Το Αιγάλεω είναι αστική περιοχή και δήμος που βρίσκεται στον Δυτικό Τομέα Αθηνών του Λεκανοπεδίου Αττικής, στην Περιφέρειας Αττικής με πληθυσμό 65.831 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2021. Ο ομώνυμος δήμος συνορεύει προς τα ανατολικά με το Δήμο Αθηναίων, βόρεια με τους δήμους Περιστερίου και Χαϊδαρίου, δυτικά με τους δήμους Νίκαιας - Αγίου Ιωάννου Ρέντη και Αγ. Βαρβάρας και νότια με το δήμο Μοσχάτου - Ταύρου. Μέχρι πριν από μερικά χρόνια το Αιγάλεω ήταν πρωτεύουσα της Δυτικής Αττικής με συνέπεια στην πόλη να εδρεύουν αρκετές δημόσιες υπηρεσίες (Πολεοδομία, Δασαρχείο κ.α.). Το ένα τέταρτο του δήμου είναι βιομηχανική περιοχή, ενώ το έδαφος του διασχίζουν πέντε μεγάλες οδικές αρτηρίες και συγκεκριμένα οι Λεωφόροι Κηφισσού, Αθηνών, Θηβών, Πέτρου Ράλλη και η Ιερά Οδός. Τα τελικά όρια του δήμου Αιγάλεω διαμορφώθηκαν με αλλεπάλληλες προσθήκες και εντάξεις νέων συνοικιών στην αρχική οικιστική μονάδα η οποία περιοριζόταν στο στενό όριο της κοινότητας που είχε δημιουργηθεί με Προεδρικό διάταγμα της 18 Ιανουαρίου του 1934. Το 1937 έγινε η πρώτη τροποποίηση των ορίων της κοινότητας που το 1943 αναβαπτίσθηκε σε Δήμο. Στα 1952 προστέθηκε η Ανατολική πλευρά του «Μπαρουτάδικου». Ακολούθησαν οι περιοχές της Οδού Κύπρου και του Ι.Ν. του Αγίου Κωνσταντίνου (1954), το λεγόμενο «Κάτω Κτήμα Λιούμη» (1955) και το «Άνω Κτήμα Λιούμη» μαζί με τα «Νταμαράκια», στα 1967.

Ιστορικά στοιχεία

Αρχαιότητα

Η περιοχή του Αιγάλεω ονομάστηκε έτσι από το βουνό Αιγάλεω, που το αρχαιοελληνικό του όνομα σημαίνει «λαός κατσικιών» (Αιγάλεως < {αίγα + λεώς}, λεώς είναι αντέκταση του λαός). Κατά μια άλλη ερμηνεία η λέξη Αιγάλεω προέρχεται από τις λέξεις «αίγες» (= κύματα) και «λάας» (= λίθος, βράχος), οπότε ο όρος Αιγάλεω αποδίδεται ως «ο βράχος στον οποίο σπάζουν τα κύματα». Σύμφωνα με μια εκτίμηση η ονομασία του Αιγάλεω κατά τα τέλη του 19ου αιώνα ήταν Μπαστάρδι που μάλλον παραπέμπει στην ιταλική γλώσσα. Στο όρος Αιγάλεω είχε εγκατασταθεί ο βασιλέας των Περσών Ξέρξης για να παρακολουθήσει την εξέλιξη της ναυμαχίας στον κόλπο της Σαλαμίνας, το 480 π.Χ. Το βουνό δεν ανήκει στον δήμο Αιγάλεω, καθώς τα όριά του δήμου εκτείνονται σε μικρή απόσταση απ' αυτό, προς την πλευρά τής Αθήνας. Το κέντρο του Αιγάλεω διασχίζεται από την αρχαία Ιερά Οδό που βρίσκεται στην ίδια θέση από την εποχή του Θησέως (και της οποίας αχνάρι έχει αποκαλυφθεί πρόσφατα, πάνω από τον σταθμό του Μετρό και εκτίθεται σε δημόσια θέα), επί της οποίας λάμβανε χώρα η λατρευτική πομπή των Ελευσινείων Μυστηρίων, που ξεκινούσε από τον Κεραμεικό και κατέληγε στον σημερινό αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας. Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα στην περιοχή του σημερινού Δήμου Αιγάλεω δεν υπήρχε καν οικισμός. Η γη είχε κατά το παρελθόν καλλιεργηθεί από Έλληνες κατοίκους των Αθηνών και εν συνεχεία από Φράγκους, Καταλανούς, Φλωρεντίνους και φυσικά Τούρκους. Ο ποταμός Κηφισσός λατρευόταν στην αρχαιότητα ως θεός. Με βάση την Ακρόπολη χαράχθηκαν και οι βασικοί οδικοί (ιππήλατοι) άξονες της περιοχής, βάσει της εδαφικής διαμόρφωσης. Στον Ελαιώνα υπήρχαν εκτεταμένα δάση από πεύκα και ευκαλύπτους, καθώς και οπωρώνες, αμπέλια, αγροί και περιβόλια.

