Το Καλέντζι είναι ορεινό χωριό του Νομού Αχαΐας. Βρίσκεται στις πλαγιές του Ερυμάνθου, σε υψόμετρο 850 μέτρα και απέχει 47 χιλιόμετρα από την Πάτρα. Στην Κοινότητα Καλεντζίου περιλαμβάνονται, εκτός από το Καλέντζι, και τα χωριά/οικισμοί Αβράμι (ή Διάσελο), Βασιλικό, Μπαντσαίικα (ή Λαζαριό) και ο Άγιος Γεώργιος. Στην απογραφή του 2021 η Τοπική Κοινότητα Καλεντζίου είχε πληθυσμό 276 κατοίκους, ενώ κατά την απογραφή του 2011 είχε πληθυσμό 380 κατοίκους, εκ των οποίων 71 ήταν κάτοικοι του οικισμού του Καλεντζίου. Έχει δημοτικό σχολείο από το 1892, το 1931 κατασκευάστηκε το δεύτερο, ενώ άλλα δύο λειτούργησαν το 1945 και το 1962. Το 1986 και τα 4 δημοτικά σχολεία έκλεισαν λόγω έλλειψης μαθητών και οι λιγοστοί μαθητές που απέμειναν φοιτούν σήμερα στη γειτονική Ερυμάνθεια. Το Καλέντζι συνδέθηκε οδικώς με τον σημερινό ασφαλτοστρωμένο δρόμο Καλεντζίου-Ερυμάνθειας, που η κατασκευή του ξεκίνησε το 1933. Το Καλέντζι είναι γνωστό πανελληνίως ως ο γενέθλιος τόπος της πολιτικής δυναστείας των Παπανδρέου, που έχει «δώσει» 3 πρωθυπουργούς στη χώρα. Επίσης, από το Καλέντζι κατάγεται και η οικογένεια Κατσιφάρα με 2 πρώην υπουργούς μέλη της.

Περί της ονομασίας

α) Το όνομα του χωριού πιστεύεται ότι είναι ανθρωπωνυμικό και προέρχεται από οικογένεια -οικιστές της περιοχής- με το επώνυμο «Καλέντζη». Οικογένεια με αυτό το όνομα απαντάται στην Κωνσταντινούπολη, πριν την πτώση της πόλης στους Οθωμανούς, με καταγωγή από την περιοχή της αρχαίας Ιλλυρίας, στη σημερινή Αλβανία. Μετά την άλωση της πόλης μετοίκησαν στην Κύπρο και γύρω στα 1570, όταν και η Κύπρος κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς, στη Ζάκυνθο. Στη Ζάκυνθο η οικογένεια αναφέρεται ανάμεσα στους ευγενείς της πόλης. Αργότερα με το όνομα αναφέρεται κλάδος της οικογένειας στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Απόγονοι αυτής της οικογένειας πιστεύεται ότι μετοίκησαν στην περιοχή και έγιναν οικιστές της δίνοντας και το όνομά τους. Αυτό ενισχύεται από το γεγονός ότι σε Οθωμανικό φορολογικό κατάλογο του 1461 αναφέρονται 7 αρβανίτικες οικογένειες με καταγωγή την Κωνσταντινούπολη, 5 με το επώνυμο και 2 με το μικρό όνομα Καλέντζι. Ο ίδιος κλάδος πιστεύεται ότι είναι και οι οικιστές του Καλεντζίου Ιωαννίνων. β) Βιβλιογραφικά, άλλες απόψεις θεωρούν ότι η ονομασία του χωριού προέρχεται: i) είτε από το τούρκικο «καλαί-ντζικ», που σημαίνει «μικρό κάστρο», το οποίο ίσως περιγράφει στην ουσία ένα μικρό φρούριο στο Καλέντζι Ιωαννίνων απ' όπου θεωρείται ότι ήρθαν οι οικιστές του χωριού (βάσει της ερμηνείας καταγωγής των οικιστών του χωριού από την Ήπειρο). ii) είτε ότι είναι ανθρωπωνυμικό, αλλά ο συσχετισμός που θεωρείται ο επικρατέστερος είναι ότι προέρχεται από οικογένεια -οικιστές της περιοχής- με αρβανίτικη καταγωγή. iii) είτε από το δηλωτικό της ασχολίας μερικών αρβανιτόφωνων κατοίκων της περιοχής με την εκτροφή αλόγων, όπου «kale-i» σημαίνει «άλογο».

