Ο Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης ήταν μοναχός καταγόμενος από την Αντιόχεια και θεωρείται ο θεμελιωτής του μοναχισμού στο Άγιο Όρος. Είχαν προηγηθεί και άλλοι αθωνίτες ασκητές, αλλά αυτός ήταν ο πρώτος μοναχός που οργάνωσε συστηματικά τις μονές του Άθω.

Βιογραφικά στοιχεία

Οι γονείς του κατάγονταν από την Αντιόχεια. Ο Αθανάσιος γεννήθηκε γύρω στο 930 μ.Χ. στην Τραπεζούντα της Μικράς Ασίας. Ο πατέρας του απεβίωσε πριν γεννηθεί, ενώ η μητέρα του λίγο καιρό μετά την γέννηση του, αφού προηγουμένως του έδωσε το όνομα Αβραάμιος. Το ορφανό μωρό μεγάλωσε μια μοναχή, φίλη της μητέρας του, η οποία όμως πέθανε όταν ο Αβραάμιος έγινε επτά ετών. Κοντά σε αυτή ο Άγιος γνώρισε και αγάπησε τον Χριστιανισμό και το μοναχισμό. Εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη και εκεί έμεινε στο σπίτι μιας ξαδέλφης του, η οποία ήταν παντρεμένη με έναν αξιωματικό που ονομαζόταν Ζεφινεζέρ. Στην Κωνσταντινούπολη φοίτησε στη σχολή του Αθανάσιου, ο οποίος θεωρούνταν σοφός δάσκαλος. Στη σχολή αυτή δίδαξε κατόπιν και ο ίδιος και απέκτησε μεγάλη φήμη. Αργότερα γνώρισε τον Όσιο Μιχαήλ τον Μαλεΐνο, ο οποίος ήταν ηγούμενος στη Μονή Κυμινά στη Βιθυνία της Μικράς Ασίας. Μαζί με αυτόν, γνώρισε και τον ανιψιό του, Νικηφόρο Φωκά, ο οποίος μετά από μερικά χρόνια έγινε Αυτοκράτορας. Ο Αβραάμιος ακολούθησε τον Όσιο Μιχαήλ στη Μονή Κυμινά, όπου εκάρη μοναχός και πήρε το όνομα Αθανάσιος. Μετά από τέσσερα χρόνια αποσύρθηκε στην έρημο, όπου ασκήτεψε, μέχρι τη στιγμή που ο Όσιος Μιχαήλ τον όρισε πνευματικό πατέρα του Νικηφόρου Φωκά. Αυτό μεγάλωσε τη φήμη του, πράγμα το οποίο ο ίδιος δεν ήθελε. Έτσι, πήγε στο μοναστήρι του Ζυγού στον Άθω, όπου παρουσιάστηκε με το όνομα Βαρνάβας, επιζητώντας την αφάνεια. Η ταυτότητα του όμως έγινε γνωστή και ο Νικηφόρος Φωκάς ζήτησε να τον δει και εκδήλωσε την επιθυμία του να γίνει μοναχός. Του ζήτησε μάλιστα να κτίσει μια εκκλησία και ένα ησυχαστήριο στον Άθω, στέλνοντάς του για το σκοπό αυτό αρκετό χρυσάφι. Έτσι ο Αθανάσιος έκτισε το 963 τη Μονή Μεγίστης Λαύρας στην άκρη του Άθω. Το έτος αυτό θεωρείται και το έτος έναρξης του μοναστηριακού κοινοβιακού βίου στο λεγόμενο πλέον «Άγιο Όρος». Γύρω από το καθολικό της μονής κτίστηκαν κελιά, μαγειρείο, τράπεζα, νοσοκομεία, ξενώνες, υδραγωγείο, μύλος. Πολλοί μοναχοί ήρθαν να ζήσουν στη Μονή υπό την καθοδήγηση του Αγίου Αθανασίου, ο οποίος εφάρμοσε καινοτομίες στο μοναστικό βίο του Αγίου Όρους. Οι μοναχοί άρχισαν να καλλιεργούν την γη και να συνδυάζουν την προσευχή με την εργασία και τη δημιουργία, ενώ ως τότε ζούσαν περισσότερο ασκητικό, αναχωρητικό βίο. Στη Μονή αυτή έμεινε ο Άγιος Αθανάσιος για σαράντα χρόνια. Κατά τη διάρκεια οικοδόμησης μιας εκκλησίας, κατέρρευσε ένα τμήμα του τρούλου και τον καταπλάκωσε, με αποτέλεσμα να τον σκοτώσει, ενώ κατά μία άλλη εκδοχή βρήκε τραγικό θάνατο όταν μαζί με άλλους μοναχούς έπεσαν από την κόγχη του Ιερού. Η μνήμη του τιμάται στις 5 Ιουλίου.

Παραπομπές

Πηγές

Donald Nicol: Βιογραφικό Λεξικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μτφρ. Ευγένιος Πιερρής, εκδ. Ελληνική Ευρωεκοδοτική, Αθήνα 1993, σσ. 38-39 Π. Β. Πάσχος (2020). Έρως Ορθοδοξίας - Χριστού Ευωδία. Αθήνα: Αποστολική Διακονία. σελίδες 46 – 56.