Η Δραπετσώνα είναι πόλη, δημοτική ενότητα του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας της Περιφερειακής Ενότητας Πειραιά στην Περιφέρεια Αττικής, με δήμαρχο τον Χρήστο Βρεττάκο. Έχει πληθυσμό 13.815 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2021 και έκταση 1,725 τ.χμ.

Θέση

Βρίσκεται στο ΝΔ άκρο της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά περιλαμβάνοντας την Ηετώνεια ακτή με τις πύλες Ε1 για Δωδεκάνησα και τις πύλες Ε2 για Χίο, Μυτιλήνη. Συνορεύει βόρεια με την Ανάσταση Κερατσινίου, νότια με την Ηετώνεια ακτή, ανατολικά με τον Άγιο Διονύσιο, την ακραία δυτική συνοικία του κεντρικού Πειραιά και την πρώην βιομηχανική περιοχή Γκάζι-Παπαστράτος. Το όριο είναι η οδός Αγίου Δημητρίου. Δυτικά βρέχεται από τη θάλασσα και την είσοδο του στενού της Σαλαμίνας, ενώ σε πολύ κοντινή απόσταση βρίσκεται η νήσος Ψυττάλεια με το εργοστάσιο βιολογικού καθαρισμού, όπου γίνεται η επεξεργασία των λυμάτων της Αττικής. Μέσα στα όρια του Δήμου Δραπετσώνας στα ανατολικά πολύ κοντά στην εκκλησία και τη γέφυρα του Αγίου Διονυσίου βρίσκονταν τα Βούρλα όπου λειτούργησε στο παρελθόν το συγκρότημα οίκων ανοχής και μετέπειτα φυλακή πολιτικών κρατούμενων. Η Ηετώνεια ακτή περιβάλει τον οικισμό της Δραπετσώνας. Στα νότια και δυτικά κινείται η σύγχρονη περιμετρική λεωφόρος του ΟΛΠ με πολλές γέφυρες και τούνελ που ενώνει απευθείας την Δραπετσώνα με το Κερατσίνι. Η οδός Εθνικής Αντιστάσεως διασχίζει την Δραπετσώνα στην μέση, είναι ο κεντρικότερος δρόμος που ξεκινά από το Δημοτικό Στάδιο Δραπετσώνας πάνω από την Ηετώνεια ακτή και καταλήγει στο μεγάλο πάρκο Ηλία Ηλιού απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Διονυσίου. Είναι κεντρικός δρόμος με πολλά καταστήματα, εστιατόρια και καφετέριες.