Ιστορία

Η εγκατάσταση των πρώτων οικιστών στις πλαγιές του Ερύμανθου πιθανολογείται ότι έγινε στην περιοχή της Μεταμόρφωσης Σωτήρως (Αγία Σωτήρω), στο κάτω μέρος του χωριού, όπου το 1965 βρέθηκαν ταφές του 12ου αιώνα μ.Χ. Της ίδιας εποχής είναι και ο ομώνυμος ναός που βρίσκεται στη περιοχή, ο παλιότερος του χωριού. Πρώτη φορά αναφέρεται σαν χωριό στον Οθωμανικό φορολογικό κατάλογο του 1461 και ανήκε στη περιφέρεια Σγάρτσικο. Καταγράφεται ξανά σε όλες τις Ενετικές απογραφές ενώ αναφέρεται και σε εκκλησιαστικά έγγραφα, όπου αναφέρονται και τα ονόματα των ιερέων. Το παλιό χωριό βρισκόταν στη θέση Σπέντζουρα, σε υψόμετρο 1.300 μέτρων όπου διακρίνονται ερείπια παλαιών σπιτιών, και η μεταφορά του χωριού στη σημερινή του θέση υπολογίζεται ότι έγινε μετά το 1800. Κατά καιρούς στο Καλέτζι έρχονταν για μόνιμη εγκατάσταση Ηπειρώτες, μετά από αποτυχημένες επαναστάσεις, αλλά και Τρικαλινοί, μετά την αποτυχημένη επανάσταση του επισκόπου Τρίκκης. Γνωστότερες από αυτές τις οικογένειες είναι οι Καρελιάδες και οι Κακοδημαίοι. Επίσης η οικογένεια Οικονόμου, προερχόμενη από την Κωνσταντινούπολη, εγκαταστάθηκε στο Καλέτζι πριν το 1800. Απόγονοι αυτών των οικογενειών είναι σήμερα οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού. Το σημερινό χωριό δημιουργήθηκε γύρω στα 1860, όταν μετεγκαταστάθηκαν οι κάτοικοι από τους γύρω οικισμούς και τα διάσπαρτα γραίκια-στάνες. Κατά την Επανάσταση του 1821 πολλοί Καλεντζιώτες βοήθησαν οικονομικά στον αγώνα και πήραν μέρος σε μάχες. Από τους δημογέροντες του Καλεντζίου έχουν διασωθεί λίγα ονόματα. Ο Αβράμης Μπαλασόπουλος, ο Κωνσταντής Πολύδερος και ο Παπα-Αντώνης Θεοδωρόπουλος, κατά την επανάσταση, αναφέρεται ότι υπέγραψαν μαζί με άλλους δημογέροντες επιστολή προς την υπέρτατη διοίκηση τον Ιούλιο του 1823. Καλεντζιώτες πήραν μέρος και στη Μικρασιατική εκστρατεία, όπου αναφέρονται και πεσόντες. Στις 28 Ιουλίου 1943 βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς και στις 14 Απριλίου 1944 οι Γερμανοί έβαλαν φωτιά στο χωριό καίγοντας 19 σπίτια. Ρεύμα το χωριό έχει από το 1961 με προσωπικές ενέργειες του Γεωργίου Παπανδρέου.

Πολιτική ιστορία

Μεταξύ 1835 και 1841 ανήκε στον Δήμο Ερυμανθείας. Το 1841 ήταν ένα από τα χωριά που αποτέλεσαν τον τότε Δήμο Τριταίας, ο οποίος καταργήθηκε το 1912. Το 1912, με το Β.Δ. 18.8.1912 (ΦΕΚ 256 τ.Α.), γίνεται ανεξάρτητη κοινότητα, που διατηρείται μέχρι σήμερα και από το 2010 κ.εξ. με τη μορφή τοπικής κοινότητας. Αρχικά έδρα της κοινότητας ήταν ο οικισμός του Αγίου Γεωργίου και το 1968 μεταφέρθηκε στο Καλέτζι.

