Το Πεδίον του Άρεως είναι το μεγαλύτερο δημόσιο άλσος της Αθήνας, γύρω από το οποίο υφίσταται και η ομώνυμη συνοικία της Αθήνας. Λέγεται ότι οφείλει το όνομά του λόγω των στρατιωτικών γυμνασίων της Φρουράς των Αθηνών (από το λατινικό Campus Martius) που διεξάγονταν εκεί, μπροστά στο Ναό των Ταξιαρχών, κατά την Οθωνική περίοδο.

Άλσος

Το άλσος του Πεδίου του Άρεως σχεδιάστηκε το 1934 με σκοπό να τιμηθούν οι Ήρωες της Επανάστασης του 1821, γι' αυτό και είναι διακοσμημένο με τις μαρμάρινες προτομές των 21 ηρώων κατά μήκος της λεγόμενης οδού Αγωνιστών του '21. Το άλσος αυτό έχει έκταση 277 στρέμματα μαζί με τον λόφο Φινόπουλου. Βρίσκεται ΒΑ. της πλατείας Ομονοίας από την οποία απέχει 1 χλμ.. Ολόκληρος ο χώρος του άλσους ανήκει στο Δημόσιο. Περικλείεται σήμερα, από Δ. προς Α. και Ν., από τις οδούς Μαυρομματαίων, Ευελπίδων, Πριγκηποννήσων και από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Στην είσοδο του άλσους, στη συμβολή, βρίσκεται ο έφιππος ανδριάντας του βασιλιά Κωνσταντίνου Α'. Στην πλευρά επί της λεωφόρου Αλεξάνδρας υπάρχει το μνημείο των πεσόντων Άγγλων, Αυστραλών και Νεοζηλανδών με το άγαλμα της Αθηνάς πάνω σε ψηλό βάθρο. Επίσης εντός του άλσους βρίσκονται και άλλα μνημεία όπως του Ιερού Λόχου, του Αλεξάνδρου Υψηλάντη και άλλων επιφανών. Το 1927 ο χώρος αυτός, που από την εποχή του Όθωνα ήταν ο κύριος τόπος αναψυχής των Αθηναίων, παραχωρήθηκε στην ιδρυθείσα τότε "Επιτροπή Δημοσίων Κήπων και Δενδροστοιχιών Αθηνών" με σκοπό τη μεταβολή του σε άλσος, όπως ο τότε Βασιλικός Κήπος (μετέπειτα Εθνικός Κήπος). Η Επιτροπή όμως εκείνη με πρόεδρο τον Πέτρο Καλλιγά φρόντισε πρώτα να βελτιώσει τον κήπο του Θησείου, και τον Εθνικό Κήπο, με συνέπεια, έξι χρόνια μετά, το 1933, με τους μικρούς πόρους που διέθετε αποφάσισε να κάνει την έναρξη εργασιών ανάπλασης και δενδροφύτευσης, αφενός με ανυπέρβλητα τότε διοικητικά εμπόδια, και αφετέρου με μεγάλη έλλειψη χρημάτων, για τη συνέχιση του έργου. Έτσι με τον υπ' αριθμ. 6171 νόμο του 1934 το "Ειδικό Ταμείο Μονίμων Οδοστρωμάτων Αθηνών" (νέος κυβερνητικός τότε φορέας) ανέλαβε να καταβάλει τα έξοδα. Κλήθηκε προς τούτο ο τότε διευθυντής του Υπουργείου Συγκοινωνιών Αν. Δημητρακόπουλος να συντάξει γενικό σχέδιο του άλσους. Λαμβάνοντας υπόψη τα ακολουθούμενα τότε σχέδια των αγγλικών και γαλλικών αλσών, συνέταξε πράγματι νέο σχέδιο το οποίο αποτελεί συνδυασμό ρυθμών εκείνων, όπου και ανέθεσε για την εκτέλεσή του στον Ν. Βοσυνιώτη. Μάλιστα είχε ληφθεί μέριμνα να μην εμποδίζεται από τα διάφορα κεντρικά σημεία του άλσους η θέα της Ακρόπολης, χωρίς να διασφαλίσουν όμως και το μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος ανοικοδόμησης των γύρω οικοπέδων. Έτσι οι εργασίες δενδροφύτευσης και ανάπλασης άρχισαν πραγματικά το 1935 και συνεχίσθηκαν επί κυβερνήσεως Ιωάννη Μεταξά μέχρι το 1940, όταν και κηρύχθηκε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Στην πενταετία εκείνη φυτεύτηκαν περίπου 46.000 δένδρα και θάμνοι. Κατά το σχέδιο, ακολουθήθηκε η δενδροφύτευση φυλλοβόλων δένδρων προκειμένου το καλοκαίρι να προσφέρουν πλούσια σκιά, τον δε χειμώνα να μην εμποδίζονται οι ακτίνες του