19ος αιώνας

Στα νεότερα χρόνια, στην περιοχή υπήρχαν τσιφλίκια γαιοκτημόνων με τις εγκαταστάσεις τους τα οποία ήταν διασκορπισμένα σε μια πευκόφυτη έκταση, πέριξ, κυρίως του ποταμού Κηφισσού, μαζί με διάσπαρτες στάνες, στάβλους, αλλά και καμίνια. Το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα δημιουργήθηκε από τους αδελφούς Μαλτσινιώτη, στη θέση που σήμερα εκτείνεται το δημοτικό άλσος το γνωστό εργοστάσιο πυρίτιδας (μετέπειτα του βιομηχάνου Πρόδρομου Μποδοσάκη) με συνέπεια πολλοί εργάτες από διάφορα σημεία της Αθήνας να μετακομίσουν εδώ. Μεταξύ τους ήσαν και πολλοί Μανιάτες από τον Πειραιά. Εν συνεχεία, κατασκευάστηκαν κάποιες ακόμη βιομηχανίες (Κλωστήρια Λαναρά, Πεταλούδα - Μουζάκης, Εριουργεία Κ. Σιγάρα, Γιούλα, Ζέφυρος Α.Ε., Standard-Hellas, Βιομηχανία Πορσελάνης κ.α.) ενώ σταδιακά οι οικισμοί εργατών και καλλιεργητών γης πολλαπλασιάστηκαν. Η περιοχή ονομαζόταν πλέον Μπαρουτάδικο και διοικητικά υπαγόταν στο Δήμο Αθηναίων.

