Ο Αυλώνας (επίσημα Αυλών) είναι κωμόπολη της Ανατολικής Αττικής, κοντά στα σύνορα με την Βοιωτία. Απέχει 50 χιλιόμετρα από την Αθήνα. Διοικητικά είναι έδρα ομώνυμης δημοτικής κοινότητας που ανήκει στον καλλικρατικό δήμο Ωρωπού, ενώ μέχρι το τέλος του 2010 αποτελούσε έδρα του ομώνυμου δήμου. Είναι κτισμένος σε υψόμετρο 170 μέτρων σε αμφιθεατρική θέση στις βόρειες πλαγιές της Πάρνηθας. Ο Αυλώνας παλαιότερα ήταν γνωστός με το όνομα Σαλισάτι ή Σάλεσι ή και Κακοσάλεσι.

Όνομα

Η αρχαία ελληνική ονομασία του είναι Αυλών που σημαίνει πέρασμα. Το όνομα Αυλών διασώζεται σε μαρμάρινη αναθηματική πλάκα αφιερωμένη στο Θεό Διόνυσο τον Αυλωνέα. Η λέξη Σάλεσι ή Σαλισάτι που σημαίνει επίσης πέρασμα είναι λατινική και με αυτήν μεταφράστηκε η λέξη Αυλών στα χρόνια της Φραγκοκρατίας. Η ονομασία Κακοσάλεσι έμεινε από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας επειδή ο ορεινός όγκος ακριβώς πάνω από την κωμόπολη αποτελούσε παρατηρητήριο και ορμητήριο των επαναστατών και κλεφτών με συνέπεια να είναι κακό πέρασμα για τους Τούρκους. Η ονομασία αυτή διατηρήθηκε ως επίσημη μέχρι το 1927 οπότε ο οικισμός ανέκτησε την αρχαία του ονομασία Αυλών (ο Αυλώνας) από την μακρόστενη κοιλάδα-πέρασμα που διασχίζεται από τον ποταμό Ασωπό.

Ιστορικά στοιχεία

Αρχαιότητα

H ονομασία Αυλών εντοπίζεται σε αρχαία μαρμάρινη πλάκα που εντοπίστηκε το 1984 στο εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου, στην οποία υπάρχει αναθηματική επιγραφή αφιερωμένη στον θεό Διόνυσο: «ΔΙΟΝΥΣΩ ΑΥΛΩΝΕΙ ΦΙΛΟΤΕΡΑ ΔΙΟΔΟΤΟΥ ΚΗΦΙΣΙΕΩΣ ΘΥΓΑΤΗΡ ΕΠΙ ΙΕΡΕΩΣ ΦΙΛΗΜΩΝΟΣ ΤΟΥ ΠΟΠΛΙΟΥ ΦΙΛΑΣΙΟΥ». Η πλάκα αυτή φιλοξενείται στο γραφείο της δημοτικής κοινότητας. Αναφορά στον Διόνυσο τον Αυλωνέα εντοπίζεται σε θρόνο στο θέατρο του Διονύσου στην Aκρόπολη Αθηνών: «ΙΕΡΕΩΣ ΑΥΛΩΝΕΩΣ ΔΙΟΝΥΣΟΥ».

Μεσαίωνας

Στην περιοχή άρχισαν να πρωτοεγκαθίστανται Αρβανίτες τον Μεσαίωνα.

19ος αιώνας

Κατά την Επανάσταση του 1821, οι κάτοικοι της περιοχής αναφέρεται πως ενεπλάκησαν στην πολεμική εμπλοκή της μάχης του Κακοσάλεσι (26 Σεπτεμβρίου 1825). Μετά την απελευθέρωση ο Αυλώνας (με την ονομασία Σάλεσι) εντάχθηκε στον δήμο Τανάγρας της τότε επαρχίας Θηβών του νομού Αττικής και Βοιωτίας. Το 1840 εντάχθηκε στον δήμο Περαίας της επαρχίας Αττικής ο οποίος το 1871 μετονομάστηκε σε δήμο Ωρωπίων. Μετά την κατάργηση των διευρυμένων δήμων, με την διοικητική διαίρεση του 1912, ο Αυλώνας αποτέλεσε έδρα της ομώνυμης κοινότητας η οποία μετεξελίχθηκε σε δήμο το 1990. Στη διάρκεια της Ιταλογερμανικής κατοχής στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1941-1944) ο Αυλώνας υπέστη μεγάλες καταστροφές. Περίπου το 40% των σπιτιών είχε καταστραφεί. Κατά τον 19ο αιώνα ο Αυλώνας συνδέθηκε με την σιδηροδρομική γραμμή που ένωνε τη Χαλκίδα με την Αθήνα, αυξάνοντας έκτοτε τον πληθυσμό. Το 1930 αριθμούσε 2.230 κατοίκους. Το 1971 ήταν 2.509 ενώ το 1981 διπλασιάστηκαν, στους 5.215. Στην απογραφή του 2001 οι κάτοικοι υπολογίζονταν στους 5.056 ενώ με βάση την απογραφή του 2011 υπολογίζονται σε 5.744. Οδικώς ο Αυλώνας εξυπηρετείται από την εθνική Οδό Αθηνών-Λαμίας, στη παράκαμψη Μαλακάσας, αμέσως μετά τα πρώτα διόδια από την οποία απέχει 8 χιλιόμετρα, ενώ επίσης εξυπηρετείται από τον προαστιακό σιδηρόδρομο Αθήνας-Χαλκίδας. Η περιοχή είναι παραδοσιακά γεωργική-κτηνοτροφική και βιομηχανική, με αρκετούς κατοίκους να εργάζονται στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις των Οινοφύτων στην Βοιωτία. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ευρύτερη περιοχή είναι η μόλυνση του νερού από τις παράνομες ρίψεις αποβλήτων στον Ασωπό ποταμό. Πολιούχος της περιοχής είναι ο Άγιος Δημήτριος, ενώ ο ομώνυμος ιερός ναός του 18ου αιώνα λειτουργούσε ως ενοριακή εκκλησία μέχρι το 1938 που εγκαινιάστηκε στη κεντρική πλατεία του χωριού ο Ιερός Ναός των Αγίων Αντωνίου και Ανδρέου. Έξω από την πόλη βρίσκονται το Κέντρο Εκπαίδευσης Τεθωρακισμένων (ΚΕΤΘ) του Ελληνικού Στρατού Ξηράς (με πρόσβαση από τον σιδηροδρομικό σταθμό Αγ. Θωμά) καθώς και το Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα.

