Η Πλάκα είναι συνοικία στο κέντρο της Αθήνας κάτω από την Ακρόπολη. Συνορεύει νότια με την συνοικία Μακρυγιάννη, ανατολικά με την περιοχή των Στύλων του Ολυμπίου Διός και του Ζαππείου, βόρεια με το εμπορικό κέντρο της Αθήνας και δυτικά με το Μοναστηράκι. Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός. Η Πλάκα είναι από τις λιγοστές συνοικίες της πόλης -αν όχι η μοναδική- η οποία κατοικείτο αδιάκοπα από την αρχαιότητα και ήταν εκτός άλλων το κέντρο των Αρχαίων Αθηνών. Η άμεση σύνδεση της περιοχής με το λαμπρό παρελθόν της Αρχαίας Αθήνας, η οποία γίνεται προφανής στον επισκέπτη από τα δεκάδες μνημεία που βρίσκονται διάσπαρτα σε αυτή την έχουν κάνει γνωστή -και όχι άδικα- ως τη Συνοικία των Θεών. Μεταπολεμικά, τα κτίσματα της Πλάκας κρίθηκαν διατηρητέα στο σύνολό τους, με αποτέλεσμα η Πλάκα να αποτελεί τη μοναδική συνοικία της Αθήνας που σε τέτοια έκταση μπορεί κάποιος να δει την πόλη όπως ήταν πριν από 100 χρόνια. Στην περιοχή λειτουργούν μουσεία, ταβέρνες, εστιατόρια, καφετέριες και καταστήματα με τουριστικά είδη, ενώ σώζονται κτίρια διάσημων πολιτών της παλιάς Αθήνας. Στο τμήμα της Πλάκας προς την Ακρόπολη υπάρχουν τα Αναφιώτικα. Πρόκειται για μια συνοικία σε κυκλαδίτικο ρυθμό, που κατασκευάστηκε από Αναφιώτες οικοδόμους, οι οποίοι, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, αναζητούσαν μια συνοικία να κτίσουν τα σπίτια τους, αφού στην υπόλοιπη Αθήνα το κόστος ενοικίασης ή αγοράς γης ήταν ακριβό γι' αυτούς. Παρόμοιες περιοχές, στις οποίες οι εσωτερικοί μετανάστες μετέφεραν την αρχιτεκτονική του τόπου καταγωγής τους, υπήρξαν και αλλού στην Αθήνα, αλλά δεν κατάφεραν να επιβιώσουν από την οικοδομική αναμόρφωση στο πέρασμα των χρόνων. Στην Πλάκα ζούσε και εργαζόταν ο καλλιτέχνης Γιώργος Σαββάκης, ενώ τα τελευταία χρόνια στην Πλάκα ζει και η ηθοποιός Ειρήνη Παπά.

Ιστορία

Η Πλάκα αναπτύχθηκε κυρίως γύρω από τα ερείπια της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας, σε μια περιοχή που ήταν συνεχόμενα κατοικημένη από την προϊστορία. Κατά τα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας, η Πλάκα ως η πιο αρχοντική περιοχή έγινε η τουρκική συνοικία της Αθήνας και η έδρα του Βοεβόδα (κυβερνήτη). Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, η Πλάκα όπως και η υπόλοιπη Αθήνα, εγκαταλείφθηκε προσωρινά από τους κατοίκους της λόγω των μαχών και της πολιορκίας της Ακρόπολης που έλαβαν χώρα εκεί το 1826. Η περιοχή ανακατασκευάστηκε κατά τα πρώτα χρόνια της κυριαρχίας του βασιλιά Όθωνα. Η Πλάκα είχε μια αρκετά μεγάλη κοινότητα Αρβανιτών μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, γεγονός που οδήγησε ορισμένους να την αναφέρουν ως την "Αρβανίτικη συνοικία της Αθήνας". Την ίδια περίοδο χτίστηκαν τα Αναφιώτικα. Το 1884 μια πυρκαγιά που προκλήθηκε από εμπρησμό κατέστρεψε ένα μεγάλο μέρος της γειτονιάς, γεγονός που έδωσε την ευκαιρία στους αρχαιολόγους να πραγματοποιήσουν ανασκαφές στη Ρωμαϊκή Αγορά και στη βιβλιοθήκη του Αδριανού. Ανασκαφές συνεχίζονται στην περιοχή μέχρι και σήμερα.

