Ο Βύρωνας, είναι αστική περιοχή και δήμος στον Κεντρικό Τομέα Αθηνών της Αττικής. Συνορεύει με τον Δήμο Καισαριανής στα βόρεια, τον Δήμο Αθηναίων και τον Δήμο Δάφνης-Υμηττού στα δυτικά και νοτιοδυτικά αντίστοιχα, τον Δήμο Ηλιούπολης στα νότια, ενώ στα ανατολικά βρίσκεται ο Υμηττός και δασική του έκταση και νοτιοανατολικά η περιοχή του Καρέα η οποία περιλαμβάνεται στα όρια του Δήμου. Πήρε την ονομασία του από τον Λόρδο Βύρωνα. Αρχικά στην περιοχή βρίσκονταν βοσκοτόπια και χωράφια Αθηναίων, τα οποία άρχισαν να απαλλοτριώνονται και να ρυμοτομούνται στις δεκαετίες του 1920 και του 1930 για την αποκατάσταση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία. Η συνολική έκταση του δήμου είναι 9.204 τετρ. χλμ. και έχει πληθυσμό 61.308 κατοίκους, σύμφωνα με την Απογραφή του 2011.Επιπλέον σύμφωνα με την Απογραφή του 2021 έχει πληθυσμό 59.134 κατοίκους.

Ίδρυση

Ο Βύρωνας, αποτελεί τον πρώτο αστικό προσφυγικό συνοικισμό της Ελλάδας. Άρχισε να δημιουργείται ήδη το φθινόπωρο του 1922, με την πρώτη άφιξη των Μικρασιατών προσφύγων στην Αθήνα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Το πρώτο τμήμα του οικισμού χτίστηκε την περίοδο 1922-1923 από το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων και η αρχική ονομασία του ήταν Συνοικισμός Παγκρατίου. Το υπόλοιπο τμήμα κατασκευάστηκε από την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων μεταξύ 1924-1926. Το όνομα Βύρωνας δόθηκε το 1924, με την ευκαιρία του εορτασμού των εκατό χρόνων από τον θάνατο του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι (19 Απριλίου 1824). Στον προσφυγικό οικισμό εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες κυρίως από τη Σμύρνη, την ευρύτερη Ιωνία (Ερυθραία, περιοχή Αϊδινίου, χωριά ποταμού Μαιάνδρου κ.λπ.), αλλά και την Καππαδοκία, την Προποντίδα, τον Πόντο, την Ανατολική Θράκη, Αρμένιοι κ.ά.. Αποσπάστηκε από τον Δήμο Αθηναίων, αποτέλεσε για λίγο ανεξάρτητη κοινότητα ενώ ήδη το 1934 έγινε δήμος. Γύρω από τον κεντρικό προσφυγικό οικισμό ιδρύθηκαν επιμέρους προσφυγικοί οικισμοί, όπως Νέα Βρύουλα, Νέα Αλάτσατα, Νέο Κορδελιό, Βυζάντιο, Φρυγία, Νέα Έφεσος, Νέα Ελβετία κ.ά..

Κατοχή - Εθνική Αντίσταση - Εμφύλιος Πόλεμος

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής ο Βύρωνας, όπως και η γειτονική Καισαριανή, υπήρξε πρωτοπόρος στην αντίσταση ενάντια στον κατακτητή και τα κατοχικά στρατεύματα. Δεκάδες κάτοικοι θυσιάστηκαν στον αντιστασιακό αγώνα, αγωνίστηκαν σε παράνομες οργανώσεις και πολλοί στάλθηκαν στη Γερμανία όμηροι, από όπου δεν επέστρεψαν ποτέ. Αποκορύφωμα του αγώνα υπήρξε το γνωστό «μπλόκο του Βύρωνα» στις 7 Αυγούστου 1944, όταν οι Γερμανοί δολοφόνησαν δώδεκα άνδρες (έντεκα Έλληνες πατριώτες και έναν Ιταλό αντιφασίστα) σε κεντρικό σημείο της πόλης. Η περιοχή του Βύρωνα πρωταγωνίστηκε στα Δεκεμβριανά, καθώς οι κάτοικοι συμμετείχαν ενεργά στις δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

Εκκλησίες - Μονές

Κεντρική Εκκλησία της πόλης είναι ο Καθεδρικός Ι. Ν. Αγίας Τριάδος και μεγάλες ενορίες αποτελούν ο Ι. Ν. Αγίου Δημητρίου και ο Ι. Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Οι τρεις αυτές εκκλησίες συνδέονται με την εγκατάσταση των προσφύγων στον Βύρωνα. Μέχρι την ανέγερσή τους, ο εκκλησιασμός των κατοίκων γινόταν στον μικρό σήμερα ναό του Αγίου Λαζάρου, στο κέντρο της πόλης. Μέσα στα όρια του δήμου βρίσκονται το αγιορείτικο μετόχι της Αναλήψεως (μετόχι της Μονής Σίμωνος Πέτρας), η Μονή Ζωοδόχου Πηγής, η Μονή Αγίου Ιωάννου Καρέα και η Μονή Αγίου Γεωργίου Κουταλά. Μικρά παρεκκλήσια είναι ο Άγιος Λάζαρος (πρώτος προσφυγικός ναός), ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και η μικρή μεταβυζαντινή εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας.

