Ο Άλιμος ή Καλαμάκι βρίσκεται στο Νότιο Τομέα του λεκανοπεδίου Αθηνών στην Περιφέρεια Αττικής. Συνορεύει με το Ελληνικό στο νότο, με το Παλαιό Φάληρο στα βορειοδυτικά, με τον Άγιο Δημήτριο στα βορειοανατολικά και με την Αργυρούπολη και την Ηλιούπολη στα ανατολικά. Περικλείεται δυτικά από τη Λεωφόρο Ποσειδώνος και ανατολικά από τη Λεωφόρο Βουλιαγμένης, νοτιοδυτικά του όρους Υμηττού. Ο δήμος, προϊόν συνένωσης των κοινοτήτων Καλαμάκι και Ευωνύμεια (σήμερα Κάτω και Άνω Καλαμάκι, αντίστοιχα) το 1968, έχει έκταση περίπου 7,5 τετραγωνικών χιλιομέτρων και πληθυσμό περίπου 42.872 κατοίκων (20.259 άνδρες και 22.613 γυναίκες), βάσει της απογραφής του 2021.

Χαρακτηριστικά

Η περιοχή αρχικά καταλαμβανόταν από βοσκοτόπια. Τη δεκαετία του '40 μέχρι το '70 σημειώθηκε οικιστική ανάπτυξη, καθώς όλο και περισσότεροι Αθηναίοι έχτιζαν τα εξοχικά τους στην παραλία, ενώ αργότερα δημιουργήθηκαν και ορισμένες επιχειρήσεις, που βρίσκονται στα νότια της περιοχής, κοντά στις κεντρικές οδικές αρτηρίες. Η θέση του (δίπλα στη θάλασσα) τον καθιστούν σημαντικό προορισμό για αρκετούς Αθηναίους παραθεριστές καθ' όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού. Ο Άλιμος διαθέτει οργανωμένες παραλίες σχεδόν σε όλο το μήκος της ακτογραμμής του. Συγκεκριμένα, οι ελεύθερες παραλίες του είναι η Πλαζ Αλίμου και τα Λουτρά Αλίμου, ενώ η κατά πολύ μεγαλύτερη οργανωμένη Ακτή Ηλίου έχει είσοδο επί πληρωμή. Ο Δήμος Αλίμου διαθέτει επίσης μεγάλη ομώνυμη μαρίνα, με 1.000 θέσεις για σκάφη αναψυχής. Σήμερα, ο Δήμος Αλίμου αποτελείται από τις συνοικίες Γκρώμαν (Συμμαχικό νεκροταφείο), Αμπελακίων, Καλαμακίου (λέγεται και Κάτω Καλαμάκι), Εφοριακών, Εκτελωνιστών, Ευωνυμείας (Τράχωνες παλαιότερα, Άνω Καλαμάκι στην καθομιλουμένη), Αναπήρων, Κυθηρίων, και Κεφαλλήνων.

Προέλευση του ονόματος

Το όνομα Άλιμος προέρχεται ετυμολογικά από την ομηρική λέξη αλς, που σημαίνει θάλασσα στην αρχαία ελληνική γλώσσα ή κόκκος αλατιού ή αρμυρήθρα, ή από τη λέξη λιμός και το στερητικό «α», που σημαίνει αυτός που διώχνει την πείνα. Σύμφωνα με άλλη ερμηνεία η ονομασία προέρχεται από το θαμνώδες φυτό άλιμος (αλιμιά ή αρμυρήθρα), το οποίο ανήκει στο γένος των Χηνοποδιιδών (chenopodiaceae) και φυτρώνει στα παραλιακά υφάλμυρα εδάφη.

