Το χωριό Κραστικοί είναι οικισμός και ανήκει στον Δήμο Καλαβρύτων. Απέχει δέκα (10) χιλιόμετρα από τα Καλάβρυτα και είναι το πρώτο χωριό που συναντάμε στον επαρχιακό δρόμο Καλαβρύτων - Κλειτορίας, αριστερά της διασταύρωσης προς Κέρτεζη.

Γενικά στοιχεία-Τοποθεσία

Υπάρχουν οι "Κάτω Κραστικοί", που βρίσκονται στον δημόσιο δρόμο και αποτελούνται από 3-4 σπίτια και καλύβια, και το χωριό "Κραστικοί" σε απόσταση δύο (2) χιλιόμετρα περίπου από το δημόσιο δρόμο. Είναι ένα μικρό χωριουδάκι αποτελούμενο από τριάντα (30) σπίτια περίπου και πενήντα (54) μόνιμους κατοίκους, εκ των οποίων δέκα πέντε (15) παιδιά, τα οποία πηγαίνουν στο Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο των Καλαβρύτων. Συγκριτικά με τα υπόλοιπα χωριά έχει διατηρήσει τον πληθυσμό του, αφού πέρα από τους ηλικιωμένους πολλοί εκ των οποίων κοντεύουν τα εκατό, υπάρχουν και οικογένειες με νέους οι οποίοι παρέμειναν στο χωριό ασχολούμενοι με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Βρίσκεται σε υψόμετρο 900 μέτρων περίπου, χτισμένο στους πρόποδες του βουνού «Κοτρώνι». Γύρω του υπάρχουν τα βουνά και τοποθεσίες «Καγκέλι» προς την πλευρά της Αγίας Λαύρας βόρεια, «Κωσταλώνης» «Πεντεβρύσες», «Κιούκλος», «Μερτολάζος» «Αητοράχη» ανατολικά, «Κρύα Βρύση», «Ψηλογαϊδάρα» νότια και «Τρανό Βουνό», «Κλειβατσούρα», «Μετόχι», δυτικά. Δύο χείμαρροι χωρίζουν το χωριό σε δύο γειτονιές και υπάρχει το λαγκάδι «της Ασπρακρανιάς» με μόνιμο νερό, καθώς και οι πηγές «Κρύα Βρύση» με πολύ παγωμένο νερό, «Άγια Παρασκευή» «Αντελικός», «Νικολίνας Βρύση», «Ταξιάρχης», «Πηγαδάκια» και «Κούτσουρα».

Ιστορικά στοιχεία

Από την προφορική παράδοση γνωρίζουμε ότι το χωριό πριν χτιστεί οριστικά στη σημερινή του θέση είχε χτιστεί σε δύο άλλες τοποθεσίες, η μία στο Καμπάσι στην τοποθεσία «Άγιος Δημήτριος» και η άλλη στην τοποθεσία «Μετόχι». Είχε κατοικηθεί από τσοπάνηδες οι οποίοι έφτιαχναν τις καλύβες τους, είχαν τις οικογένειές τους και τα ζώα τους και οι οποίοι αναζητώντας καταφύγιο από τις διάφορες επιδρομές από τους κατά καιρούς κατακτητές, τελικά κατέληξαν στη σημερινή τοποθεσία, όπου υπήρχε αφθονία νερού και το φυσικό περιβάλλον τους προστάτευε, υπήρχαν πάρα πολλά δένδρα και το χωριό δεν φαινόταν από το δρόμο και οι ίδιοι είχαν πολύ καλή ορατότητα. Το χωριό ανήκε στον Δήμο Καλαβρύτων ο οποίος σχηματίσθηκε με το Β.Δ. της 8ης Απριλίου 1835, κατατάχτηκε στη Β΄ τάξη, με πληθυσμό 2.492 κατοίκους και έδρα τα Καλάβρυτα. Αναφέρεται σαν Καστρικοί ή Κραστικοί και μαζί με το τα Καλάβρυτα, το Βραχνί, το Σούβαρδο, τη Βυσωκά και τη Μονή Αγίας Λαύρας αποτέλεσαν τον αρχικά συσταθέντα Δήμο Καλαβρύτων. Οι Κραστικοί ποτέ δεν είχαν κοινότητα δική τους και αποτελούσαν πάντοτε οικισμό του Δήμου Καλαβρύτων. Προσπάθειες που είχαν γίνει μετά την Κατοχή για την δημιουργία Κοινότητας απέτυχαν γιατί υπήρξε διάσπαση των κατοίκων. Επίσης την δεκαετία του 1970 είχε προταθεί από τον αείμνηστο Δήμαρχο Καλαβρύτων Παναγιώτη Πόλκα να μεταφερθεί το χωριό στα Καλάβρυτα, συγκεκριμένα, εάν το ήθελαν οι κάτοικοι, θα τους έδιναν οικόπεδα στο δρόμο προς Αγία Λαύρα για να χτίσουν σπίτια και να μετοικήσουν, πλην όμως και αυτό το εγχείρημα απέτυχε, γιατί και πάλι δεν ήθελαν οι περισσότεροι να απομακρυνθούν από το χωριό. Το χωριό απέχει 1800 μέτρα από τον δημόσιο δρόμο και συγκοινωνία δεν είχε ποτέ, οι κάτοικοι κατέβαιναν με τα πόδια ή με ζώα στο «υπόστεγο» όπου έπαιρναν το λεωφορείο για τα Καλάβρυτα. Σήμερα όσοι δεν έχουν αυτοκίνητα εξυπηρετούνται με ταξί από τα Καλάβρυτα.

Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών

Πάνω από το χωριό, ανατολικά δηλαδή, υπήρχε το Μοναστήρι των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, το οποίο δεν γνωρίζουμε πότε χτίστηκε, απλώς πιθανολογείται ότι χτίστηκε τότε που είχαν άνθιση τα Δεσποτάτα του Βυζαντίου στην Πελοπόννησο, καθότι λέγεται ότι το μοναστήρι το είχε επισκεφθεί ο τελευταίος Αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κων/νος Παλαιολόγος την περίοδο που ήταν Δεσπότης των Καλαβρύτων. Από τα ιστορικά αρχεία της Ι.Μ. Αγίας Λαύρας που σώζονται στη Μονή δεν αναφέρεται κάτι σχετικό. Ήταν χτισμένο μέσα σε πωρόλιθους και μέχρι και την δεκαετία 1970 σωζόταν το Καθολικό του Μοναστηριού, με το περίγραμμα και τις τοιχογραφίες του, οι οποίες σήμερα έχουν σκεπαστεί με χώματα από την κατολίσθηση των πωρόλιθων. Σώζεται μόνο το επονομαζόμενο «του Γεροδήμου το κελλί» το οποίο είναι λαξευμένο μέσα σε πωρόλιθο και μπορεί κάποιος να το επισκεφθεί. Η παράδοση αναφέρει ότι το Μοναστήρι τον καιρό της άνθισής του αριθμούσε πάνω από εκατό καλογέρους, ανάμεσά τους και πολλούς ασκητές μονάζοντες σε σκήτες (ασκητήρια), αφού το φυσικό περιβάλλον (πωρόλιθοι) ευνοούσε την δημιουργία σκητών μέσα στη γη. Το Μοναστήρι κυριαρχούσε σε όλο το χωριό αφού είχε πολλά κτήματα και κυρίως αμπέλια (εξ ου υπάρχει και η τοποθεσία Παλιάμπελα) και έβγαζαν μεγάλες ποσότητες κρασιού. Από το κρασί προήλθε και η ονομασία του χωριού. Λέγεται ότι το Μοναστήρι το πρόδωσε κάποιος ντόπιος στους Τούρκους και το κάψανε και ότι το κρασί που χύσανε από τις αποθήκες του έφτασε μέχρι τον δημόσιο δρόμο και από αυτό πήρε την ονομασία «Κρασικοί» και χάριν ευφωνίας προστέθηκε και το γράμμα ταφ και τελικά ονομάστηκε «Κραστικοί». Μετά την καταστροφή αυτή το Μοναστήρι εγκαταλείφθηκε. Η εκκλησία, οι καμπάνες και όλα τα υπάρχοντα του Μοναστηριού εικάζεται ότι είναι θαμμένα εκεί. Σε ανάμνηση του Μοναστηριού αυτού έχει χτιστεί κι έχει ανακαινιστεί σήμερα, από την Ιερά Μονή Αγίας Λαύρας και τους κατοίκους του χωριού, το εκκλησάκι στην τοποθεσία «Μετόχι» αφιερωμένο στη μνήμη των Παμμεγίστων Ταξιαρχών το οποίο λειτουργεί κάθε Τρίτη του Πάσχα και τη γιορτή των Αγίων Ταξιαρχών στις 8 Νοεμβρίου, όταν ο καιρός το επιτρέπει.