Ιστορία

Η χερσόνησος της Δραπετσώνας ήταν ένας βοσκότοπος με τα ίχνη των αρχαίων ερειπίων επάνω της. Οι δύο πύργοι της Ηετιώνειας Πύλης, θεμέλιο τείχους που κάλυπτε τον αρχαίο ναύσταθμο στον όρμο Κρεμμυδαρούς, ένα θεμέλιο κυκλικού κτίσματος στα δυτικά, στην περιοχή του μετέπειτα εργοστασίου Λιπασμάτων. Η έκταση προφανώς χαρακτηριζόταν από ρέματα και γυμνούς λοφίσκους, με κορυφές πεπλατυσμένες ή με μεγάλες πλακερές πέτρες, γι’ αυτό χαρακτηρίστηκε πιθανότατα με μια αρχαία λέξη σαν την «Τραπέζι», «Τραπέτζι», «Τραπέτζα» (στην Κάσο), με την κατάληξη –ώνα, μεγεθυντική ή δηλώνουσα το πλήθος από όμοιες, που έδωσε και την ονομασία Τραπετζώνα. Πρώτες ενδείξεις αραιού εποικισμού παρατηρούνται μετά την ίδρυση του νεότερου Πειραιά, τη δεκαετία του 1830. Η πρώτη εκκλησία, ο Άγιος Διονύσιος, από τις παλιότερες της περιοχής λειτούργησε μετά το 1834 ως το πρώτο νεκροταφείο της νεοσύστατης πόλης. Από τα τέλη του 19ου αιώνα άρχισε να οικοδομείται μικρή έκταση ανάμεσα στα Βούρλα και τον Άγιο Διονύση. Εκεί δημιουργήθηκε ο πρώτος επίσημος οίκος ανοχής, με κυβερνητική απόφαση, που λειτούργησε άριστα για σχεδόν 60 χρόνια. Κατά την διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά και μέχρι την Χούντα των Συνταγματαρχών το 1970, ο χώρος λειτούργησε ως φυλακή πολιτικών κρατουμένων, γνωστή από την ιστορική απόδραση 27 στελεχών του ΚΚΕ το 1955. Από τη δεκαετία του 1910 και κυρίως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή με την έλευση μεγάλου κύματος προσφύγων στήθηκε ο μεγαλύτερος προσφυγικός συνοικισμός παραπηγμάτων της Αττικής, παράλληλα με άλλους οργανωμένους όμως οικισμούς της Νέας Κοκκινιάς, Ανάστασης, Αμφιάλης κ.α. Κατά τα προπολεμικά και μεταπολεμικά χρόνια στη συνοικία αναπτύχθηκαν μικρά κουτούκια που συγκέντρωναν ομάδες λαϊκών μουσικών, όπως ο Μάρκος Βαμβακάρης. Θεωρείται η περιοχή που αναπτύχθηκε ευρέως το ρεμπέτικο τραγούδι. Πριν από την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς επιχείρησε ανεπιτυχώς να μετονομάσει την συνοικία της Δραπετσώνας σε "Συνοικισμό της 4ης Αυγούστου". Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι μετακατοχικές κυβερνήσεις επιχείρησαν να "αναμορφώσουν" την παραγκούπολη της Δραπετσώνας προχωρώντας στην ανέγερση οργανωμένης δόμησης πολυκατοικιών, αποσκοπώντας ταυτόχρονα και στην εξασθένηση των "αριστερών" τάσεων της εν λόγω εργατικής συνοικίας. Τον Νοέμβριο-Δεκέμβριο 1960, οι κάτοικοι αντέδρασαν με εξέγερση στην επιχείρηση της κατεδάφισης των παραπηγμάτων. Η "Μάχη της Παράγκας" όπως ονομάστηκε απέτρεψε την εξαφάνιση της παραγκούπολης. Αυτός ο αγώνας υπήρξε η έμπνευση για τον Μίκη Θεοδωράκη να συνθέσει το εμβληματικό ζεϊμπέκικο "Δραπετσώνα" σε στίχους του Τάσου Λειβαδίτη. Το σχέδιο επεβλήθη τελικά από τη δικτατορία των συνταγματαρχών μετά το 1967, οπότε και εκτάσεις απαλλοτριώθηκαν υπέρ του κράτους και οι παράγκες γκρεμίστηκαν. Το 1968 αρχίζει η ανέγερση μεγάλων οικοδομικών συγκροτημάτων εργατικών κατοικιών για τη στέγαση αυτών. Κατά το τέλος του 19ου αιώνα το λιμάνι του Πειραιά εκβαθύνθηκε και επεκτάθηκε πέρα από την Ηετιώνεια περιλαμβάνοντας τον Προλιμένα. Από τότε η Δραπετσώνα, άρχισε να αποτελεί τόπο ίδρυσης βιομηχανικών και μεγάλων λιμενικών εγκαταστάσεων. Οι Μόνιμες Κτιστές Δεξαμενές (1898-1912), ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Αγίου Διονυσίου των ΣΕΚ (1904), το Μηχανοποιείο και Ναυπηγείο Γεωργίου Βασιλειάδη (1906), το εργοστάσιο της Ανώνυμης Ελληνικής Εταιρείας Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων-Λιπάσματα Δραπετσώνας (1909), το εργοστάσιο τσιμέντων ΑΓΕΤ "Ηρακλής" (1911), το Σιλό Σιτηρών (1936) είναι οι μεγαλύτερες μονάδες ή εγκαταστάσεις που κτίστηκαν στην ακτή της Δραπετσώνας. Ο σύγχρονος δήμος καλύπτει έκταση περίπου 2 τετραγωνικών χιλιομέτρων σε μεγάλο τμήμα της οποίας οικοδομήθηκαν εργατικές κατοικίες. Ο πληθυσμός της ανέρχεται σύμφωνα με την απογραφή του 2001 σε 13.399 άτομα. Η παράκτια ζώνη της περιοχής μέχρι στιγμής δεν έχει αξιοποιηθεί, μετά την απομάκρυνση των χημικών εγκαταστάσεων Λιπασμάτων. Το οικόπεδο του εργοστασίου Λιπασμάτων, το οποίο ισοπεδώθηκε το 2002, παραχωρήθηκε στον Δήμο Κερατσινίου-Δραπετσώνας το 2015 προκειμένου να διαμορφωθεί αστικό πάρκο. Από το 2011 η περιοχή (και πρώην Δήμος) της Δραπετσώνας είναι ενοποιημένος δήμος με το Κερατσίνι, με βάση το σχέδιο Καλλικράτη, και αποτελούν τον Δήμο Κερατσινίου - Δραπετσώνας. Ο παλιός Δήμος Δραπετσώνας είχε αποσπαστεί από την πόλη του Πειραιά το 1950 και υπάχθηκε στο Δήμο Κερατσινίου. Ένα χρόνο μετά, το 1951 αναγνωρίστηκε ως Δήμος, χάρη στις προσπάθειες του Ιωάννη Χριστόπουλου, κατοίκου της περιοχής πριν από την Μικρασιατική καταστροφή. Στην περιοχή αυτή κατά την αρχαιότητα πιθανολογείται και η θέση του αρχαίου δήμου Θυμοιταδών, που αποτελούσε τμήμα του Τετρακώμου του Πειραιά. Πρώτος οικιστής και δήμαρχος του δήμου ήταν ο Γεώργιος Μ. Αφάρας (1899-1967).