Κλίμα

Ο Αυλώνας έχει ένα υγρό κλίμα με θερμά καλοκαίρια και σχετικά ψυχρούς χειμώνες. Το κλίμα του παρουσιάζει μεγάλες θερμοκρασιακές διακυμάνσεις.

Αξιοθέατα

Η εκκλησία βυζαντινού ρυθμού Αγίων Αντωνίου και Ανδρέα, που βρίσκεται στο τρίτο κατώτερο επίπεδο της κεντρικής πλατεία του χωριού. Εγκαινιάστηκε το 1938 με δωρεά της Λουκίας Ζυγομαλά (1866-1947), συζύγου του Αντωνίου Ζυγομαλά, μεγάλων ευεργετών της περιοχής. Σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Νικόλαο Ζουμπουλίδη σε μίμηση της ιστορικής βυζαντινής εκκλησίας των Αγίων Θεοδώρων του Μυστρά. Το Μουσείο Ζυγομαλά, που ιδρύθηκε το 1937 με πρωτοβουλία της Λουκίας Ζυγομαλά (1866-1947), στεγάζει μεγάλη λαογραφική συλλογή αυθεντικών κεντημάτων και ειδών χρυσοκεντητικής. Εποπτεύεται από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Διοικητικές μεταβολές

Κ. Σαλεσίου (Αττικής και Βοιωτίας) ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912 Σύσταση της κοινότητας με την απόσπαση του οικισμού Σάλεσι από το δήμο Ωρωπίων και τον ορισμό του ως έδρα της κοινότητας Ο οικισμός Μπούγα αποσπάται από το δήμο Ωρωπίων και προσαρτάται στην κοινότητα ΦΕΚ 179Α - 30/08/1927 Ο οικισμός Σάλεσι της κοινότητας μετονομάζεται σε Αυλών Ο οικισμός Μπούγα της κοινότητας μετονομάζεται σε Ασπροχώρι Η κοινότητα μετονομάζεται σε κοινότητα Αυλώνος Κ. Αυλώνος (Αττικής και Βοιωτίας) ΦΕΚ 179Α - 30/08/1927 Η κοινότητα προήλθε από τη μετονομασία της κοινότητας Σαλεσίου ΦΕΚ 223Α - 26/07/1943 Η κοινότητα αποσπάται από το νομό Αττικής και Βοιωτίας και υπάγεται στο νομό Αττικής Κ. Αυλώνος (Αττικής) ΦΕΚ 223Α - 26/07/1943 Η κοινότητα αποσπάσθηκε στο νομό Αττικής από το νομό Αττικής και Βοιωτίας ΦΕΚ 75Α - 18/05/1990 Η κοινότητα αναγνωρίζεται σε δήμο Αυλώνος Δ. Αυλώνος (Αττικής) ΦΕΚ 75Α - 18/05/1990 Ο δήμος προήλθε από την αναγνώριση σε δήμο της κοινότητας Αυλώνος ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010 Ο οικισμός Αυλών αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Ωρωπού Ο οικισμός Ασπροχώρι αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Ωρωπού Ο δήμος καταργείται

Δημοτική κοινότητα

Η δημοτική κοινότητα Αυλώνος είναι χαρακτηρισμένη ως αστικός ημιορεινός οικισμός, με έκταση 107,811 χμ² (2011). Περιλαμβάνει και τον οικισμό Ασπροχώρι.

Πληθυσμός

(σε παρένθεση ο πληθυσμός της δημοτικής κοινότητας)

Δείτε επίσης

Μάχη του Κακοσάλεσι Δήμος Αυλώνος Αττικής

Παραπομπές

Πηγές

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996, 2006 (ΠΛΜ) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Ωρωπού, Αυλώνας Επίσημος Ιστότοπος Δήμου Αυλώνα Γυμνάσιο Αυλώνα Γενικό Λύκειο Αυλώνα Αττικής Σχολεία Ειδικού Καταστήματος Κράτησης Νέων Αυλώνα Άγιος Ιωάννης, Αυλώνα - βυζαντινό μνημείο Super Market Αυλώνα Φαρμακεία Αυλώνα