ήλιου. Στη κεντρική πλατεία του άλσους τοποθετήθηκε σιντριβάνι και γύρω φυτεύτηκαν μεσογειακά φυτά, έτσι ώστε δένδρα, θάμνοι και λουλούδια να παρουσιάζουν τους ωραιότερους και φυσικότερους συνδυασμούς χρωμάτων κατά τις διάφορες εποχές. Μετά την απελευθέρωση τον Οκτώβριο του 1944, εξασφαλίσθηκε η άρδευση του άλσους. Το 1952 κατασκευάστηκε το Μνημείο των Αυστραλών και Νεοζηλανδών Πεσόντων στην Ελλάδα, επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας στο ύψος της οδού Σπ. Τρικούπη. Αρχιτέκτονες του μνημείου ήταν οι Φαίδων και Έθελ Κυδωνιάτη. Στην βόρεια πλευρά του πάρκου προς την Κυψέλη βρίσκονται ανατολικά μεν οι εγκαταστάσεις της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, δυτικά δε οι αθλητικές εγκαταστάσεις του Πανελληνίου Γ.Σ. Μέσα στο πάρκο υπάρχουν επίσης μια παιδική χαρά, το ανοιχτό αμφιθέατρο Αλίκη, που χρησιμοποιείται ενίοτε για παραστάσεις, εκδηλώσεις ή συναυλίες και δύο ναοί. Στη βόρεια ανατολική πλευρά (προς Λ. Αλεξάνδρας) βρίσκεται ο ναός του Αγίου Χαραλάμπους και στο κέντρο δυτικά (προς Κυψέλη) ο ναός των Ταξιαρχών, μπροστά στον οποίο υπάρχει άγαλμα του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Στη νότια πλευρά, επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, υπήρχε πισίνα που στο μέσο της δεκαετίας 1950 ήταν ήδη σε αχρηστία. Στο χώρο της πισίνας δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας 1950 η θερινή σκηνή του Ελληνικού Λαϊκού Θεάτρου του Μάνου Κατράκη. Η πλατεία έγινε αρχικά στον πυθμένα της πισίνας που ήταν κεκλιμένος και αργότερα προστέθηκαν επίπεδα με ικριώματα. Η σκηνή ήταν στο σημείο του βατήρα, εκμεταλλευόμενη την υφιστάμενη διαφορά ύψους. Επίσης διαμορφώθηκαν κλειστή είσοδος από τη Λ. Αλεξάνδρας με ταμεία και βοηθητικούς χώρους. Εκεί, μεταξύ άλλων, ο Κατράκης είχε ανεβάσει τις καλοκαιρινές παραστάσεις Πατούχας (περί το 1961) και Καπετάν Μιχάλης (περί το 1966). Οι μπαλωθιές από αυτήν την παράσταση ακούγονταν το καλοκαίρι στη γύρω περιοχή. Την περίοδο της δικτατορίας (ο Κατράκης ήταν γνωστό στέλεχος του ΚΚΕ), αφαιρέθηκε η άδεια και το θέατρο έκλεισε. Μετά την μεταπολίτευση το 1974, ο χώρος δημοπρατήθηκε εκ νέου και το θέατρο ανέλαβε η Αλίκη Βουγιουκλάκη. Ανέβασε κυρίως μιούζικαλ όπως τα Ωραία μου Κυρία, Καμπαρέ και Άννυ. Η πισίνα κατεδαφίστηκε και έγιναν απλές κατασκευές που διεύρυναν το χώρο θεατών. Το 1984 έκλεισε οριστικά το θέατρο. Στην ανάπλαση του 2019 μετατράπηκε σε πρανές με γκαζόν κατάλληλο για υπαίθριες εκδηλώσεις και φέρει την αναμηστική πινακίδα του πρώην θεάτρου Αλίκη. Δυτικά, επί της οδού Μαυροματαίων, βρίσκεται (ερειπωμένο πλέον) ένα από τα ιστορικότερα αναψυκτήρια της Αθήνας, το Γκριν Παρκ. Στη δεκαετία 1960 προσέφερε τα καλοκαίρια πρόγραμμα με τραγουδιστές, ακροβάτες, ταχυδακτυλουργούς κλπ που παρουσίαζε ο Όμηρος Αθηναίος. Ανάμεσα στους καλλιτέχνες που εμφανίζονταν σταθερά στο βαριετέ του Γκριν Παρκ ήταν οι Χάρρυ Κλυνν και Κώστας Χατζής. Στα βόρεια ανατολικά βρίσκεται το αναψυκτήριο Άλσος όπου στη δεκαετία 1960 παρουσίαζε πρόγραμμα ο Γιώργος Οικονομίδης. Το Άλσος λειτούργησε μέχρι τις αρχές 2000 και από το 2019 λειτουργεί πάλι ως θέατρο.