Ιστορία οικισμών του Καλεντζίου

= Μπαντσαίικα/Λαζαριό

= Για τα Μπαντσαίικα (Λαζαριό) διαβάστε το κυρίως άρθρο Μπαντζαίικα Αχαΐας Από τους οικισμούς του Καλεντζίου αυτός του Λαζαριού αποτελούσε ανεξάρτητο οικισμό. Αναφέρεται μάλιστα σε Οθωμανικούς φορολογικούς καταλόγους σαν χωριό. Το 1836 εντάχτηκε στον Δήμο Ερυμάνθειας και το 1841 στον τότε Δήμο Τριταίας, μέχρι το 1845 που καταργήθηκε ως οικισμός. Αναγνωρίστηκε εκ νέου ως οικισμός του Καλεντζίου με το όνομα Μπαντσαίικα το 1961. Η σημερινή ονομασία του οικισμού είναι ανθρωπωνυμικό και προέρχεται από την ομώνυμη οικογένεια που εγκαταστάθηκε εκεί. Στα Μπαντσαίικα λειτούργησε δημοτικό σχολείο από το 1945 έως το 1986.

= Αβράμι Αχαΐας

= Για το Αβράμι (Διάσελο) διαβάστε το κυρίως άρθρο Αβράμι Αχαΐας Ο οικισμός Αβράμη αναφέρεται σε Οθωμανικούς φορολογικούς καταλόγους σαν ανεξάρτητο χωριό. Αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Ερυμάνθειας και από το 1961 αποτελεί οικισμό της κοινότητας Καλεντζίου. Στο Αβράμι λειτουργούσε δημοτικό σχολείο από το 1962 μέχρι το 1986 που έκλεισε.

= Άγιος Γεώργιος

= Ο οικισμός του Αγίου Γεωργίου αναγνωρίστηκε το 1940 και αποσπάστηκε και αυτός από την Ερυμάνθεια. Οφείλει το όνομα του στον ομώνυμο ναό.

Οικογένειες του Καλεντζίου

Από τις οικογένειες του Καλεντζίου σημαντικότερες με προσφορά στον αγώνα και στη πολιτική σκηνή είναι:

Η οικογένεια Σταυρόπουλου - Παπανδρέου που ανέδειξε 3 πρωθυπουργούς: α) τον Γεώργιο Παπανδρέου, β) τον Ανδρέα και γ) τον Γιώργο -γιο του Ανδρέα. Μέλος της ήταν και ο Νίκος Παπανδρέου που πήρε μέρος και σκοτώθηκε στη μάχη του Κιλκίς το 1913. Η οικογένεια Μπαλάση - Μπαλασόπουλου θεωρείται από τις παλιότερες οικογένειες του χωριού. Απόγονοί της σήμερα μένουν στο χωριό αλλά και στη γειτονική Ερυμάνθεια και στην Πάτρα. Η καταγωγή της οικογένειας είναι από την Ήπειρο ενώ κλάδοι της υπάρχουν σε όλη τη Πελοπόννησο και στα Επτάνησα. Τα μέλη του κλάδου του Καλεντζίου έχουν έρθει από το Γύθειο. Γνωστότερα μέλη της οικογένειας είναι: α) ο Μπαλάσης Μπαλασόπουλος, που βοήθησε οικονομικά στην Επανάσταση του 1821 παίρνοντας μέρος στη πολιορκία της Πάτρας και στη μάχη του Σαραβαλίου. β) Οικονομικά στον αγώνα αναφέρονται ότι πρόσφεραν και ο Αθανάσιος Μπαλασόπουλος, ενώ ο Αβράμης Μπαλασόπουλος υπηρέτησε στον επαναστατικό στρατό και διετέλεσε δημογέροντας Καλεντζίου. γ) Δήμαρχοι Τριταίας διετέλεσαν οι Ανδρέας Μπαλάσης (1887-1891) και Χρήστος Μπαλάσης (1895 - 1912). Η οικογένεια Κατσιφάρα, μέλος της οποίας είναι ο πολιτικός Απόστολος Κατσιφάρας, ανηψιός του Γεωργίου Κατσιφάρα.

