Η Αιγείρα είναι παραλιακό χωριό, ουσιαστικά κωμόπολη, στα ανατολικά του Νομού Αχαΐας. Από το 1999 έως το 2010 ήταν πρωτεύουσα του ομώνυμου δήμου. Μετά το 2011 ανήκει διοικητικά στο νεοπαγή Δήμο Αιγιαλείας. Είναι έδρα ομώνυμης τοπικής κοινότητας και δημοτικής ενότητας. Η τοπική κοινότητα Αιγείρας είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός πεδινός οικισμός, με έκταση 4,085 χμ² (2011). Το 2011 είχε πληθυσμό 1.462 κατοίκων.

Ιστορία

Αρχαία Ιστορία

Η Αίγειρα ή Αίγιρα είναι αρχαία πόλη της Αχαΐας (με επίνειο που λεγόταν επίσης Αίγειρα) και βρίσκεται πλησίον στη βορειότερη άκρη του όρους Ευρωστίνης, δηλαδή στα σύνορα μεταξύ Κορινθίας και Αιγιαλείας και ακριβέστερα στη σημερινή θέση Παλαιόκαστρο, όπου βρέθηκαν ίχνη αρχαίων ερειπίων. Επίσης, τα ερείπια του λιμανιού της Αίγειρας έχουν βρεθεί στα Μαύρα Λιθάρια. Πρώτος ερευνητής υπήρξε ο Γουλιέλμος Λήκ, Άγγλος αρχαιολόγος του περασμένου αιώνα. Άλλος αρχαιολόγος, ο Αυστριακός Βάλτερ, έχοντας ως οδηγό τα Αχαϊκά του Παυσανία (κεφ. 26, παρ. 4) ανακάλυψε τα θεμέλια μικρού ναού του Διός καθώς και την κεφαλή του καθήμενου αγάλματος του θεού, που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Τη μεγάλη εκπολιτιστική και εμπορική ακμή της Αίγειρας μαρτυρούν πολλά μνημεία, που περιγράφονται από τον Παυσανία. Χαρακτηριστικότερο μνημείο ήταν το άγαλμα της θεάς τύχης, που κρατούσε με το ένα χέρι το κέρας της Αμάλθειας και με το άλλο χέρι τον φτερωτό έρωτα. Ο συμβολισμός του μνημείου έγκειται στο γεγονός ότι η ανάπτυξη του ερωτικού συναισθήματος ευνοείται από την άνεση και την καλοζωία. Σύμφωνα με βάσιμες υποθέσεις η Αίγειρα ταυτίζεται με την ομηρική πόλη «Υπερησίη», ενώ η μετονομασία της έλαβε χώρα στις αρχές του 7ου π.χ. αιώνα. Κατά μία παράδοση, η Υπερησίη μετονομάσθηκε σε Αίγειρα, επειδή καλυπτόταν με δάση δένδρων αιγείρου, δηλαδή, του δέντρου «λεύκα». Άλλη παράδοση αναφέρει ότι στον πόλεμο μεταξύ της Υπερησίης και της Σικυώνας, οι κάτοικοι της Υπερησίης, που ήταν σε μειονεκτική θέση επινόησαν το ακόλουθο τέχνασμα. Μάζεψαν τις «αίγες» της περιοχής και στα κεφάλια τους τοποθέτησαν δάδες, που τις άναψαν τη νύχτα. Οι Σικυώνιοι νόμισαν ότι τους επιτίθενται πολυπληθή στρατεύματα και έλυσαν αμέσως την πολιορκία. Τότε οι κάτοικοι της Υπερησίης ονόμασαν την πόλη Αίγειρα, προς τιμή των αιγών. Υπάρχει βέβαια και μια άλλη εκδοχή για την προέλευση του ονόματος της αρχαίας Αιγείρας. Στο βιβλίο του Νικόλαου Παπανδρεάδη με τίτλο '' Ιστορία και Λαογραφία της Ζαχόλης'' γίνεται αναφορά στο όνομα του Αίγειρου, ενός ευγενή από την Πάτρα ο οποίος αφού την κατέλαβε, έγινε βασιλιάς και της έδωσε το όνομά του. Στο χώρο, που βόσκησε η καλύτερη από τις αίγες ιδρύθηκε το ιερό της Αγροτέρας Αρτέμιδος και τα αναφερόμενα μνημεία από τον Παυσανία. Παρά την προηγούμενη παράδοση, η επικρατέστερη εκδοχή της ονοματοθεσίας της Αίγειρας αναφέρει ότι η σημασία της ρίζας μαρτυρά ότι επρόκειτο για πόλη που βρισκόταν σε περιοχή με άφθονα νερά. Το τωρινό όνομα δόθηκε, όταν ακόμα οι Ίωνες ήταν εγκατεστημένοι στην περιοχή. Κατά την 23 Ολυμπιάδα, το 688 π.Χ., ολυμπιονίκης στο αγώνισμα του Σταδίου ήταν ο Ικάριος (ή Ίκαρος) ο Υπηρεσιεύς. Κατά την 126η Ολυμπιάδα, το 272 π.Χ., ολυμπιονίκης στο αγώνισμα της Πάλης Παίδων ήταν ο Κρατίνος ο Αιγειράτης, τα ονόματα των οποίων έχουν δοθεί σε οδούς της παραλιακής κοινότητας. Η καταστροφή της πόλης συντελέσθηκε σε άγνωστη χρονική περίοδο και πιθανό μετά από πλημμύρα. Το αρχαίο θέατρο της Αίγειρας Τον Αύγουστο του 1972, μετά από διακοπή 45 ετών, άρχισαν οι ανασκαφές στα ερείπια της αρχαίας Αίγειρας από το Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Αθήνας. Οι ανασκαφές έγιναν σε τέσσερα σημεία, στο χώρο της Ακρόπολης, το αρχαίο θέατρο, στα ερείπια του ναού του Δία και στο χώρο μεταξύ του θεάτρου και του ναού του Δία. Στο χώρο της Ακρόπολης βρέθηκαν αρχαία κτίσματα και πολυάριθμα όστρακα, που χρονολογούνται από τη Μυκηναϊκή περίοδο μέχρι τους Ρωμαϊκούς χρόνους. Επίσης, αποκαλύφθηκε τμήμα του θεάτρου με τις κερκίδες του, που είναι λαξευμένες σε επικλινή βράχο. Στο χώρο του θεάτρου ανοίχθηκαν δύο μεγάλες τομές, μέσα στις οποίες διαφαίνονται αρχαία κτίσματα. Πλησίον του θεάτρου αποκαλύφθηκε αρχαίο κτίσμα στη δεξιά πλευρά του οποίου και σε όλο το μήκος του υπάρχουν λαξευμένοι λάκκοι, που μοιάζουν με ποτίστρες ζώων. Βορειοδυτικά του θεάτρου αποκαλύφθηκε κεραμικός κλίβανος και περισυλλέγησαν αγγεία, πολλά από τα οποία χρονολογούνται στη γεωμετρική περίοδο. Επίσης, βρέθηκαν τμήματα σίμης με έντονο χρωματισμό, σπασμένα πήλινα πιάτα και όστρακα. Στη δεξιά πλευρά του κλιβάνου βρέθηκε αγωγός νερού. Δυτικά του θεάτρου αποκαλύφθηκε μωσαϊκό από χαλίκια ποταμού με διάφορες παραστάσεις. Επίσης, πλησίον του μωσαϊκού βρέθηκε κιονόκρανο Ιωνικού ρυθμού και πολύ αρχιτεκτονικό υλικό, που ανήκε στο ναό του Δία.

