Πληροφορίες
Η Τροιζήνα (επίσημα Τροιζήν, παλαιά ονομασία: Δαμαλάς) είναι πεδινό χωριό του νομού Αττικής το οποίο βρίσκεται στην Τροιζηνία στην βορειοανατολική Πελοπόννησο. Έχει 734 μόνιμους κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2021 και ανήκει διοικητικά στην κοινότητα Τροιζήνας του δήμου Τροιζηνίας-Μεθάνων ενώ παλαιότερα υπήρξε τμήμα του καποδιστριακού δήμου Τροιζήνος.
Ιστορία
Μυκηναϊκή περίοδος
Η Τροιζήνα υπήρξε αρχαιότατη πόλη. Πρώτος βασιλιάς της αναφέρεται ο Ώρος. Το όνομά της σύμφωνα με τον μύθο το πήρε από τον γιο του Πέλοπα Τροιζήνα, την περίοδο που βασιλιάς της Τροιζήνας ήταν ο Πιτθέας. Κόρη του Πιτθέα ήταν η Αίθρα, μητέρα του ήρωα Θησέα. Ο Θησέας γεννήθηκε από την Αίθρα και τον βασιλιά της Αθήνας κατόπιν σχεδίου του πατέρα της Αίθρας, Πιτθέα. Όταν ενηλικιώθηκε πήγε στην Αθήνα, καθαρίζοντας από τους ληστές τον χερσαίο δρόμο που ένωνε την Τροιζήνα με την Αθήνα, που τότε ήταν γεμάτος κινδύνους. Ο Θησέας αφού σκότωσε τον Μινώταυρο και απελευθέρωσε τους Αθηναίους από την ηγεμονία του Μίνωα έγινε βασιλιάς της Αθήνας. Γιος του ήταν ο Ιππόλυτος, ο οποίος έγινε ήρωας για την Τροιζήνα και λατρεύτηκε σαν θεός. Στην πόλη υπήρχε σημαντικός ναός αφιερωμένος σ' αυτόν.
Αρχαία χρόνια
Τα προηγούμενα χρόνια στην Τροιζήνα κυριάρχησαν οι Δωριείς, όπως και στην υπόλοιπη Αργολική χερσόνησο. Από την Τροιζήνα και το Άργος, έφυγαν άποικοι που ίδρυσαν την πόλη Αλικαρνασσό στα Μικρασιατικά παράλια. Η Τροιζήνα ήταν μία από τις πόλεις της Αμφικτυονίας της Καλαυρίας. Η Αμφικτυονία της Καλαυρίας δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε. Πιστεύεται ότι υπήρχε από τη Μυκηναϊκή εποχή, ενώ σύμφωνα με άλλες απόψεις δημιουργήθηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. ως συμμαχία πόλεων που απειλούνταν από το Άργος. Κατά τους Περσικούς πολέμους συμμετείχε στη συμμαχία των Ελλήνων. Μάλιστα η Τροιζήνα ήταν μία από τις περιοχές στις οποίες κατέφυγαν και φιλοξενήθηκαν τα γυναικόπαιδα των Αθηναίων όταν οι Πέρσες εισέβαλαν στην Αττική. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, καταλήφθηκε από τους Αθηναίους για να χρησιμεύσει ως Αθηναϊκή βάση στη βορειοανατολική Πελοπόννησο, αλλά μετά το 413 π.Χ. η Τροιζήνα ακολούθησε τη Σπάρτη. Μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου η Τροιζήνα ακολουθούσε τις μεγάλες δυνάμεις που κυριαρχούσαν κατά περιόδους στον ελλαδικό χώρο μέχρι που υποτάχτηκε στους Μακεδόνες.
Φραγκοκρατία
Η Τροιζήνα σε αντίθεση με τις γειτονικές πόλεις, το Άργος και το Ναύπλιο, που αντιστάθηκαν μέχρι το 1212, ήταν από τις πρώτες περιοχές της Πελοποννήσου που αλώθηκαν από τους Σταυροφόρους. Η Τροιζήνα δεν εμφανίζεται στις πρώτες βαρονίες του Πριγκιπάτου της Αχαΐας στη γαλλική και την ελληνική έκδοση του Χρονικού του Μορέως (1230) και ανήκε στο Δουκάτο των Αθηνών. Τη δεκαετία του 1250 κυβερνούσε την περιοχή ο Γουλιέλμος ντε λα Ρος μέλος του Οίκου ντε Λα Ρος που κυβερνούσε το Δουκάτο των Αθηνών. Αυτός πήρε την Τροιζήνα δώρο από τον μεγαλύτερο αδελφό του, τον Γκυ Α΄ ντε Λα Ρος. Ο Γουλιέλμος κληρονόμησε τη Βαρωνία της Βελιοστής που ανήκε στο πριγκιπάτο της Αχαΐας και από τότε οι δυο περιοχές ενώθηκαν στην ίδια βαρονία.