Ιστορία

Σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα, η περιοχή κατοικείται από τη Νεολιθική Εποχή (περίπου στο 5000 π.Χ.) και χαρακτηρίζεται ως παραθαλάσσιος πρωτοελλαδικός οικισμός. Στην αρχαιότητα, ο Άλιμος ήταν γνωστός ως Δήμος Αλιμούντος της Λεοντίδος φυλής, και αποτελούσε παραλιακό δήμο στα περίχωρα του κύριου οικισμού των Αθηνών (το κλεινό άστυ απείχε περίπου 35 στάδια, δηλαδή περίπου 6.600 μέτρα), ενώ εντύπωση προκαλούν τα ερείπια ενός αμφιθεάτρου (Θέατρο Ευωνύμου) με τετράγωνη ορχήστρα στη θέση Ευωνύμεια στο εσωτερικό του Αλίμου, όπου τοποθετείται η αρχαία ομώνυμη περιοχή. Ωστόσο, ο Δήμος Αλιμούντος είναι γνωστός ως πατρίδα του μεγάλου ιστορικού Θουκυδίδου. Σύμφωνα με τον συμβουλευτικό ρήτορα της εποχής Δημοσθένη, οι πολίτες του Αλίμου συμμετείχαν στις ψηφοφορίες της εποχής του. Η σημερινή άκρα "Άγιος Κοσμάς" λέγονταν παλαιότερα "Άκρα Κωλιάς". Το 1830, μετά την επανάσταση των Ελλήνων, ο Άλιμος ήταν από τους πρώτους οικισμούς της Στερεάς Ελλάδας που εντάχθηκαν στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Ο Άλιμος το 1927 αναγνωρίσθηκε ως κοινότητα Καλαμακίου. Με το πέρας του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου χτίστηκε στην περιοχή της Μαρίνας Αλίμου, στα σύνορα με το Παλαιό Φάληρο, το Συμμαχικό Νεκροταφείο, όπου έχουν ταφεί 2.067 Βρετανοί, Καναδοί, Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί και Νοτιοαφρικανοί στρατιώτες. Αν και φέρει επισήμως το όνομα Συμμαχικό Στρατιωτικό Νεκροταφείο Φαλήρου, βρίσκεται μέσα στα όρια του Δήμου Αλίμου. Σήμερα συντηρείται από την Κοινοπολιτειακή Επιτροπή Στρατιωτικών Τάφων, ενώ στο χώρο βρίσκονται και οι στάχτες 74 Ινδών στρατιωτών που σκοτώθηκαν στην Ελλάδα. Το 1968, στη περίοδο της Χούντας, ανακηρύχθηκε σε δήμο. Κυριότερες συνοικίες του Δήμου Αλίμου είναι τα Αμπελάκια, των Αναπήρων, το Καλαμάκι (όνομα προερχόμενο από παλαιό μεγάλο καλαμιώνα), Εκτελωνιστών, Εφοριακών, Κεφαλλήνων, Κυθηρίων (Τσιριγώτικα), ο λόφος Πανός (από τον αρχαίο θεό Πάνα), στην κορυφή του οποίου υπήρχε μεγάλο πυροβολείο προστασίας του αεροδρομίου, και τα Ευωνύμεια ή Τράχωνες ή Άνω Καλαμάκι προς την περιοχή της Λεωφόρου Βουλιαγμένης, βραχώδης περιοχή που ήταν η θέση του αρχαίου δήμου του Ευωνύμου.

Πρώτα ευρήματα

Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν πως η περιοχή μάλλον κατοικείται από την Νεολιθική περίοδο, ωστόσο τα πρώτα καθαρά δείγματα αρχαιολογικής σκαπάνης που δείχνουν ύπαρξη οικισμού χρονολογούνται περίπου στο 2.300 π.Χ. Συγκεκριμένα, στην περιοχή "Κωλιάς Άκρα" (σημερινός Άγιος Κοσμάς) βρέθηκε οικισμός Κυκλαδιτών από τη Μήλο, χρονολογούμενος από την εποχή του Χαλκού. Οι πρώτες οικίες είχαν τέσσερις πλευρές με δυο δωμάτια και αυλή, ενώ βρέθηκαν, μεταξύ άλλων, αντικείμενα όπως φιάλες, υδρίες, εργαλεία, ασκοί και άλλα που μαζί με άλλα κυκλαδίτικα εδώλια από τους οικογενειακούς κτιστούς τάφους στην νεκρόπολη αποκαλύπτουν την ύπαρξη εμπορείου από τους αποίκους. Στον Άγιο Κοσμά συνεπώς διέμεναν Κυκλαδίτες, ενώ στην περιοχή της σημερινής Ζωοδόχου Πηγής στην Λεωφόρο Βουλιαγμένης ζούσαν αγρότες. Η περιοχή αυτή καταστράφηκε μάλλον από Ίωνες και Πελασγούς το 2000 π.Χ. και κατοικήθηκε εκ νέου από φορείς του μυκηναϊκού πολιτισμού το 1500-1400 π.Χ. Κατοικούσαν σε μεγαροειδείς κατασκευές και ασχολούνταν με την αλιεία και την κατεργασία υλικών για βαφή βασιλικών ρούχων. Η κάθοδος των Δωριέων εξάλειψε αυτόν τον οικισμό, ο οποίος εγκαταλείφθηκε το 1100 π.Χ.

