Τα Βελανίδια είναι οικισμός που βρίσκεται στο Νοτιοανατολικό άκρο της Πελοποννήσου, κοντά στο ακρωτήριο Μαλέα. Πιο συγκεκριμένα, είναι κτισμένο στο νοτιότερο άκρο του ορεινού όγκου του Πάρνωνα, στην ανατολική κλίτη του όρους Κρίθινα.

Ιστορία

Τα Βελανίδια είναι οικισμός των Βυζαντινών χρόνων, κάτι που μαρτυρά το πλήθος των βυζαντινών ναών που είναι διάσπαρτοι σε όλη την έκταση. Πιθανότατα ο οικισμός που δημιουργήθηκε περί το 1718 στη θέση ‘Παλιοκαμάρες είναι συνένωση πολλών μικρότερων και παλαιοτέρων κάτι που εξηγείται από την ανάγκη των ανθρώπων εκείνης της εποχής για την δημιουργία πιο οργανωμένων οικισμών. Όπως μαρτυρούν χαλάσματα κοντά στο ναό του Αγίου Παντελεήμονος ο οικισμός αυτός εγκαταλείφτηκε οριστικά από τους γηγενείς οι οποίοι μετακινήθηκαν στην σημερινή θέση του οικισμού, η οποία υποθέτουμε οτι κατοικήθηκε γύρω στα 1770, με την εγκατάσταση Σπετσιωτών φυγάδων μετά τα Ορλωφικά. Έτσι πραγματοποιήθηκε η συνένωση των δυο οικισμών και η εξέλιξη του είναι τα σημερινά Βελανίδια που φέρουν ξεκάθαρες αρχιτεκτονικές επιρροές από νησιώτικους οικισμούς κάτι που δικαιολογεί και δικαιολογείται και από την τεράστια ανάπτυξη του ναυτικού επαγγέλματος σε αυτόν τον τόπο. Κατά τον αρχαιολόγο Χάσλακ εδώ τοποθετείται η αρχαία πόλη Σίδη, και πιο συγκεκριμένα στο όρμο του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται ανατολικά του Κάβο Μαλέα.

Αρχαία πόλη Σίδης

Η πολίχνη Σίδη εικάζεται ότι πήρε το όνομά της από την κόρη του Δαναού ή κατ’ άλλους του Ζάρακα, βασιλιά της Καρύστου Ευβοίας που βρήκε καταφύγιο στη περιοχή του Μαλέα κυνηγημένη από τη θεά Ήρα. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι επί του ακρωτηρίου υπήρχαν δυο ιερά, του Ποσειδώνος δυτικά ,και του Απόλλωνος ανατολικά, έτσι μπορούμε να υποθέσουμε ότι στο σημείο που είναι κτισμένο το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου(Βελανίδια) ίσως να βρισκόταν ο ναός του Απόλλωνα κάτι που ενισχύει την ύπαρξη της Σίδης σε αυτή την περιοχή , πρόσφατα ανακαλύφθηκε τυχαία ένα κτίριο πρωτοελλαδικής εποχής και άφθονα κεραμικά όστρακα σε μεγάλη έκταση.

Μικρό Άγιον όρος

Το μέρος αυτό επέλεξαν σημαντικές μορφές της εκκλησίας μας όπως ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Θωμάς ο εν Μαλεώ να ασκητέψουν και να θαυματουργήσουν. Ο Γάλλος συνταγματάρχης Σεν Βενσάν, γυρνώντας στην πατρίδα του, Ιούνη του 1829, δημοσίευσε:

«Μου εφάνη σαν ζωγραφιά του Βαν Ντάικ. Πλημμυρισμένος από φως και πίσω του σύννεφα σκοτεινά. Ντυμένος στα κουρέλια και στο φως της ανατολής. Τον έβλεπα με τη διόπτρα να κοιτά τον ήλιο και να τον χαιρετά…». Εξάλλου η περιοχή γνωστή και σαν μικρό Άγιο Όρος φιλοξενεί πλήθος από εκκλησάκια πολλά από αυτά κτισμένα τον 12ο με 13ο αιώνα.