Βαρονία της Βελιγοστής
Η Αραγονική έκδοση καταγράφει μόνο έναν ευγενή με το όνομα Γουλιέλμος Β΄ ντε Λα Ρος που ταυτίζεται με τον Γουλιέλμο, ο οποίος είχε έξι δώρα στη περιοχή και είχε ανεγείρει ένα κάστρο. Ο Ιάκωβος ντε λα Ρος, γιος του Γουλιέλμου, αναφέρεται στην Αραγονική έκδοση ως "Λόρδος της Βελιγοστής" και στις αρχές του 14ου αιώνα ο Ρενάλδος ντε λα Ρος γιος του Ιακώβου με τη Μαρία Αλλαμάν κόρη του Βαρόνου της Πάτρας Γουλιέλμου Β΄ Αλλαμάνου αναφέρεται σαν "Λόρδος της Τροιζήνας". Οι Φράγκοι δέχτηκαν στη Βελιγκοστή μετά το 1272 σημαντικές απειλές από τους Βυζαντινούς, από τότε εξαφανίστηκαν σταδιακά από τις πηγές. Η οικογένεια εξακολουθούσε να κατέχει τον τίτλο του βαρόνου της Βελιγοστής (ή Βελιγούρτ σύμφωνα με τη γαλλική έκδοση) χάρη στην κατοχή της Τροιζήνας. Ο Ρενάλδος έπεσε στη Μάχη του Αλμυρού (1311) και η διάδοχος του Ζακλίν ντε Λα Ρος παντρεύτηκε τον Μαρτίνο Ζαχαρίας που ήταν λόρδος της Χίου και έγινε Βαρόνος της Χαλανδρίτσας λίγο πριν το 1325. Τον Μαρτίνο διαδέχθηκαν οι δυο γιοι του: ο μεγαλύτερος Βαρθολομαίος και, μετά τον θάνατο του (1336), ο μικρότερος Κεντυρίων Α΄ Ζαχαρίας. Μετά τον θάνατο του Κεντυρίωνα (1382) η οικογένεια Ζαχαρία φαίνεται ότι έχασε την Τροιζήνα. Η βαρονία έπεσε πιθανότατα το 1382 εξ ολοκλήρου στα χέρια του δεσπότη του Μυστρά.
Δεσποτάτο του Μυστρά
Σύμφωνα με μια εκδοχή στη Χώρα του Δαμαλά ανήκε το Κρανίδι, ο αρχαίος Μάσσητας που πρωτοαναφέρεται σε χρυσόβουλο του βυζαντινού αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου (1259-1332) και το οποίο δωρήθηκε στον Θεόδωρο Νομικόπουλο για τις υπηρεσίες του απέναντι στον Αυτοκράτορα. Το Κρανίδι αναφέρεται ως πατρογονικό χωρίο και ανήκε στη χώρα του Δαμαλά. Η νέα βυζαντινή κυριαρχία επί της Τροιζηνίας δεν υπήρξε ούτε σταθερή ούτε και μακρόχρονη. Μετά την άλωση της Πόλης –και ενώ η Πελοπόννησος ζούσε την οθωμανική κατάκτηση– οι Παλαιολόγοι προσέφεραν τις εκεί κτήσεις τους στους Ενετούς, οι οποίοι, μετά από μια περίοδο δισταγμών, αποδέχτηκαν την προσφορά και διοίκησαν για ένα διάστημα την περιοχή. Έτσι από το 1484 -1715 ακολούθησε η Ενετοκρατία.
Ενετοκρατία
Την περίοδο εκείνη (1688) το λιμάνι του Πόρου αποτελούσε ορμητήριο των Ενετών, γι αυτό και οι Τούρκοι άργησαν πολύ να εγκατασταθούν στην περιοχή της Τροιζήνας. Τότε επισκέφθηκε τον Πόρο ο Φραντσέσκο Μοροζίνι. Ήταν άλλωστε και τα ναυπηγεία που τους ενδιέφεραν. Από εκεί τον Ιούλιο του 1688 οι Ενετοί ξεκίνησαν για τον Ευβοϊκό, για την κατάληψη της Χαλκίδας.. Ο νέος Βενετοτουρκικός πόλεμος επικρατούσε από το 1685. Πότε ακριβώς η περιοχή της Τροιζήνας πέρασε στους Τούρκους δεν είναι γνωστό. Πάντως μετά το 1694 αφού στον πρόναο του ναού της Μονής του Αγίου Δημητρίου υπάρχουν αγιογραφίες του ιερομόναχου Νεκταρίου με αυτή την ημερομηνία. Κατά τον 14ο αιώνα, περίοδος στην οποία ο πληθυσμός της περιοχής είχε αραιώσει πολύ, εγκαταστάθηκαν στην Τροιζηνία Αρβανίτες.
Σύγχρονα χρόνια
Στην Επανάσταση του 1821 συγκλήθηκε στην Τροιζήνα η η Γ' Εθνοσυνέλευση το 1827, η οποία εξέλεξε κυβερνήτη της Ελλάδας τον Ιωάννη Καποδίστρια. Η Τροιζήνα είναι σήμερα ένα μικρό χωριό με σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους. Στην περιοχή βρίσκεται και το Λεμονόδασος, ένας κατάφυτος λόφος από λεμονιές και πορτοκαλιές. Κέντρο πλέον της επαρχίας Τροιζήνας αποτελεί ο οικισμός Γαλατάς.
Πληθυσμός
Η Τροιζήνα είχε σταθερό πληθυσμό απο το 1879 μέχρι και το 1940 ενώ έκτοτε ο πληθυσμός έχει αυξηθεί με σημαντική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια.