Νεώτερη Ιστορία

Οι πρώτοι κάτοικοι της Αιγείρας ήρθαν από τα Αρφαρά, τη Βελλά, τη Βεργουβίτσα και τα αλλά ορεινά χωριά της ανατολικής Αιγιαλείας, αλλά και από διάφορα μέρη της Ελλάδος (Ρούμελη και Ήπειρο). Τα πρώτα σπίτια της Αιγείρας άρχισαν να χτίζονται το 1887 περίπου, την εποχή που καθιερώθηκε η στάση των τρένων στο σημείο όπου είναι και σήμερα το γνωστό κτίριο του σιδηροδρομικού σταθμού. Στη στάση αυτή δόθηκε η ονομασία Αιγείρα, από το όνομα της ομώνυμης αρχαίας πόλης, που βρίσκεται στις γνωστές τοποθεσίες Παλιόκαστρου, και Μαύρων Λιθαριών. Με επίκεντρο τη στάση αυτή αναπτύχθηκε μεγάλη οικιστική και εμπορική κίνηση και σιγά – σιγά δημιουργήθηκε το "επίνειο" των ορεινών χωριών. Για τον αριθμό των κατοίκων του οικισμού της Αιγείρας πριν το 1900 δεν υπάρχουν στοιχεία, αφού οι ελάχιστοι κάτοικοι του οικισμού, που αποτέλεσε αργότερα την κοινότητα Αιγείρας, απογράφονταν στα ορεινά χωριά από τα οποία κατάγονταν. Για πρώτη φορά η Αιγείρα απογράφηκε ξεχωριστά ως αυτόνομος οικισμός το έτος 1907 και είχε 125 κατοίκους, ενώ τα Μάρμαρα που και αυτά απογράφηκαν τη χρονιά εκείνη για πρώτη φορά είχαν 106 κατοίκους, σε σύνολο 1867 κατοίκων του δήμου Αιγείρας. Τα έτος 1920 ο πληθυσμός της Αιγείρας αυξήθηκε σε 261 και οι κατοικούντες στα Μάρμαρα έγιναν 327. Το έτος 1928, η απογραφή κατέγραψε στην κοινότητα Αιγείρας 267 κατοίκους και στον οικισμό Μαρμάρων 57 κατοίκους. Η Αιγείρα τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα ήταν ένας μικρός οικισμός, το θαλάσσιο μέτωπό της εκτεινόταν από το Θολοπόταμο ως τον Κριό ποταμό, τα σπίτια ήταν λιγοστά και εποχιακοί οι περισσότεροι κάτοικοι.

Πληθυσμός

Παραπομπές

Πηγές

Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού−Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012). Νεώτερο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1978, 2006 (ΠΛΜ) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)

Βιβλιογραφία

Θεόδωρος Η. Λουλούδης, Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση, Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας, Πάτρα 2010.

Περαιτέρω βιβλιογραφία

Κώστας Ν. Ρόζος, Αρμενίζοντας προς το Αμερικανικό όνειρο, Εκδόσεις Πλοηγός, Αθήνα 2005. Αθήνα 2005. ISBN 960-7464-32-Χ. ISBN-13 978-960-7464-32-3.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Αιγείρας Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 14/07/2018. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Αιγείρας Αχαΐας (1927-1997). eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 14/07/2018.