμο Ελευσίνος (της Αρκαδίας). Με το ΦΕΚ 252Α της 24/08/1912 αποσπάται από το Δήμο Ελευσίνος και ορίζεται έδρα της νεοπαγούς Κοινότητας Βελιμαχίου. Στις 16/10/1940 το όνομα του οικισμού διορθώθηκε σε Βελημάχι, ομοίως και της κοινότητας. Με το ΦΕΚ 244Α της 04/12/1997, σύμφωνα με τη Διοικητική Μεταρρύθμιση «Καποδίστριας», προσαρτάται στο Δήμο Κοντοβαζαίνης μέχρι το 2010 που εντάχθηκε στο Δήμο Γορτυνίας (ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010) βάσει της Διοικητικής Μεταρρύθμισης «Καλλικράτης».

Δημογραφικά στοιχεία

«Η περιοχή έχει γνωρίσει έντονη μετανάστευση προς την Αμερική. Το καλοκαίρι όμως οι οικισμοί ξαναζωντανεύουν από πολλούς που έλκουν την καταγωγή από το χωριό και που κατεβαίνουν από την Αθήνα και άλλες περιοχές για παραθερισμό». Στην απογραφή του 2011 ο οικισμός του Βελιμαχίου βρέθηκε να έχει 65 κάτοικους ενώ η Τοπική Κοινότητα Βελημαχίου, η οποία απαρτίζεται επίσης από τους μικρούς οικισμούς Απόσκια και Σούδελη, είχε 113 κάτοικους συνολικά με την Απόσκια και τη Σούδελη να έχουν 26 και 22 κάτοικους αντίστοιχα. Το 2001 ο οικισμός είχε 104 μόνιμους κατοίκους και το πρώην δημοτικό διαμέρισμα Βελημαχίου 215.

Αξιοθέατα

Στην γεμάτη πλατάνια πλατεία του χωριού βρίσκεται ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που είναι πετρόκτιστη τρίκλιτη Βασιλική με τρούλο, και φέρει σκάλισμα με το σήμα της Φιλικής Εταιρείας και την χρονολογική ένδειξη 1823 ενώ γύρω από το χωριό υπάρχουν διάφορα ξωκλήσια, με σημαντικότερα αυτά της Αγίας Παρασκευής, της Αγίας Ανάληψης και του Αγ. Ανδρέα. Άξια επίσκεψης είναι συν τοις άλλοις το Ηρώο Πεσόντων Βελημαχιτών καθώς και το ιστορικό παλιό κτίριο που λειτούργησε το Σχολαρχείο.

Πολιτισμός

Κάθε καλοκαίρι από το 2003 κ.εξ. διοργανώνεται στο αθλητικό κέντρο Βελημαχίου, από τον Σύλλογο Βελημαχίου Γορτυνίας, η λεγόμενη «γιορτή της σαρδέλας» ενώ από το 2011 κ.εξ. έχει ενταχθεί σε αυτή τη γιορτή και ο λεγόμενος «διαγωνισμός καλύτερου μουστακιού Γορτυνίας». Στην περιοχή του χωριού διοργανώνονται επίσης θρησκευτικά πανηγύρια αφιερωμένα στη μνήμη των τιμώμενων αγίων των ναών και ξωκλησιών.

Λοιπά στοιχεία

Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται ως επί το πλείστον με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Παραπομπές

Πηγές

Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012). Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISBN 960-86704-8-9.

Βιβλιογραφία

Θεόδωρος Η. Λουλούδης, Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση, Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας, Πάτρα 2010. Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμος Α΄, Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση, λήμμα Βελιμάχι.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

E.E.T.A.A. - Διοικητικές μεταβολές Βελημαχίου Αρκαδίας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 17/12/2017. E.E.T.A.A. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Βελημαχίου Αρκαδίας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 17/12/2017. Ιστοσελίδα του Συλλόγου Βελημαχιτών Αρκαδίας για το χωριό. velimachi.gr. Ανακτήθηκε: 10/11/2015.