Η συνοικία σήμερα

Η Πλάκα, την οποία επισκέπτονται εκατοντάδες χιλιάδες τουρίστες τον χρόνο, υπόκειται σε αυστηρούς κανονισμούς πολεοδομίας. Είναι η μοναδική γειτονιά της Αθήνας όπου όλες οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας (νερό, ρεύμα, καλωδιακή τηλεόραση, τηλέφωνο, διαδίκτυο και αποχέτευση), παρέχονται από υπόγειες, ειδικά κατασκευασμένες σήραγγες για να μην επηρεάζουν τον γραφικό χαρακτήρα της. Στη Πλάκα βρίσκονται σήμερα πολλά μουσεία και χώροι πολιτισμού (όπως θέατρα). Κάποια από τα μουσεία που βρίσκονται στη Πλάκα είναι το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων, το Μουσείο Φρυσίρα, το Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου και η Οικία Κλεάνθη-Σάουμπερτ.

Αρχιτεκτονική

Με την αστική ανάπτυξη του 19ου αιώνα και την ανακάλυψη των αρχαίων μνημείων, τα σπίτια γύρω από την Αρχαία Αγορά σταδιακά απαλλοτριώθηκαν και έτσι ο αρχαιολογικός χώρος καθάρισε από μεταγενέστερα κτήρια και έγινε ένα σημαντικό τουριστικό αξιοθέατο που βρίσκεται στην καρδιά της σύγχρονης πόλης, στους πρόποδες της Ακρόπολης. Η εισροή των τουριστών συντέλεσε στη διατήρηση του χαρακτήρα της Πλάκας και στην προστασία της από την "εξέλιξη" της υπόλοιπης πόλης: Πολλά από τα παλιά σπίτια και τα γραφικά δρομάκια της συνοικίας γλίτωσαν από τις μαζικές κατεδάφισεις που έγιναν προς όφελος της σύγχρονης ελληνικής πολυκατοικίας. Στα μνημειώδη κτήρια της οθωνικής εποχής, οι αρχιτέκτονες καινοτομούν με την οικοδόμηση προσόψεων με τοίχους διάτρητους από μεγάλα παράθυρα διακοσμημένα με γείσα, αετώματα και μπαλκόνια από σφυρήλατο σίδερο. Τα νέα αυτά σπίτια αυτά ήταν ένας ευρωπαϊκός άνεμος προόδου στην πόλη και επέφεραν μια αλλαγή στον τρόπο ζωής και σκέψης των Αθηναίων, οι οποίοι μέχρι τότε ήταν συνηθισμένοι σε ανατολίτικα οθωμανικά κτίσματα.

Συγκοινωνίες

Κοντά στην Πλάκα βρίσκονται οι σταθμοί του μετρό Ακρόπολη, Σύνταγμα και Μοναστηράκι καθώς και οι στάσεις του τραμ Σύνταγμα και Ζάππειο, ενώ πλήθος γραμμών λεωφορείων και τρόλεϊ που περνούν από το κέντρο της Αθήνας εξυπηρετούν τις συγκοινωνιακές ανάγκες της περιοχής.

Προσωπικότητες της περιοχής

Ηρώ, τραγουδίστρια Άννα Παναγιωταρέα, δημοσιογράφος Ειρήνη Παπά, ηθοποιός Μίμης Πλέσσας, συνθέτης Δανάη Στράτου, εικαστικός

Κινηματογραφικές ταινίες με σκηνές από την Πλάκα

Η γειτονιά της Πλάκας αποτέλεσε το σκηνικό πολλών κινηματογραφικών ταινιών, αφού θεωρείται ένα από τα χαρακτηριστικότερα τοπόσημα της πρωτεύουσας. Ενδεικτικά:

Φωτοθήκη

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

Μοναστηράκι - Πλάκα, Άρτεμις Σκουμπουρδή

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πλάκα, ιστορική μνήμη και μυθοπλασία (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ) Αναφιώτικα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)