Δημογραφική εξέλιξη

Η δημογραφική εξέλιξη του οικισμού στον 21ο αιώνα είναι η εξής:

Αξιοθέατα

Στον συνοικισμό Βασιλικό της Κοινότητας Καλεντζίου διατηρούνται ερείπια μεγαλοπρεπούς αρχαίου οικοδομήματος που ονομάζεται Παλιοκλήσσι. Επίσης, στον ίδιο οικισμό υπάρχει ο λόφος Παλατάκι, όπου διατηρείται ένα υπόγειο παλαιό οικοδόμημα. Αξιοθέατα είναι επίσης το ανακαινισμένο παλιό Δημοτικό Σχολείο Καλεντζίου, το σπίτι των Παπανδρέου, το μοναστήρι των Αγίων Πάντων και το μικρό φαράγγι Πόρος.

Ναοί του χωριού

Ναοί του χωριού είναι ο κεντρικός ενοριακός ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόµου, το κοιμητηριακό παρεκκλήσι της Κοιµήσεως της Θεοτόκου, το παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής (κατασκευή γύρω στο 1850), το παρεκκλήσι της Μεταµόρφωσης Σωτήρος στην είσοδο του χωριού (κατασκευή προ του 1850), το παρεκκλήσι της Αναλήψεως στη θέση Σπέντζουρα, το παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου προς τη θέση Γελαδινό, το ιδιωτικό παρεκκλήσι των Ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης (κατασκευή 2006) στην περιοχή του Βασιλικού, και στον δρόμο προς Μπαντσαίικα τα παρεκκλήσια του Αγίου Δηµητρίου (κατασκευή 1980 πάνω σε ερείπια παλιού ναού) και της Ζωοδόχου Πηγής (κατασκευή προ του 1800, εγκαταλελειμμένο ήδη στα 1849, και ανασκευασμένο το 1950).

