Η Ραφήνα είναι το λιμάνι των Μεσογείων, στις ακτές της Ανατολικής Αττικής. Καλύπτει έκταση 19.000 στρεμμάτων και ο πληθυσμός της ανέρχεται στους 12.168 κατοίκους, σύμφωνα με την Απογραφή του 2011. Απέχει από την Αθήνα περίπου 25 χλμ. Το λιμάνι της Ραφήνας σήμερα συγκαταλέγεται στα μεγαλύτερα της Ελλάδας και έχει πολύ μεγάλη κινητικότητα.

Θέση

Συνορεύει στα βόρεια με το Μάτι, νότια με την Αρτέμιδα, δυτικά με τις συνοικίες Νέο Βουτζά και Καλλιτεχνούπολη και ανατολικά βρέχεται με τον Νότιο Ευβοικό κόλπο, βρίσκεται περίπου στο κέντρο των ανατολικών ακτών της Αττικής. Ο κεντρικότερος δρόμος της Ανατολικής Αττικής, η Λεωφόρος Μαραθώνος, τη διασχίζει στα δυτικά, ενώ η μεγάλη Λεωφόρος Αλεξάνδρου Φλέμινγκ με νησίδα ξεκινά από τη Μαραθώνος καταλήγοντας απ'ευθείας σε πολύ σύντομη απόσταση στο κέντρο της πόλης και το λιμάνι.

Διοικητικές μεταβολές

Το 1929 συστάθηκε για πρώτη φορά η Κοινότητα Ραφήνας, ενώ από το 1994 η Ραφήνα αποτέλεσε Δήμο του Νομού Αττικής με πρώτο δήμαρχο τον Α. Κεχαγιόγλου. Με το σχέδιο διοικητικής μεταρρύθμισης «Καλλικράτης», ενώθηκε το 2011 με την κοινότητα Πικερμίου στον ενιαίο δήμο Ραφήνας - Πικερμίου. Πρώτος δήμαρχος του Καλλικρατικού Δήμου Ραφήνας - Πικερμίου ο Γιώργος Χριστόπουλος (2011), τον διαδέχθηκε (2014) ο Βασίλης Πιστικίδης. Μετα τις αυτοδιοικητικές εκλογες του 2019 δημαρχος ειναι ο Ευάγγελος Μπουρνούς.

Ιστορία

Αρχαία ιστορία

Πρόκειται για έναν ιστορικό δήμο, ο οποίος κατοικήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια. Το 3200 π.Χ. οικοδομήθηκε ο προϊστορικός οικισμός του Ασκηταριού στην ομώνυμη μικρή βραχώδη χερσόνησο αμέσως νοτιότερα από τη θέση που βρίσκεται σήμερα η παραλία Μαρίκες. Ο οικισμός του Ασκηταριού βρισκόταν σε μεγάλη ακμή την περίοδο (3200 - 2000) π.χ., βρέθηκαν μικρά ορθογώνια κτίσματα με τοίχους λίθινους στη βάση, πλίνθινους απο πάνω και μικρή εστία στο κέντρο χωρισμένα με μονοπάτια σε οικοδομικά τετράγωνα, νεκροταφείο στα νότια και ακρόπολη. Οι ανασκαφές στο Ασκηταριό πραγματοποιήθηκαν την τριετία (1952 - 1954) από τον καθηγητή προϊστορικής αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτρη Θεοχάρη. Η λέξη Ασκηταριό προήλθε αργότερα από μια βραχώδη σπηλιά την οποία κάποιος μοναχός από τη Μονή Πεντέλης είχε μετατρέψει σε ησυχαστήριο. Βορειότερα απο το ρέμα της Ραφήνας στην παραλία που βρίσκεται ανάμεσα στο ρέμα και το κεντρικό λιμάνι βρέθηκαν επίσης εγκαταστάσεις κατεργασίας χαλκού. Το Ασκηταριό είχε πέσει σε παρακμή από τις αρχές της πρώτης χιλιετίας π.χ. τότε δημιουργήθηκε ο κεντρικός οικισμός της Ραφήνας ή Αραφηνών στη θέση που βρίσκεται σήμερα το κεντρικό λιμάνι. Ο δήμος Αραφηνίων ή δήμος Αραφήνος ήταν ένας από τους δήμους της αρχαίας Αθήνας που όρισε ο Κλεισθένης, με το όνομα «Αραφήν». Αυτό το όνομα το πήρε από τον πρώτο της κυβερνήτη, τον Αραφήνα, ο οποίος ήταν ένας από τους μυθικούς ήρωες της Αττικής. Ανασκαφές στην περιοχή βρήκαν επίσης στοιχεία από τη Ρωμαϊκή περίοδο (οικοδομήματα, ρωμαϊκό λουτρό, αγάλματα).