Ανάπλαση

Από τον Απρίλιο του 2008 άρχισαν εργασίες για ριζική ανάπλαση του πάρκου, παρά τη δυσπιστία και τις αντιδράσεις των κατοίκων. Το έργο της ανάπλασης, υπό τις οδηγίες του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Τομπάζη, παραδόθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2010, καλύπτει συνολικά 250 στρέμματα του πάρκου και στοίχισε 9.663.990 ευρώ με χρηματοδότηση από το Γ' ΚΠΣ και από εθνικούς πόρους. Φυτεύτηκαν 1.200 δένδρα, 50.000 ανθόφυτα, 7.500 θάμνοι και 2.500 τριανταφυλλιές, ενώ προστέθηκαν 9 στρέμματα χλοοτάπητα και 8 στρέμματα με φυτά εδαφοκάλυψης. Ξηλώθηκαν 22.650 τ.μ. ασφάλτου στις παλιές διαδρομές και στη θέση τους μπήκε χώμα, ενώ τοποθετήθηκαν παράλληλα 8.800 τ.μ. μαρμαροκυβόλιθοι και 3.800 τ.μ. γρανιτοκυβόλιθοι. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου που υλοποιήθηκε αφορά σε βασικά έργα υποδομής, όπως τα χιλιόμετρα υπόγειων δικτύων άρδευσης, αποχέτευσης, συλλογής ομβρίων υδάτων και ηλεκτροδότησης. Παράλληλα ενισχύθηκε και αναβαθμίστηκε ο φωτισμός του χώρου. Η ανάπλαση βασίσθηκε στην λογική της διατήρησης της ιστορίας του πάρκου, καθώς περιλαμβάνονται σ' αυτό σημαντικά μνημεία και γλυπτά τα οποία όλα καθαρίστηκαν βάσει των προδιαγραφών του Υπουργείου Πολιτισμού. Η κατάσταση στο πάρκο μετά την ακριβή ανάπλαση επιδεινώθηκε σοβαρά, καθώς σταδιακά μετακόμισαν σε αυτό τα στέκια εξαρτημένων ατόμων που βρίσκονταν παλαιότερα στην Ομόνοια και την οδό Τοσίτσα. Το 2019 πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησης και ανάπλασης, ενώ επαναλειτούργησαν το θέατρο Άλσος και το περίπτερο Γαρδένια.

Η ομώνυμη συνοικία

Το Πεδίο του Άρεως είναι συνοικία η οποία περικλείεται από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας και τις οδούς Πατησίων, Μουστοξύδη και Ευελπίδων. Πήρε το όνομά της από το ομώνυμο άλσος το οποίο βρίσκεται στο κέντρο της. Συνορεύει με τις ακόλουθες συνοικίες:

Γκύζη στα ανατολικά Κυψέλη στα βόρεια Νεάπολη στα νοτιοανατολικά Πολύγωνο στα βορειοανατολικά Βικτώρια στα δυτικά Σε αυτήν λειτουργούσε η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων από το 1894 μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου του 1982, οπότε και μεταστεγάστηκε σε νέες εγκαταστάσεις στην περιοχή της Βάρης Αττικής.

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Άρθρο της Υπερνομαρχίας Αθηνών περί της αναπλάσεως Άρθρο της Καθημερινής περί της αναπλάσεως Ντάνου, Μανίνα· Μανδράκου, Αλεξάνδρα (14 Φεβρουαρίου 2004). «Crash test στα πάρκα της Αθήνας». Καθημερινή. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2007. ««Νέο πρόσωπο απέκτησε το Πεδίον του Άρεως στην Αθήνα»». Ιστότοπος In.gr. Newsroom ΔΟΛ, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ. 28 Δεκεμβρίου 2010. Αττικό πράσινο