Εγκατάσταση Μικρασιατών

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 στην περιοχή συνέρρευσαν Μικρασιάτες πρόσφυγες από διάφορες περιοχές της Μικράς Ασίας όπως η Σμύρνη, το Αϊβαλί, η Πέργαμος, ο Πάνορμος, η Μάκρη, τα Αλάτσατα, η Αττάλεια, η Φιλαδέλφεια κ.ά. Εγκαταστάθηκαν επίσης και Θρακιώτες πρόσφυγες από περιοχές της Ανατολικής Θράκης όπως η Ραιδεστός. Έτσι οι πρόσφυγες δημιούργησαν τους πρώτους κοινωνικά και πολιτιστικά αυτόνομους και πλέον οργανωμένους πυρήνες, αφού έως εκείνη την εποχή οι μοναδικοί κάτοικοι ήσαν μερικές εκατοντάδες εργατών του τοπικού πυριτιδοποιείου και ορισμένοι καλλιεργητές γης, από τα κτήματα του Βοτανικού. Στην τοποθεσία, που στη συνέχεια αναγορεύθηκε ως κοινότητα, δόθηκε τότε η συμβολική ονομασία Συνοικισμός Αγίου Σάββα-Νέες Κυδωνίες σε ανάμνηση των Κυδωνιών της Μικράς Ασίας από όπου προέρχονταν πολλοί από τους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν εκεί. Τότε μοιράσθηκαν στους πρόσφυγες και τα πρώτα οικόπεδα, γύρω από την Ι. Οδό, αλλά και πέριξ του σημερινού ναού του Αγ. Σπυρίδωνα. Ο νέος οικισμός καταλάμβανε έκταση 139 οικοδομικών τετραγώνων. Δημιουργήθηκαν τελικά (σύμφωνα με τα από 7 Μαρτίου 1932 σχεδιαγράμματα του πολιτικού μηχανικού Δημ. Κηλαηδόνη) 1.301 άρτια και οικοδομήσιμα οικόπεδα, στα οποία αρχικά ανεγέρθηκαν 378 κατοικίες (των 36 τ.μ. η κάθε μία), που παραχωρήθηκαν σε πρόσφυγες, «έναντι της απωλεσθείσας περιουσίας τους στη Μικρά Ασία» και με αξία τιμήματος 60.000 δραχμών εκάστη. Καταφύγιο στην περιοχή βρήκαν ακόμη οι λεγόμενοι «Ασσύριοι» (χριστιανοί της Μεσοποταμίας) αλλά και Πόντιοι που προσπαθούσαν να αποφύγουν το θάνατο, λόγω της εθνοκάθαρσης που εφάρμοσαν στην ευρύτερη περιοχή τους αρχικά οι νεότουρκοι και στη συνέχεια ο Κεμάλ Ατατούρκ. Αυτές ήταν οι τρεις αρχικές πληθυσμιακές ομάδες από την πρόσμιξη των οποίων διαμορφώθηκε ο κοινωνικός χαρακτήρας του πρώην οικισμού, μετατρέποντάς τον πλέον σε πόλη. Στα 1934 εκλέχθηκε ο πρώτος κοινοτάρχης της περιοχής, που τότε αριθμούσε ήδη 7.805 κατοίκους. Στις Εθνικές Εκλογές του 1936 στην τότε κοινότητα Αιγάλεω ψήφισαν συνολικά 527 άτομα (άρρενες) σύμφωνα με τα αποτελέσματα που δημοσιεύθηκαν την επόμενη ημέρα σε εφημερίδα της εποχής Το φθινόπωρο του ίδιου έτους την κοινότητα έπληξε η πρώτη καταστροφή καθώς, λόγω της καταρρακτώδους βροχής που σημειώθηκε, υπερχείλισε η κοίτη του Κηφισσού με αποτέλεσμα να βρουν το θάνατο από πνιγμό δεκάδες εργάτες της βραδινής βάρδιας του εργοστασίου της ΕΤΜΑ που επέστρεφαν στα σπίτια τους

Διοικητική συγκρότηση & μεταβολές

Όλοι οι πρώτοι συνοικισμοί που δημιουργήθηκαν από το 1920 έως το 1933 και που συγκροτούσαν την κοινότητα των Νέων Κυδωνιών ανήκαν διοικητικά στο Δήμο Αθηναίων Ωστόσο, το 1934 (ΦΕΚ υπ' αριθμόν Α' 22 18 Ιανουαρίου και ΦΕΚ υπ' αριθμόν Β' 14 29 Ιανουαρίου) δώδεκα οικισμοί αφαιρέθηκαν από τη διοικητική εποπτεία της πρωτεύουσας και αυτονομήθηκαν στο πλαίσιο μιας διοικητικής μεταρρύθμισης. Γεννήθηκε έτσι η κοινότητα Αιγάλεω, την οποία αποτελούσαν οι εξής οικισμοί: Αγία Βαρβάρα, Νέες Κυδωνίες, Σωτηράκι, Χαϊδάρι, Κτήμα Αλεξάνδρου Λούμη, Αγία Ελεούσα, Νέα Φώκαια, Σκαραμαγκάς, Δαφνί και Πυριτιδοποιείο. Ακολούθως, με το ΦΕΚ υπ' αριθμόν 179Α - 08/05/1935 ΦΕΚ, αποσπάσθηκαν από την τότε κοινότητα Αιγάλεω οι οικισμοί Χαϊδαρίου, Δαφνίου, Σκαραμαγκά και Νέων Φώκαιων και ενσωματώθηκαν στη δημιουργούμενη κοινότητα Χαϊδαρίου. Με το ΦΕΚ υπ' αριθμόν 22 Α' της 29 Ιανουαρίου 1943) η κοινότητα Αιγάλεω αναβαθμίσθηκε σε δήμο. Το 1949 αποσπάστηκαν από τον Δήμο Αιγάλεω οι οικισμοί της Αγίας Βαρβάρας και της Αγίας Ελεούσας, που ενώθηκαν μεταξύ τους δημιουργώντας ξεχωριστή κοινότητα, τον μετέπειτα Δήμο Αγίας Βαρβάρας. Τον Ιούλιο του 1949 με πρωτοβουλία της νέας κυβέρνησης Σοφούλη, απολύθηκαν όλοι οι δημ. σύμβουλοι που προέρχονταν από το Λαϊκόν Κόμμα και αντικαταστάθηκαν από αντίστοιχους του Κόμματος Φιλελευθέρων, παραμένοντος μόνο του (διορισμένου) δημάρχου.