Νεώτερη ιστορία

Κατά τη μικρασιατική καταστροφή του 1922 ήρθαν στη Ραφήνα πολλοί κάτοικοι της Τρίγλιας της Μικράς Ασίας, οι περισσότεροι με πλοία του Τριγλιανού εφοπλιστή Φίλιππου Καβουνίδη. Αυτοί εγκαταστάθηκαν στη Ραφήνα και συγκρότησαν προσφυγικό οικισμό με το όνομα «Νέα Τρίγλια», που όμως δεν επικράτησε. Υπάρχει όμως ένα σπίτι-μουσείο το οποίο διατηρείται από τότε που ήρθαν λόγω της καταστροφής της Σμύρνης. Ανήκε σε μια οικογένεια που είχε έρθει και εγκατασταθεί στη Ραφήνα μετά την καταστροφή. Το μουσείο επίσης περιλαμβάνει και όλα τα έπιπλα και τον εξοπλισμό της οικογένειας που το κατοικούσε. Οι πρόσφυγες οικοδόμησαν τον Ιερό ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου της Παντοβασιλίσσης στο κέντρο της πόλης πολύ κοντά στο λιμάνι. Το 1929 ολοκληρώθηκε το χτίσιμο της πρώτης εκκλησίας αλλά δεν υπήρχαν οι εικόνες από τις εκκλησίες της Τρίγλιας επειδή όσες είχαν σωθεί από τους Τούρκους πήγαν στο Βυζαντινό Μουσείο. Το Βυζαντινό μουσείο αρχικά αρνήθηκε επειδή μερικές εικόνες όπως της "Αγίας επίσκεψης" είχαν πολύ ψηλή αξία, τελικά μετά από πολλές προσπάθειες κατάφεραν την ίδια χρονιά να τις αποσπάσουν. Το εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου που ανεγέρθη ακριβώς δίπλα ήταν η Αγία Τράπεζα της εκκλησίας. Τη δεκαετία του 1950 κατεδαφίστηκε σχεδόν στο σύνολο της η παλιά πόλη της Ραφήνας για να οικοδομηθεί στη θέση της η σύγχρονη πόλη. Τον ίδιο καιρό κατεδαφίστηκε και η πρώτη εκκλησία Κοιμήσεως Θεοτόκου της Παντοβασιλίσσης, διασώθηκε μόνο το εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου που διακρίνεται και σήμερα, στη θέση της πρώτης εκκλησίας οικοδομήθηκε ο ΟΤΕ Ραφήνας. Η δεύτερη εκκλησία της Κοιμήσεως Θεοτόκου της Παντοβασιλίσσης αυτή που βλέπουμε σήμερα δίπλα από την κεντρική πλατεία ανεγέρθη πολύ κοντά στην πρώτη, οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1958 είναι η πολιούχος της πόλης.