Κατά τη Βενετοκρατία

Επί Βενετοκρατίας ανήκε στο Τερριτόριο Καλαβρύτων. Αναφέρεται το χωριό στα 1700 στη βενετική καταγραφή Grimani ως "Crasticus" και βρέθηκε να κατοικείται από 13 οικογένειες, είχε δηλ. 46 κάτοικους.

Κατά την Τουρκοκρατία

Το χωριό κατά την Τουρκοκρατία κατοικήθηκε από Τούρκους και λέγεται μάλιστα ότι ο Αγάς κατοικούσε στο παλιό σπίτι του Σταυρόπουλου, το οποίο ήταν πολύ ωραίο. Πιο πάνω στην τοποθεσία «Ακρανές» ήταν την εποχή εκείνη η βρύση του χωριού, μια πηγή που έβγαζε άφθονο νερό. Κατά την παράδοση, στην πηγή αυτή έπεσε μέσα και πνίγηκε ένα Τουρκόπουλο, παιδί του Αγά, κι αυτός από τη μεγάλη λύπη του για το χαμό του παιδιού, διέταξε και ρίξανε μέσα στη πηγή ένα λεβέτι και ογδόντα «ποκάρια» (μαλλιά από πρόβατα) για να την κλείσουνε και από τότε το νερό ανάβλυσε και βγήκε στη σημερινή «μεγάλη βρύση». Αγωνιστές που συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821 και κατάγονταν από τους Κραστικούς ήσαν οι Αλετράς Δημήτριος, Αλετράς Θεόδωρος, Αλετράς Κωνσταντής, Θεοδωρόπουλος Ανδρέας, Κωστόπουλος Δημήτριος και Ρουμελιώτης Γιάννης.

Γερμανική Κατοχή

Τον καιρό της Γερμανικής Κατοχής από το χωριό περάσανε και Ιταλοί και Γερμανοί οι οποίοι όμως περιορίστηκαν μόνο στο πλιάτσικο και δεν το κάψανε. Από το χωριό πέρασε και ο Άρης Βελουχιώτης, στάθηκε στη πλατεία και μίλησε στον κόσμο και τότε όλοι είχαν ενθουσιαστεί και πολλοί συμμετείχαν στο ΕΑΜ. Γενικά ο Εμφύλιος δεν άγγιξε και τόσο το χωριό, υπήρξαν βέβαια και περιπτώσεις αντιπαράθεσης και προδοσίας, όμως οι περισσότεροι κάτοικοι δεν συμμετείχαν. Όταν οι Γερμανοί σκοτώσανε τους Καλαβρυτινούς στις 13-12-1943 υπήρξανε δυο θύματα και από τους Κραστικιώτες. Επίσης στην Πάτρα, στην πλατεία Αγίου Γεωργίου, κρεμάσανε οι Γερμανοί τον Γιαννάκη Σωτηρόπουλο, πατέρα επτά παιδιών.