Τοπωνύμια του χωριού

Αγγελή Ράχη, Αγιά Παρασκευή, Αγιά Σωτήρω, Αγιάννης, Αγνάντιο, Αϊλιάς, Αλογόβρυση, Αλωνάκι, Αλώνη Σωτήρη, Αλώνια, Άμπουλας, Ανάληψη, Άνω Βρύση, Άνω Παύλες, Ασημέϊκα, Άσπρα Λιθάρια, Βαρκούλια, Βασιλικό, Βασιλόπουλου, Βασσέικα, Βοριά, Βουνό, Βούρτσαρη, Βρύση Αϊλιά, Βρύση Βαθύ, Βρύση Πέτρου, Γαλομάτη, Γελαμά Γούβα, Γερακούλι, Γκιβέρι, Γουβιά, Γούρνα, Γρέκι του Μπαντζή, Γρούσπα, Γύφτικο Πουρνάρι, Δεξαμενή, Δέση ή Καρπουζάρι, Διαβολέτου, Διάσελο Αγίας Παρασκευής, Διάσελο Καράπυργου, Δραγωνάτισμα, Εκκλησά, Εσκούκιζα, Ετιά, Ετιές, Ζαφείρη η Βρύση, Ζουλάτικα, Ημεράδι, Θανάσαινας, Θανέϊκα, Ισώματα, Κάκκαβος, Καλογερικό αμπέλι, Καλογερόβρυση, Κανελλέϊκα, Καραφέρη, Καρδαρά, Κασέλα, Καστελάνου, Κατσικομάντρι, Κάτω Βρύση, Κάτω Γουβιά, Κάτω και Άνω Δέντρα, Κάτω Παύλες, Κάτω Ράχη, Κεντρούλια, Κεραίες, Κήπος, Κόκκινη Ράχη, Κόκκινο Λιθάρι, Κοκκινόβρυση, Κοκοροκιά, Κόλλημα, Κομματάκια, Κορακοφωλιά, Κορομπιλίτσες, Κοτρώνες, Κουρούχι, Κυλιμένη Πέτρα, Λαζαρέϊκα, Λάκκα, Λάκκα Μπουτζαρίνας, Λάκκα Πέτρου, Λευκό, Λιβέδες, Λιγέϊκα Αλώνια, Λιγέϊκα Αμπέλια, Λιθαράκια, Λιθαροβούνι, Λινούς, Μάγειρα, Μάζαινας, Μέγα Πλάϊ, Μελιανίτη, Μελίγκα, Μέρτεζα, Μεσίτη, Μεσολάγκαδο, Μοναστηράκι, Μουγγού Αλώνι, Μουρτζές, Μπάγκου, Μπαϊτουνάδι, Μπακάλικο, Μπεκιάρη Ράχη, Μπενιζελέϊκα, Νεροπούλι, Ξυλόκαστρο, Παλαιοχώρι, Παλάτι, Παλιοκλήσι, Πανώργια, Παναγιά, Πέρα Ζουλάτικα, Πλάκα, Πλάκες, Πλατανάκι, Πλάτανος Σωτήρη, Πολίταινας, Πόρος, Πουρναράκι, Πουρναρόβρυση, Προϋμάντηση, Πυργάκι, Ραμπασά, Ραμπιλιά, Ράχη Λέουρδα, Ρεβίθια, Σερακίνη, Σκάλα, Σκαλίδια, Σκαλιμπάκι, Σκαρμούτσου Βρύση, Σκότζα, Σκουντέρακα, Σούργιες, Σπέντζουρα, Σπηλιά, Σπηλιά Γιαννιά, Σταυρός, Στενόλακκα, Στεφάνι, Στο Φούρνο, Στουρνάτσι, Στρουγκούλα Βάσσου, Σχισμένη Πέτρα, Ταβουλάρη, Τζουλούφω, Τούμπι αρμακάδες, Τούμπι Παναγιάς, Τρανή Λάκκα, Τρανό Χωράφι, Τρικκαλιώτη, Τσούκα, Τσουμπάκια, Φαράγγι Πόρου, Φροηυλιά, Χαιρώματα, Χορχωτό, Ψηλό-Τσούμπι.

Το Καλέντζι σήμερα

Τη σημερινή εποχή ο επισκέπτης μπορεί να βρει στο Καλέντζι ενοικιαζόμενα δωμάτια και ξενοδοχείο, κατάστημα εστίασης, καθώς και να επισκεφτεί τη δανειστική βιβλιοθήκη του χωριού, το Μουσείο Παπανδρέου και το Λαογραφικό Μουσείο. Μπορεί επίσης να θαυμάσει την θέα και απολαύσει τις φυσικές ομορφιές της περιοχής κάνοντας λ.χ. πεζοπορία, ορειβασία και αιωροπτερισμό. Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με τους τομείς του τουρισμού (υπηρεσίες διαμονής, εστίασης, πώλησης τοπικών προϊόντων κ.λπ.) και του πρωτογενή τομέα (κτηνοτροφία). Σημαντικό ποσοστό των κατοίκων του ασχολούνται στον δημόσιο τομέα.

Παραπομπές

Πηγές

Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012). Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISBN 960-86704-8-9. Γεώργιος Αθ. Πετρόπουλος, Καλέτζι και Καλετζιώτες, Αθήνα 2003.

Βιβλιογραφία

Θεόδωρος Η. Λουλούδης, Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση, Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας, Πάτρα 2010.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Καλεντζίου Αχαΐας, eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 04/11/2017. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Καλεντζίου Αχαΐας, eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 04/11/2017. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Λαζαριού Αχαΐας, eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 04/11/2017. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου/Κοινότητας Ερυμανθίας Αχαΐας (1835-1841, 1912-1997), eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 04/11/2017. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Τριταίας, eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 28/10/2017. Ιστοσελίδα Πολιτιστικού Συλλόγου Καλεντζίου «Ο Ερύμανθος». kalentzi.gr. Ανακτήθηκε: 05/11/2017. Θρησκευτικά [μνημεία του Καλεντζίου]. kalentzi.gr. Ανακτήθηκε: 05/11/2017.