Γεωμετρικά Χρόνια

Κατά τους γεωμετρικούς χρόνους, δηλαδή γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ., η περιοχή παρουσιάζει έντονη δραστηριότητα, καθώς βάσει της αρχαιολογικής σκαπάνης, υπήρχαν εργαστήρια κεραμικής και άθικτοι τάφοι. Η ακμή της περιοχής συνεχίστηκε και κατά την επόμενη περίοδο.

Αρχαϊκοί και Κλασικοί Χρόνοι

Την περίοδο 700-480 π.Χ., ο Δήμος Αλιμούντος βρέθηκε στο απόγειο της ακμής του, βρισκόμενος σε ταχεία οικονομική, πληθυσμιακή και καλλιτεχνική ανάπτυξη, συμβάλλοντας αντίστοιχα στην ανάπτυξη και της Αθήνας, εν γένει. Το ίδιο συνέβαινε και κατά τον Χρυσό Αιώνα (5ος αιώνας), οπότε οι πολίτες του δήμου, όπως όλοι οι υπόλοιποι Αθηναίοι, είχαν δικαίωμα συμμετοχής στις πολιτικές συνελεύσεις της Αθήνας, και εκπροσωπούνταν στη Βουλή και στην Εκκλησία του Δήμου. Η δημιουργικότητα της εποχής εκφράζεται μέσα από αγγεία, στήλες σε ταφικά μνημεία, νεκρικά και γαμήλια δώρα, καθώς και όπλα. Η ακμή αυτή διήρκησε έως και την ελληνιστική εποχή, οπότε η περιοχή παρήκμασε ακολουθώντας ολόκληρο τον εν Ελλάδι πολιτισμό. Η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε και κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους. Στο λόφο «Αγία Άννα», ο οποίος ονομάζεται και «Μικρό Πανί», βρέθηκαν το 1929 υπολείμματα μικρού ναού του 6ου π.Χ. αιώνα. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως το λατρευτικό χώρο και τη λαξευτή βάση του βωμού που υπήρχε εκεί. Σε αυτό λοιπόν το χώρο οι Αθηναίες τιμούσαν τη θεά Δήμητρα και την κόρη της Περσεφόνη, προσφέροντας δώρα. Οι τριήμερες λατρευτικές εκδηλώσεις ονομάζονταν Θεσμοφόρια των Αλιμουσίων, τα οποία απετέλεσαν πηγή έμπνευσης για τον Αριστοφάνη, ο οποίος έγραψε την κωμωδία «Θεσμοφοριάζουσαι». Πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού υπήρχε βυζαντινός ναός με κρύπτη που, ωστόσο, καταστράφηκε κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, διότι λειτουργούσε ως οχύρωμα για τους Γερμανούς κατακτητές. Αρχαίο θέατρο ορθογωνικού σχήματος, το οποίο χρονολογείται μεταξύ του 4ου και του 3ου π.Χ. αιώνα, που αποτελείτο από σφενδόνα, ορχήστρα και προσκήνιο και σώζεται μέχρι σήμερα, βρέθηκε επίσης στην περιοχή της βιομηχανίας ROC, το 1975. Ακόμα, βρέθηκαν δυο ακέφαλα διονυσιακά αγάλματα. Στο μέρος αυτό λατρεύονταν ο Διόνυσος πριν από τον 5ο π.Χ. αιώνα. Λατρευτικός χώρος υπήρχε και για τον αρχαίο θεό Πάνα στον σημερινό λόφο Πανί, από τον οποίο έχει λάβει και το όνομά του. Λατρευόταν ιδίως μετά τη μάχη του Μαραθώνα.