Δημογραφικά στοιχεία

Η δημογραφική εξέλιξη του χωριού σύμφωνα με τις εθνικές απογραφές είναι η εξής:

Ιεροί ναοί

Ο κεντρικός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στον «Άγιο Δημήτριο τον Μυροβλήτη», χρονολογείται πριν το 1844 και γιορτάζει με εξαιρετική λαμπρότητα στις 26 Οκτωβρίου με εκδήλωση που γίνεται από τον Εξωραϊστικό και Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού. Επίσης το χωριό πανηγυρίζει (παλιά γινόταν πανηγύρι με κουλούρες και χορό που κράταγε τρεις ημέρες) στις 9 Μαΐου του Αγίου Νικολάου του Νέου του εν Βουνένοις, ο οποίος είναι και ο δεύτερος άγιος (τέμπλου) που τιμάται και λέγεται ότι ο ίδιος ο Άγιος πέρασε από το χωριό με τα πόδια του και στην τοποθεσία «Άη Νικόλας», σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος, είναι χτισμένο ένα πολύ παλιό πέτρινο εικονοστάσι. Υπάρχουν ακόμη τα εξωκλήσια του Αγίου Νικολάου του Θαλασσινού και του Αγίου Γεωργίου (όπου είναι και το κοιμητήριο). Και τοποθεσίες στις οποίες παλιά υπήρχαν εκκλησάκια και προφανώς καταστράφηκαν είναι η «Αγία Παρασκευή» που βρίσκεται νοτιοανατολικά του χωριού στην ομώνυμη θέση, «η Παναγιά» και ο «Αη Γιάννης» που βρίσκονται δυτικά του χωριού.

Σύνδεσμος με την Ιερά Μονή Αγ. Λαύρας

Οι κάτοικοι του χωριού είχαν μεγάλη συναναστροφή με το Μοναστήρι της Αγίας Λαύρας, αφού απείχε μόνο μια ώρα περίπου με τα πόδια και το επισκέπτονταν πολύ συχνά, δούλευαν στο χτίσιμο του Ηρώου της Επανάστασης, σε βρύσες που φτιάχτηκαν τότε και σε δρόμους. Στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου λειτουργούσαν για πολλά χρόνια παπάδες - μοναχοί από την Αγία Λαύρα και πολλά νέα παιδιά από το χωριό, ιδιαίτερα στα χρόνια της Κατοχής, είχαν πάει υποτακτικοί σε γεροντάδες, οι οποίοι τους στείλανε στο σχολείο και μάθανε γράμματα. Στο χωριό οι καλόγεροι φέρνανε την κάρα του Αγίου Αλεξίου για προσκύνημα στην εκκλησία. Υπάρχει η παράδοση ότι μια φορά που είχε πέσει ακρίδα στα σπαρτά, έγινε λιτανεία κι όλες οι ακρίδες πέσανε στο ποτάμι και χαθήκανε.

Το χωριό σήμερα και παλαιότερα

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος έχει αναβαθμίσει το χωριό με τις εκδηλώσεις που πραγματοποιεί κάθε χρόνο, Κοπή Πρωτοχρονιάτικης πίτας, Καλοκαιρινό συναπάντημα και τις εκδηλώσεις στις γιορτές των Αγίων Δημητρίου και Νικολάου του νέου. Σήμερα έχει αλλάξει η όψη του χωριού αφού έχουν χτιστεί πολλά καινούργια σπίτια, τα παλιά έχουν ανακαινιστεί, έχουν φτιαχτεί οι πλατείες και οι δρόμοι. Στο χωριό υπήρχαν δύο βρύσες, «η μικρή» όπου πλένανε οι γυναίκες τα ρούχα και «η μεγάλη» όπου πιάνανε το νερό για τα σπίτια τους. Σήμερα διατηρείται μόνο «η μεγάλη βρύση» με τον πλάτανο. Το χωριό το καλοκαίρι και τις μεγάλες γιορτές Χριστουγέννων και Πάσχα γεμίζει κόσμο αφού οι περισσότεροι χωριανοί έρχονται για να περάσουν τις διακοπές τους και να ιδούν τους συγγενείς τους. Σήμερα στο χωριό υπάρχουν δύο καφενεία, ένα στον πλάτανο και το άλλο στην είσοδο του χωριού, στα οποία μπορεί κάποιος να απολαύσει το καφεδάκι του και το φαγητό του μετά από παραγγελία.

Παραπομπές

Πηγές

Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012). Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISBN 960-86704-8-9. Νικόλαος Φιλιππακόπουλος, Τα Καλάβρυτα στο Μεγάλο 21, Αθήνα 1972.

Βιβλιογραφία

Θεόδωρος Η. Λουλούδης, Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση, Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας, Πάτρα 2010.