Χαρακτηριστικά

Η Ραφήνα βρίσκεται στο επίκεντρο της Ανατολικής Αττικής και αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο λιμάνι του νομού μετά τον Πειραιά και ένα από τα μεγαλύτερα της χώρας. Είναι πυκνοκατοικημένη περιοχή στο κέντρο κοντά στο λιμάνι αλλά διαθέτει μεγάλες εκτάσεις με πάρκα και χώρους πρασίνου όπως δυο μεγάλες παραλίες η πρώτη δίπλα από το λιμάνι και η δεύτερη η δημοφιλέστατη παραλία Μαρίκες στη θέση Αυλάκι στα νότια κοντά στα σύνορα με την Αρτέμιδα. Συνδέεται σε πολύ κοντινή απόσταση με την Αρτέμιδα μέσω της Οδού Αραφίνος όπου υπάρχει το Δημοτικό Κολυμβητήριο Ραφήνας και ο παραθεριστικός οικισμός Μελτέμι επίσης στη θέση Αυλάκι. Σήμερα η Ραφήνα αποτελεί ουσιαστικά προάστιο της Αθήνας, χάρη στην Αττική Οδό που βελτίωσε την πρόσβαση από το κέντρο της πόλης αφού ενώνεται με τη Λεωφόρο Μαραθώνος στο γειτονικό Πικέρμι. Τα τελευταία χρόνια έχει γνωρίσει μεγάλη ανάπτυξη, καθώς ολοένα και περισσότερες ακτοπλοϊκές γραμμές επιλέγουν το λιμάνι της. Η πόλη απέχει 25 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας. Η Ραφήνα εκκλησιαστικά υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής - Α' Αρχιερατική Περιφέρεια Σπάτων - Ραφήνας με 4 μεγάλες ενορίες τον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Παντοβασιλίσσης Ραφήνας, τον Ιερό Ναό Αναλήψεως Κυρίου Διασταυρώσεως Ραφήνας, τον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδας στα Περιβολάκια Ραφήνας και τον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου στα Περιβολάκια Ραφήνας. Η Παντοβασίλισσα Ραφήνας είναι η πολιούχος της Ραφήνας, ο ναός ανεγέρθη το 1957 στο κέντρο της πόλης στη διασταύρωση των λεωφόρων Φλέμινγκ και Αραφήνας στη θέση του παλιότερου πρώτου ναού. Διαθέτει κατηχητικό σχολείο και εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου με μεγαλοπρεπείς εκδηλώσεις. Το Δημοτικό Στάδιο Ραφήνας βρίσκεται στο κέντρο της πόλης πάνω στην Οδό Αραφηνίδων Αλών στον παραλιακό δρόμο γύρω από το λιμάνι ανάμεσα στο Δημαρχείο Ραφήνας και την κεντρική πλατεία της πόλης, είναι η έδρα της ποδοσφαιρικής ομάδας Α.Ο. Τριγλία Ραφήνας. Το Στάδιο πήρε το όνομα Παναγιώτης Σκούφος προς τιμή του διεθνή Ραφηνιώτη διεθνή Έλληνα ποδοσφαιριστή που ξεκίνησε από την ομάδα Τριγλία και ολοκλήρωσε την ποδοσφαιρική του καριέρα στην Προοδευτική και τον Άρη Νικαίας

Συνοικίες

Η Καλλιτεχνούπολη και ο Νέος Βουτζάς είναι οι δύο μεγάλες περιφερειακές συνοικίες της Ραφήνας, δυτικά της Λεωφόρου Μαραθώνος στους πρόποδες της Πεντέλης, και ανήκαν πάντοτε στον Δήμο Ραφήνας. Σε αυτές βρίσκονται κτισμένες πολλές παραθεριστικές και μόνιμες κατοικίες.

Το κέντρο της Ραφήνας

Το υπόλοιπο πολεοδομικό συγκρότημα της Ραφήνας χωρίζεται στα δύο: στο πυκνοκατοικημένο βόρειο τμήμα της, που εκτείνεται βόρεια της Λεωφόρου Αλ. Φλέμινγκ και μέχρι το Μάτι Αττικής, και στο αραιοκατοικημένο, αγροτικής μορφής, νότιο τμήμα της, εκτεινόμενο νοτίως της Λεωφόρου Αλ. Φλέμινγκ και μέχρι τα σύνορα με την Αρτέμιδα. Το αρκετά πυκνοκατοικημένο βόρειο τμήμα, αστικής μορφής, περιλαμβάνει τις συνοικίες Διασταύρωση, Νεόκτιστα, Κιούπι και Νέος Πόντος. Η Διασταύρωση είναι η γνωστότερη από τις βόρειες συνοικίες, τοποθετείται στη συμβολή της Λεωφόρου Μαραθώνος με τη Λεωφόρο Αλεξ. Φλέμινγκ και σε αυτήν βρίσκεται ο Ιερός ενοριακός Ναός Αναλήψεως του Κυρίου Διασταυρώσεως. Η παραλιακή Οδός Αραφηνίδων Αλέων διασχίζει το κέντρο της πόλης εξωτερικά από το λιμάνι και γύρω από αυτόν βρίσκονται το Δημαρχείο, το Δημοτικό Στάδιο, διάφορες τράπεζες, το μεγάλο ξενοδοχείο Αύρα και μεγάλα εστιατόρια και πολυκαταστήματα.

