Τα Καμίνια αποτελούν μια από τις πιο γνωστές εργατικές και λαϊκές συνοικίες του Πειραιά, εκτείνονται από τη διασταύρωση της Οδού Πειραιώς με την Οδό Δωδεκανήσου και βορεια , μέχρι την στάση της Λεύκας ενω δυτικά συνορεύουν με την Παλαιά Κοκκινιά.

Θέση

Συνορεύουν στα βόρεια με την Παλαιά Κοκκινιά, στα νότια με το Νέο Φάληρο, ανατολικά με το προάστιο του Αγίου Ιωάννη Ρέντη και δυτικά με τη συνοικία της Λεύκας. Διασχίζονται από δυο κεντρικούς δρόμους μεγάλης κυκλοφορίας : την οδό Δωδεκανήσου που ξεκινά από την οδό Πειραιώς με κατεύθυνση προς την Παλαιά Κοκκινιά και την οδό Αγίου Ελευθερίου προς τιμή της μεγαλύτερης εκκλησίας των Καμινίων με κατεύθυνση από τη Λεύκα προς του Ρέντη.

Αρχαία Ιστορία

Τα Καμίνια, μαζί με την περιοχή του Αγίου Ιωάννη Ρέντη, κατοικήθηκαν πριν από την Κλασική εποχή, όπως πιστοποιούν ανασκαφικά ευρήματα που ανήκουν στην Γεωμετρική περίοδο. Ειδικότερα, στα Καμίνια αποκαλύφθηκε αρχαία οδός με ανάλημμα, η οποία πλαισιώνεται από συστάδες τάφων σε ταφικούς περιβόλους, κτίσματα απροσδιόριστης χρήσης και κλιβάνους και πηγάδια με κεραμική. Πριν το συνοικισμό του κλασικού Πειραιά, επί εποχής του δημοκρατικού Κλεισθένη το 507 π.Χ., ο αρχικός «Πειραιάς» ήταν κώμη που βρισκόταν στα Καμίνια και τον Άγιο Ιωάννη Ρέντη. Διοικητικά, η κώμη αυτή, μαζί με τις γειτονικές κώμες (και μετέπειτα δήμους) του Φαλήρου, της Ξυπέτης (σημερινό Μοσχάτο), και των Θυμαιταδών (σημερινό Κερατσίνι), αποτελούσε τετράκωμο. Μεταξύ των τεσσάρων αυτών κωμών τελούνταν αγώνες. Πράγματι, στη θέση Καμίνια κοντά στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής της συνοικίας Απόλλωνα (ή, εναλλακτικά, στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη), πιθανολογείται ότι υπήρχε το Τετράκωμον Ηράκλειον, δηλαδή κοινό ιερό προς τιμή του θεού Ηρακλή. Σε αυτό συνηγορεί η ανεύρεση επιγραφών με ονόματα νικητών κατά τους αγώνες στο Ηράκλειο.

Σύγχρονος οικισμός

Στα Καμίνια άνθησε μεγάλο τμήμα του βιομηχανικού Πειραιά των τελών του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού αιώνα. Στη συνοικία των Καμινίων βρίσκονταν δυο από τα παλαιότερα βιομηχανικά κτίρια του Πειραιά, απέναντι από τη σημερινή γέφυρα του «Καλαμάκη», ο ατμόμυλος του Ν. Σταματόπουλου που ιδρύθηκε το 1873 και το κλωστήριο-υφαντήριο του Χ. Σταμόπουλου με έτος ιδρύσεως το 1875. Στο ίδιο περίπου σημείο της πόλης, την τελευταία πενταετία του 19ου αιώνα, λειτουργούσαν ένα από τα κλωστοϋφαντουργικά εργοστάσια του Θ. Ρετσίνα, το εργοστάσιο ζαχαροπλαστικής του Κ.Ν. Οικονόμου και ο κυλινδρόμυλος του Δ. Καλαμάκη από τον οποίο έλαβε το όνομά της και η ομώνυμη γέφυρα. Το προαναφερόμενο εργοστάσιο του Ν. Σταματόπουλου μετασχηματίζεται-ανακατασκευάζεται σε κυλινδρόμυλο το 1909-1910, με νέους ιδιοκτήτες τους αδερφούς Δημήτριο και Ευάγγελο Γεωργή και τον Πέτρο Νικολετόπουλο. Την ανακατασκευή του κτιρίου εκείνη την εποχή - όπως και την εισαγωγή του πρώτου κυλινδρόμυλου - είχε αναλάβει η τεχνική εταιρία του Αλέξανδρου Ζαχαρίου. Το κτίριο υπέστη μεγάλες ζημιές από πυρκαγιά - όντας εγκαταλειμμένο - στις 26 Σεπτεμβρίου 2012. Εκτός από τον κυλινδρόμυλο των αδερφών Γεωργή και του Νικολετόπουλου, στα Καμίνια υπήρχαν και οι Κυλινδρόμυλοι Σαραντόπουλου (έτος ιδρύσεως 1938), οι Κυλινδρόμυλοι Μιχ. Μοίρα (επίσης με έτος ίδρυσης το 1938) και οι μύλοι «Ευτυχία». Στην περιοχή, επί της οδού Πειραιώς 95, υπήρχε η «Σχολή Κλωστικής Υφαντικής Πλεκτικής»(ΣΚΥΠ). Η ιστορία της συνοικίας των Καμινίων είναι άμεσα συνυφασμένη με την ύπαρξη της ιστορικής ποδοσφαιρικής ομάδας του Ατρομήτου Πειραιώς.