Βυζάντιο και Τουρκοκρατία

Κατά το 10ο αιώνα δημιουργείται ο οικισμός των Τραχώνων, μικρό αγροτικό χωριό, ο οποίος στην αρχαιότητα ανήκε στον Ευώνυμον, έναν από τους αρχαίους δήμους της Αθήνας. Η ονομασία προήλθε από το "τράχων" που σημαίνει τραχύς, λόγω της μορφολογίας του εδάφους. Η ανάπτυξη της περιοχής υπήρξε μάλλον ασήμαντη χωρίς αξιόλογα ευρήματα. Τα πρώτα αρχαιολογικά ευρήματα της εποχής αυτής εντοπίζονται στην εποχή του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου. Το πρώτο αφορά την ύπαρξη της μικρής εκκλησίας των Εισοδίων της Θεοτόκου, στο κτήμα Τράχωνες, σε σχήμα ελεύθερου σταυρού με τρούλο, και παρουσιάζει εξαιρετικό αρχαιολογικό και αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Χρονολογείται τον 11ο μ.Χ. αιώνα και εντοπίζεται ως παρόμοιος τύπος ναού στη Μικρά Ασία, τρεις αιώνες νωρίτερα. Στη νοτιοδυτική πλευρά του κτήματος υπάρχει και περίβολος της μυκηναϊκής εποχής. Στην Τουρκοκρατία, αλλά και μετά την απελευθέρωση, όλος ο Άλιμος ήταν ένα απέραντο κτήμα. Η περιοχή, συμπεριλαμβανομένου και του γεωργικού χωριού, ανήκε στον Μπραχάμ πασά και στον Χασάν πασά. Όλο αυτό το κτήμα διαιρέθηκε σε αγροτεμάχια, τα οποία ο δήμος της Αθήνας, στον οποίο και ανήκε, δώρισε ή πούλησε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν διάφοροι οικισμοί.

Ο Άλιμος στη νεότερη και σύγχρονη εποχή

Στις αρχές του 20ου αιώνα, το Καλαμάκι αποτελούσε παραθεριστικό προορισμό για εύπορους Αθηναίους, οι οποίοι απολάμβαναν τη θάλασσα. Η ονομασία "Καλαμάκι", σύμφωνα με την παράδοση, προήλθε από ένα τρίκλωνο ή τετράκλωνο κλωνάρι που βρισκόταν σε κεντρικό σταυροδρόμι του οικισμού στην περιοχή της σημερινής παραλιακής οδού. Σε αντίθεση με το Μπραχάμι (σημερινός Άγιος Δημήτριος) αλλά και την περιοχή του Παλαιού Αλίμου, το Καλαμάκι δεν ήταν ιδιαίτερα εύφορο και η συγκομιδή που απέδιδε σε σιτάρι, βρώμη και κριθάρι δεν θεωρείτο επαρκής. Άλλωστε στον Άλιμο υπήρχαν ήδη από τα χρόνια μετά την επανάσταση μεγάλες εκτάσεις γης, εκ των οποίων μια αρκετά εκτενής ανήκε στον στρατηγό Μακρυγιάννη, ενώ στους Τράχωνες το γνωστό στους κατοίκους ως κτήμα Γερουλάνου, είχε περάσει από τη δικαιοδοσία του Υπουργείου Ναυτικών στον εφοπλιστή Μαρίνο Γερουλάνο στα πλαίσια δημοπρασίας. Η 9η Νοεμβρίου 1927 είναι η γενέθλιος μέρα της Κοινότητας Καλαμακίου, καθώς εκείνη τη μέρα δημοσιεύθηκε το Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, υπογεγραμμένο από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Παύλο Κουντουριώτη και τον Υπουργό Ανδρέα Ζαΐμη, με το οποίο συστάθηκε η Κοινότητα Καλαμακίου, με πρώτο Πρόεδρο τον Νίκο Μαλτέζο, ενώ το πρώτο σχέδιο πόλης εκπονήθηκε ένα χρόνο αργότερα από τον Αντώνη Πιζάνη.