Οι νότιες συνοικίες

Στα νότια σύνορα με την Αρτέμιδα υπάρχουν οι πολύ αραιοκατοικημένες συνοικίες Αμπελάκια, Αγία Τριάδα, Πανόραμα, Δροσιά και Αυλάκι, με πολλά χέρσα αναξιοποίητα οικόπεδα. Όριο μεταξύ των δύο δήμων αποτελεί η Οδός Αρίωνος, η οποία ξεκινάει από τη Λεωφόρο Μαραθώνος στο Πικέρμι. Περιλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της Ραφήνας, μια αχανή περιοχή μεταξύ της Λεωφόρου Μαραθώνος της Λεωφόρου Αλεξ. Φλέμινγκ, της Λεωφόρου Ραφήνος και της Οδού Αρίωνος. Τα Αμπελάκια, ως η πιο γνωστή συνοικία, έχουν δώσει το όνομα τους σε ολόκληρη την περιοχή. Η αρκετά αραιοκατοικημένη περιοχή έχει στο σύνολό της χαρακτηριστεί ως δασική και βρίσκεται εκτός Σχεδίου Πόλεως. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι κάτοικοι να αντιμετωπίζουν προβλήματα, καθώς οι κατοικίες τους έχουν χαρακτηριστεί αυθαίρετες. Στα Αμπελάκια υπάρχουν 2 από τους 4 ενοριακούς ναούς της Ραφήνας : Ο Ιερός Ναός Αγίας Τριάδας Περιβολακίων Ραφήνας, στη θέση Αγία Τριάδα και δίπλα από τη Λεωφόρο Μαραθώνος, και ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Περιβολακίων Ραφήνας, ο οποίος ανεγέρθη το 1985. Πέρα από τους δυο ενοριακούς ναούς υπάρχουν πλήθος από μικρότερα εκκλησάκια, όπως αυτό του Προφήτη Ηλία.

Οι ανατολικές συνοικίες

Οι ανατολικές συνοικίες της Ραφήνας όπως Ορειχαλκουργοί, Νηρέας, Πρωτέας βρίσκονται σε μια περιορισμένη έκταση ανατολικά της Λεωφόρου Αραφήνος μέχρι τις ακτές του Ευβοϊκού. Είναι αρκετά πυκνοκατοικημένες με καλοφτιαγμένους μεγάλους δρόμους, στην περιοχή υπάρχουν η Παραλία Α της Ραφήνας μια από τις μεγαλύτερες παραλίες της Αττικής και ο ιδιόκτητος παραθεριστικός οικισμός Μελτέμι στα σύνορα με την Αρτέμιδα, υπάρχει όμως μεγάλη έλλειψη από καταστήματα ειδών πρώτης ανάγκης. Στη θέση Μελτέμι σε μια μικρή χερσόνησο ανάμεσα στο Μελτέμι και στην Παραλία Α' της Ραφήνας βρίσκεται ο αρχαιολογικός προϊστορικός οικισμός της Αμαρυλλίδος.