Προσωπικότητες

Στον Βύρωνα εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του ο γεννημένος στη Σμύρνη φιλόσοφος και ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος. Στον Βύρωνα γεννήθηκε και μεγάλωσε η Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ, παιδί οικογένειας προσφύγων από τα Μουδανιά. Βυρωνιώτης θεωρείται και ο γεννημένος στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας Χρυσόστομος Β΄, αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Ο Βύρωνας είναι ο τόπος γέννησης και του φημισμένου ηθοποιού Κώστα Βουτσά. Πολλές άλλες προσωπικότητες γεννήθηκαν, μεγάλωσαν ή διέμεναν κατά καιρούς στον Βύρωνα (Διαμαντής Διαμαντόπουλος, Μενέλαος Λουντέμης, Δημήτρης Ψαθάς, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Γιάννης Βόγλης, Ευτύχης Μπιτσάκης κ.ά.).

Νεότερη μουσική ιστορία

Η περιοχή του Βύρωνα υπήρξε ιδιαίτερη κοιτίδα της ελληνικής hip-hop και rap μουσικής. Πολλές φορές χρησιμοποιείται το παρατσούκλι "η hip hop μάνα της Αθήνας" για την περιοχή. Μεγάλοι καλλιτέχνες των σκηνών αυτών κατάγονται από τον Βύρωνα, μεταξύ αυτών ο Βέβηλος, οι Fortified Concept (FF.C.) και άλλοι καλλιτέχνες.

Συνοικίες Δήμου Βύρωνα

Βύρωνας (κέντρο) Καρέας Νέο Παγκράτι Νέα Ελβετία Ζωοδόχος Πηγή (συνοικία) Ανάληψη (συνοικία) Μεταμόρφοση (συνοικία)

Σημαντικά κτίρια και τοποθεσίες

Θέατρο Βράχων "Μελίνα Μερκούρη" Ταπητουργείο Βύρωνα (οδός Βαινδηρίου, κτίσμα του 1923-1924) Παλιό Δημαρχείο Βύρωνα (οδός Κύπρου και Ευαγγελικής Σχολής, κτίσμα του 1924) Παλιά Αγορά (εν μέρει κατεδαφισμένη, λεωφόρος Χρυσοστόμου Σμύρνης) Προφυγικές οικίες κεντρικού οικισμού (διατηρούνται κάποιες μεταξύ των οδών Κολοκοτρώνη, Καισαρείας, Βουτζά και Μεσολογγίου). Παλιά σχολεία (1ο Δημοτικό Βύρωνα, 4ο Δημοτικό Βύρωνα). Δημοτικό Στάδιο Μονή Αγίου Ιωάννου Καρέα (11ος-12ο αι.) Μονή Αγίου Γεωργίου Κουταλά (15ος αι. ή αργότερα) Στρατιωτικές εγκαταστάσεις Καρέα (ΕΚΕΜΣ, ΔΣΕ, ΑΣΔΕΝ, Αερονομία κ.λπ.) Προσφυγικά Καρέα Κεντρο μελέτης χορού Ραϋμόνδου και Ισιδώρας Ντάνκαν (1903)

Αθλητισμός

Σωματεία

Αθλητικός Όμιλος Νέοι Βύρωνος (1924) Αθηναϊκός Δόξα Βύρωνος Βύρων Άρης Βύρωνα Αρμενική Ένωση Βύρωνα Αναγέννηση Βύρωνα Αθλητικος Ομιλος Καρεα

Πληθυσμός

Δήμος Βύρωνα

Ο Δήμος Βύρωνα βρίσκεται στην Περιφερειακή ενότητα Κεντρικού Τομέα Αθηνών της Περιφέρειας Αττικής. Με την εφαρμογή της νέας διοικητικής διαίρεσης της χώρας κατά το Πρόγραμμα Καλλικράτης το 2011 ουδεμία μεταβολή επήλθε στον δήμο. Ο δήμος διαθέτει Δημοτικό Στάδιο, με χωρητικότητα 4.340 θεατών, έδρα του Αθηναϊκού και της Δόξας Βύρωνα, ενώ το Θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη» φιλοξενεί κάθε καλοκαίρι το Φεστιβάλ Δήμου Βύρωνα.

Δήμαρχοι

Δήμαρχοι Βύρωνα διετέλεσαν τα εξής πρόσωπα:

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ιστοσελίδα του Δήμου Βύρωνα Στη σκιά των βράχων (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)