Γερμανικό Παρατηρητήριο 2ου Παγκοσμίου Πολέμου

Πρόκειται για ένα συγκρότημα στρατιωτικών κτιρίων που κατασκευάστηκε το 1942 από τους Γερμανούς, η ανέγερση του οποίου συνδέεται με την πολιτική της Γερμανικής στρατιωτικής ηγεσίας για την οχύρωση των παραλίων των περιοχών τω Βαλκανίων και του Αιγαίου. Η θέση του παρατηρητηρίου είναι στρατηγική, δεδομένου ότι επιτρέπει τον έλεγχο της ναυσιπλοΐας, τόσο προς την περιοχή του Αιγαίου όσο και των θαλάσςιων οδών προς τη νότια Πελοπόννησο (παράκαμψη Πελοποννήσου), την Κρήτη κτλ. Το συγκρότημα αποτελείται από το κυρίως κτίριο (Α), το δευτερεύον κτίριο (Β), που στέγαζε ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις (γεννήτριες ηλεκτρικού ρεύματος, επικοινωνίας κτλ.), το κτίριο (Γ) (κτίριο WC), μία μεγάλη υπαίθρια -ανοικτή υδατοδεξαμενή στα δυτικά του κτιρίου Α, ένα ασβεστοκάμινο, που πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή ασβέστη κατά τη Φάση ανέγερσης των κτιρίων και τέσσερις ορθογωνικές κατασκευές -"βάσεις" ανατολικά του κτιρίου Α, προς την πλευρά της θάλασσας, με άγνωστη χρήση. Δυτικά του συγκροτήματος διασώζονται δύο τουλάχιστον κυκλικές κατασκευές από ξερολιθιά, που ενδεχομένως να χρησιμοποιήθηκαν ως σκοπιές -φυλάκια, που εξασφάλιζαν τον έλεγχο της πρόσβασης στο συγκρότημα από την περιοχή της Νεάπολης. Το συγκρότημα κατασκευάστηκε με υλικά τόσο από την περιοχή όσο και με άλλα που μεταφέρθηκαν από τον Πειραιά με πλοίο, και με καταναγκαστική εργασία των κατοίκων των χωριών της περιοχής. Οι διαμορφώσεις αυτές δεν παραπέμπουν αποκλειστικά σε απλά στρατιωτικά κτίρια, αλλά η κατασκευή ουσιαστικά υποτάσσεται στις τεχνικές απαιτήσεις για τη λειτουργία του παρατηρητηρίου. Η διαπίστωση αυτή ενισχύεται από προφορικές μαρτυρίες των κατοίκων, που αναφέρουν τη μεταφορά από τον Πειραιά γεννητριών ρεύματος, χάλκινων καλωδίων μεγάλου μήκους, αλλά και τις τέσσερις "βάσεις" στην ανατολική πλευρά του κτιρίου Α (δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως βάσεις επάκτιων πυροβολείων). Οι λοιπές κατασκευές στον περιβάλλοντα χώρο ολοκληρώνουν την εικόνα ενός συγκροτήματος με ειδική στρατιωτική χρήση. Παράλληλα, το συγκρότημα του Γερμανικού ναυτικού παρατηρητηρίου αποτελεί ένα μοναδικό για την ευρύτερη περιοχή δείγμα στρατιωτικών τεχνικών έργων που κατασκευάσθηκαν από τους Γερμανούς, προκειμένου να καταστεί δυνατός ο έλεγχος της ναυσιπλοΐας στην ευαίσθητη αυτή περιοχή της Μεσογείου κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Γεωγραφία

Το τοπίο οφείλεται σε γεωλογικές δραστηριότητες από την αρχαιότητα, σε βραχώδη και υποβλητικό όγκο μέσα στο βράχο του Αγ. Ιωάννη. Σε μικρή απόσταση βρίσκονται ερείπια τμήματος τείχους μεσαιωνικών χρόνων, που χρησίμευε για προστασία των κατοίκων από επιδρομές. Μια ρεματιά ξεκινά από το βουνό του Αγ. Γιάννη, προχωρεί μέσα σε πλούσια βλάστηση από ελαιόδενδρα και φτάνει μέχρι την θάλασσα, όπου υπάρχει παραλία. Στην κορυφή του βουνού υπάρχει κτίσμα των Γερμανών από την Κατοχή, με την ονομασία Έργο, το οποίο χρησίμευε ως παρατηρητήριο και σταθμός επαφής με τις θάλασσες της Ανατολικής Μεσογείου.

Ναοί και Παρεκκλήσια

Παναγία Μυρτιδιώτισσα Κοίμηση της Θεοτόκου Άγιος Ιωάννης Άγιος Παντελεήμων Άγιος Γεώργιος Άγιος Παύλος Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης Άγιος Μύρος Παναγία Ελώνα Οσίου Θωμά ο εν Μαλεώ Αγία Κυριακή Τα Βελανίδια διακρίνονται για τα βυζαντινά ναΐδριά τους. Ο μονόχωρος καμαρόσκεπαστος ναός του Αγ. Κωνσταντίνου και του Αγ. Παντελεήμονος και ο μονόχωρος του Αγ. Ιωάννη του Χρυσόστομου παρουσιάζουν πλούσια θεματογραφία τοιχογραφιών, στις οποίες διακρίνεται η παραστατικότητα των μορφών.

Παραλίες

Παναγία (Γιαλός) Άγιος Γεώργιος Άγιος Παύλος Καλεβόλος Για φωτογραφίες πατήστε εδώ.

Ακρωτήριο Μαλέας

Από τα Βελανίδια μπορεί να επισκεφτεί κανείς τη βόρεια πλευρά του Ακτωτηρίου Μαλέα και το φάρο του, που χτίστηκε το 1860 και είναι ένας από τους παλαιότερους της Μεσογείου. Για φωτογραφίες πατήστε εδώ.

Πηγή κειμένων

Βελανίδια - Βαλάντης

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Σύνδεσμος Βελανιδιωτών Λακωνίας "Η Μυρτιδιώτισσα" Αρχειοθετήθηκε 2018-02-27 στο Wayback Machine. (Ελληνικά) Προσωπικό ιστολόγιο αφιερωμένο στα Βελανίδια (Ελληνικά) Τα Βελανίδια στο Facebook (Ελληνικά) Τα Βελανίδια στο Twitter (Ελληνικά)