Εκπαίδευση, πολιτισμός και αθλητισμός

Η δημοτική ενότητα Ραφήνας διαθέτει τέσσερα δημοτικά σχολεία, τέσσερα νηπιαγωγεία, έναν βρεφονηπιακό σταθμό, ένα δημόσιο παιδικό σταθμό,δυο ιδιωτικούς παιδικούς σταθμούς, ένα γυμνάσιο και ένα λύκειο. Η Ραφήνα διαθέτει επίσης δύο ποδοσφαιρικές ομάδες, μία ομάδα μπάσκετ, μία ομάδα βόλει (ΔΑΣ ΑΡΑΦΗΝ) και μια ομάδα ποδοσφαίρου στην άμμο (beach soccer). Μάλιστα στη Ραφήνα διοργανώθηκε για δεύτερη συνεχή χρονιά μια από τις φάσεις του πανελληνίου πρωταθλήματος. Στην πόλη λειτουργεί πνευματικό κέντρο και δανειστική βιβλιοθήκη.

Σωματεία που δραστηριοποιούνται στην πόλη

Τριγλία Ραφήνας

Ο Α.Ο. Τριγλία Ραφήνας είναι ερασιτεχνικό ποδοσφαιρικό σωματείο που εδρεύει στη Ραφήνα. Ιδρύθηκε το 1932 από την ένωση μικρών ανεπίσημων νεανικών ομάδων, χρώματά της είναι το κίτρινο και και το μαύρο, έμβλημά της ο δικέφαλος αετός και σαν έδρα του ο σύλλογος χρησιμοποιεί το "Δημοτικό Γήπεδο Ραφήνας «Παναγιώτης Σκούφος»". Από την περίοδο 2010-2011 αγωνίζεται στον 9ο όμιλο της Δ' Εθνικής.

Θύελλα Ραφήνας

Ο Α.Π.Ο. «Θύελλα» Διασταύρωσης Ραφήνας είναι ένα ερασιτεχνικό ποδοσφαιρικό σωματείο που τη χρονιά 2016-17 αγωνίζεται στην Γ' Εθνική. Ιδρύθηκε το 1957 στη Ραφήνα από τους εκεί εργαζόμενους λιγνιτωρύχους, χρώματά της είναι το πράσινο και το λευκό και σαν έδρα του ο σύλλογος χρησιμοποιεί το "Δημοτικό Γήπεδο Ραφήνας «Παναγιώτης Σκούφος". Έως το 1979 η ομάδα αγωνιζόταν χωρίς να έχει ενταχθεί σε κάποιο πρωτάθλημα. Το 1980 η ομάδα έλαβε για πρώτη φορά μέρος στο πρωτάθλημα της ΕΠΣ Αθηνών. Προπονητής της ομάδας είναι ο Βλάσης Χατζηαναστασίου ο οποίος βρισκόταν στον σύλλογο από το 2003 εργαζόμενος στα τμήματα υποδομών του συλλόγου

Προσωπικότητες της περιοχής

Αλέκα Κανελλίδου, τραγουδίστρια Κώστας Καραμανλής, πολιτικός Νατάσα Παζαΐτη-Καραμανλή, γιατρός Λουκία Παπαδάκη, ηθοποιός

Συνοικίες και όμοροι Δήμοι

Καλλιτεχνούπολη Νέος Βουτζάς Αττικής

Φιλικές σχέσεις με άλλες πόλεις

Η Ραφήνα διατηρεί φιλικούς δεσμούς με τη Νέα Τριγλία Χαλκιδικής. Μια επίσης προσφυγική πόλη με την οποία είχαν, αρχικά, το ίδιο όνομα, «Νέα Τριγλία», προτού επικρατήσει το σημερινό όνομα της Ραφήνας.

Πηγές

Θανάσης Πιστικίδης, "Ριζώματα, βιώματα, παθήματα", Αληθινές ιστορίες, Ραφήνα, 1985 Θανάσης Πιστικίδης, "Τρίγλια Βιθυνίας", 1983 Μαρία Παντελίδου-Γκόφα, Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, "Neolithic Attica" Άννα-Ευφροσύνη Μιχοπούλου Επιστημονική Συνεργάτιδα Μ.Α., "Ραφήνα και Τρίγλια - Χτίζοντας ένα γεφύρι από το Αιγαίο στην Προποντίδα". Στάθης Δημητρακός, ιατρός «Τα τοπωνύμια της Ραφήνας» Στάθης Δημητρακός, ιατρός "Άγιος Φανούριος", Αύγουστος 2012

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επίσημος ιστότοπος