Το αναπτυξιακό σχέδιο που έχει κατατεθεί για την περιοχή της Δραπετσώνας προβλέπει ανάπλαση από την ακτή Βασιλειάδη έως το λιμένα Ηρακλέους. Έργα και παρεμβάσεις προϋπολογισμού εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ στοχεύουν στην αξιοποίηση της ακτής με σκοπό να την καταστήσουν σημαντικό ναυτιλιακό κέντρο του Σαρωνικού. Ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς πρόκειται να κατασκευάσει το κέντρο στην πρώην βιομηχανική ζώνη Δραπετσώνας- Κερατσινίου με χρηματοδότηση από την Εθνική Τράπεζα, έκταση περίπου 640 στρεμμάτων. Θα εγκατασταθεί Ναυτιλιακό Επιχειρηματικό Κέντρο, καθώς και δύο σύγχρονες μαρίνες στους όρμους της περιοχής. Η πρώτη θα εξυπηρετεί τον ελιμενισμό yacht και megayacht και προσανατολίζεται σε ψυχαγωγικές και τουριστικές δραστηριότητες, ενώ η δεύτερη θα συγκροτήσει ναυτιλιακό όμιλο που θα προσανατολίζεται σε ναυταθλητικές δραστηριότητες.

Δήμαρχοι Δραπετσώνας

Ιεροί ναοί

Ο Άγιος Διονύσιος, η πρώτη εκκλησία που χτίστηκε στην περιοχή στις αρχές του 19ου αιώνα, ανήκει σήμερα στην γειτονική συνοικία του Πειραιά Παπαστράτος ή Άγιος Διονύσιος. Οι ευσεβείς πρόσφυγες που έφτασαν στην Δραπετσώνα μετά την Μικρασιατική καταστροφή έκτισαν μετά το 1925 μια σειρά από μεγαλοπρεπείς ναούς. Ο ναός του Αγίου Φανουρίου, στην καρδιά της πόλης, οικοδομήθηκε από το 1922 αρχικά σαν πρόχειρη σκηνή, σε δεύτερη φάση τον έχτισαν με πέτρα και κοκκινόχωμα και το 1952 με την τελική του μορφή. Πολύ κοντά στον ναό του Αγίου Φανουρίου, στην ίδια πλατεία Βάρναλη, οικοδομήθηκε από το 1925 ο ναός του Αγίου Παντελεήμονος, δωρεά της Συμιακής Φωτεινής Κουντουδιού, ο ναός ολοκληρώθηκε το 1938 οπότε άρχισε και η λειτουργία του. Στον ναό του Αγίου Παντελεήμονα αναγγέλθηκε το 1951 από τον τότε πρωθυπουργό Θεμιστοκλή Σοφούλη η ανακήρυξη της κοινότητας σε δήμο. Ο Ιερός ναός Αναλήψεως Δραπετσώνας εγκαινιάστηκε απο τους πρόσφυγες το 1927, το 1952 ολοκληρώθηκε η κατασκευή του και ξεκίνησε η λειτουργία του. Στον ναό της Αναλήψεως μεταφέρθηκαν τα λείψανα των Αγίων Αναργύρων απο την Μαλακοπή της Μικράς Ασίας και πολύτιμα αντικείμενα από άλλες εκκλησίες.

Αθλητισμός

Στη Δραπετσώνα εδρεύουν τα παρακάτω ιστορικά σωματεία του Πειραιά:

Α.Σ. Δραπετσώνα Α.Σ. Ποντίων Δραπετσώνας Α.Π.Μ.Ο. Νέοι Δραπετσώνας Α.Σ. Αστέρια Δραπετσώνας Στη Δραπετσώνα υπάρχουν οι παρακάτω αθλητικές εγκαταστάσεις:

Δημοτικό Αθλητικό Κέντρο Δραπετσώνας Δημοτικό Γήπεδο Δραπετσώνας «Ιωάννης Βάζος» Δημοτικό Κλειστό Γυμναστήριο Δραπετσώνας «Αριστείδης Παπαμιχαήλ»

Εικόνες

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Η Μάχη της Παράγκας Στα Προσφυγικά της Δραπετσώνας - Φωτογραφικό Οδοιπορικό Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς - Ιεροί Ναοί