Το 1942 η Κοινότητα Παλαιού Φαλήρου αναγνωρίστηκε ως Δήμος και ενσωμάτωσε την Κοινότητα Καλαμακίου. Δυο δεκαετίες αργότερα, στη διάρκεια της Χούντας των Συνταγματαρχών, την Τετάρτη 24 Ιουλίου 1968 ιδρύεται ο Δήμος Αλίμου με τη συνένωση των Κοινοτήτων Καλαμακίου και Ελληνικού. Δήμαρχος διορίζεται από το καθεστώς ο Ανδρέας Μάγειρος, ενώ το 1974 η Κοινότητα Ελληνικού αποσπάται για να γίνει αργότερα Δήμος. Μέχρι τη διενέργεια δημοτικών εκλογών χρέη δημάρχου θα ασκήσουν οι δικαστικοί Γεώργιος Γιαμαλής και Κωνσταντίνος Τρίγκας.

Συγκοινωνίες

Ο Άλιμος εξυπηρετείται από 15 λεωφορειακές γραμμές, 2 γραμμές του Τραμ Αθήνας και την κόκκινη γραμμή (Γραμμή 2 (Μετρό Αθήνας) - Στάση Ηλιούπολη και Στάση Άλιμος, συνολικά που τον συνδέουν με γειτονικούς Δήμους, το κέντρο της Αθήνας, το λιμάνι του Πειραιά, καθώς και το αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος .

Μαρίνα Αλίμου

Η Μαρίνα Αλίμου αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες μαρίνες της Ελλάδας, με περισσότερες από 1.000 θέσεις ελλιμενισμού σκαφών αναψυχής, η οποία κατασκευάστηκε επί Χούντας. Πενήντα θέσεις αφορούν τον ελλιμενισμό θαλαμηγών με μήκος άνω των 25 μέτρων. Παρέχονται υπηρεσίες διαχείμασης, επισκευών, διαχείρισης και συντήρησης σε ένα χερσαίο χώρο συνολικής έκτασης 171.030 τ.μ., με θαλάσσια έκταση 250.000 τ.μ. και λιμενοβραχίονες μήκους 1.170 μ.. Δίπλα στη μαρίνα και επί της Λεωφόρου Ποσειδώνος βρίσκεται το κολυμβητήριο της πόλης, ενώ μέσα στο χώρο της μαρίνας βρίσκεται εγκατεστημένος μικρός αριθμός χώρων εστίασης . Το μέγιστο βάθος της μαρίνας είναι 6,5 μέτρα.

Παραπλεύρως της Μαρίνας, η ακτογραμμή είναι ιδιαίτερα αξιοποιημένη με χώρους περιπάτου, διασκέδασης και δημοτικής πλαζ.

Δήμος Αλίμου

Ο Δήμος Αλίμου ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Νοτίου Τομέα Αθηνών, η οποία υπάγεται στην Περιφέρεια Αττικής. Με την εφαρμογή της νέας διοικητικής διαίρεσης της χώρας σύμφωνα με το Πρόγραμμα Καλλικράτης το 2011, καμία μεταβολή δεν επήλθε στο δήμο, σύμφωνα με το άρθρο 1, § 5.1.Β.

Δημοτικές Εκλογές 2023

Πρόεδροι της Κοινότητας Καλαμακίου

Δήμαρχοι

Αθλητισμός

Ο Άλιμος έχει φιλοξενήσει αθλητικές διοργανώσεις που έλκουν το ενδιαφέρον του κοινού, όπως το πρώτο πρωτάθλημα καλλισθενικής γυμναστικής στον αθηναϊκό χώρο στις 19 Οκτωβρίου 2019. Το εν λόγω πρωτάθλημα διεξήχθη με επιτυχία στο κλειστό γήπεδο Τραχώνων..

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Αλίμου