Χαρακτηριστικά

Αξιοθέατο της περιοχής είναι η πλατεία Γεωργίου Γεννηματά στα ανατολικά επί της οδού Αγίου Ελευθερίου που διαθέτει αχανή παιδική χαρά. Ήταν ταυτισμένη με τη ζωή των ναυτικών και των καπνεργατών, ενώ πήρε το όνομά της από την εκεί ύπαρξη μεγάλου αριθμού τέτοιων εγκαταστάσεων. Τα Καμίνια ήταν επίσης έδρα βιομηχανικών σιδηρουργείων, τα οποία προπολεμικά εξυπηρετούσαν ανάγκες της ναυπηγικής ζώνης του λιμανιού του Πειραιά, όταν ακόμη οι λαμαρίνες των πλοίων συνδέονταν με διπλές καρφώσεις («καρφωτές»). Στη συνοικία στεγάζεται σήμερα το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης.

Ιερός ναός Αγίου Ελευθερίου

Τα Καμίνια δεν είχαν ενοριακό ναό ως το 1909, τότε σε οικόπεδο που παραχώρησε ο ευεργέτης Αλέξανδρος Σκουζές ο δήμαρχος Πειραιώς Παύλος Δαμαλάς αποφάσισε την ανέγερση ναού στο κέντρο της συνοικίας των Καμινίων πολύ κοντά στην οδό Δωδεκανήσου. Ο ίδιος ο Παύλος Δαμαλάς θεμελίωσε τον ναό το 1906, η ολοκλήρωση και τα εγκαίνια του ναού ολοκληρώθηκαν το 1909 από τον επόμενο δήμαρχο Πειραιά Δημοσθένη Ομηρίδη Σκυλίτση. Η αρχική πρόταση ήταν να ονομαστεί ο ιερός ναός Άγιος Παύλος προς τιμή του δημάρχου Παύλου Δαμαλά αλλά τελικά ονομάστηκε Άγιος Ελευθέριος προς τιμή του αγίου που είναι προστάτης των εγκύων γυναικών με την σκέψη ότι ο ναός θα προσελκούσε έτσι πολύ περισσότερο κόσμο αφού εκείνη την εποχή τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι γυναίκες σε αυτό το θέμα ήταν έντονα. Ο ναός υπάρχει σήμερα στην ίδια μορφή στην διασταύρωση των δυο κεντρικών δρόμων των Καμινίων της οδού Δωδεκανήσου και της οδού Αγίου Ελευθερίου που πήρε το όνομα του.

Αποχετευτικά προβλήματα με πλημμύρες

Τον 19ο αιώνα η περιοχή είχε μεγάλα προβλήματα λόγω έλλειψης αποχετευτικού συστήματος με αποτέλεσμα μετά απο κάθε βροχή να πλημμυρίζει, τον Νοέμβριο του 1896 μια πλημμύρα κόστισε την ζωή σε 17 ανθρώπους. Ο δήμαρχος Πειραιά Δημήτριος Μουτζόπουλος είχε κατασκευάσει τον πρώτο δρόμο στην περιοχή που φέρει το όνομα του, Ελληνικές και Ρωσικές βάρκες περισυνέλεξαν από την Οδό Μουτσοπούλου τα πτώματα της πλημμύρας. Το πρόβλημα αποφασίστηκε να λυθεί με την διευθέτηση του ρέματος του Κηφισού προς τις Τζιτζιφιές. Νέα πλημμύρα το 1977 λόγω υπερχείλισης του Κηφισού στοίχισε ξανά πολλές ανθρώπινες ζωές, στις περιοχές με τα μεγάλα προβλήματα κτίσθηκαν τελικά αποθήκες εργοστασίων.

Παραπομπές

Πηγές

"Κάτω στον Πειραιά στα Καμίνια - Η ιστορία μιας γειτονιάς", Ευαγγελία Μπαφούνη - Νικόλαος Μέλιος, Ινστιτούτο Μελέτης της Τοπικής Ιστορίας και της Ιστορίας των Επιχειρήσεων (ΙΜΤΙΙΕ), Σειρά - Τοπική Ιστορία, Αριθμός 2, Πειραιάς 2005. "Ιστορία του Πειραιώς απο του 1833 - 1882 έτους" υπο Παντελέοντος Καμπούρογλου, Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών "Μεγάλο Πειραϊκό Λεύκωμα", Χρήστου Πατραγά, Εκδόσεις Μυτηλιναίος, Πειραιάς, 2004 "Κάτω στον Πειραιά, στα Καμίνια". Ινστιτούτο μελέτης της τοπικής ιστορίας και της ιστορίας των επιχειρήσεων (ΙΜΤΙΙΕ) Πειραιάς, 2005

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Φωτορεπορτάζ - Πυρκαγιά στους Κυλινδρόμυλος Γεωργή-Νικολετόπουλου Τα Καμίνια και οι Μύλοι Γεωργή-Νικολετόπουλου Κυλινδρόμυλοι Μιχ. Μοίρα Συνοικίες του Πειραιά Οδηγός πόλης Πειραιά