Ονοματοδοσία

Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων για την οριστική ονομασία της πόλης, υπήρξαν δύο προτάσεις, αυτή των γηγενών (που προτιμούσαν το "Πυριτιδοποιείον") και εκείνη των προσφύγων που προέκριναν τις "Νέες Κυδωνίες". Ως μέση, συμβιβαστική λύση, επικράτησε τελικά το όνομα "Αιγάλεω""Ποδοσφαιρικός Αθλητικός Όμιλος Ζέφυρος" και έξι χρόνια αργότερα (1957) αναγνωρίσθηκε επίσημα από την Ε.Π.Σ.Α. Το 1967, μετά από συγχώνευση της ομάδας με τον "Γ.Α.Σ. Άρτεμις" δημιουργήθηκε ο σύλλογος του Θεμιστοκλή. Το 1982 ενεργοποιήθηκε εκ νέου το καταστατικό του Ζέφυρου Αιγάλεω (με νέα ονομασία «Αθλητικός Όμιλος Ζέφυρος») και την περίοδο 1983-84 έλαβε μέρος στο πρωτάθλημα της Γ΄ κατηγορίας ΕΠΣΑ. Από το Δεκέμβριο του 2008 έως και τον Ιούλιο του 2018 η επωνυμία της ομάδας είχε αλλάξει σε "Αθλητική Ένωση Αιγάλεω", ενώ από τον Αύγουστο του 2018 έχει λάβει την επωνυμία "Αθλητική Ένωση Ζέφυρος Αιγάλεω"

Α.Ο. Κρόνος Αιγάλεω

Ο σύλλογος έχει χρώματα το πορτοκαλί και το μαύρο, με έδρα στο Δημοτικό γήπεδο Ορυζομύλων Αιγάλεω, 240 θέσεων. Ιδρύθηκε ανεπίσημα το 1953, επίσημα το 1955 όταν και ξεκίνησε να λαμβάνει μέρος στα επίσημα πρωταθλήματα της ΕΠΣΑ, από το 1959. Όμως το 1967 υποχρεώθηκε σε αναγκαστική συγχώνευση με τον 'Ποδοσφαιρικό Όμιλο Αγίου Σάββα' για τη δημιουργία του «Διαγόρα Αιγάλεω». Το 1985 επανιδρύθηκε και το 1991 απορρόφησε τη 'Θύελλα Άνω Λιοσίων', αγωνιζόμενος έκτοτε σαν «Α.Ο. Κρόνος Αιγάλεω».

Μ.Ε.Λ.Α.Σ.

Ο Μορφωτικός Εκπολιτιστικός Λαογραφικός καί Αθλητικός Σύλλογος (Μ.Ε.Λ.Α.Σ.) «Ο Άγιος Ελευθέριος» ιδρύθηκε το 1990 με πρωτοβουλία του ιερωμένου πατέρα Γεωργίου Φειδοπούλου -που διατέλεσε και ο πρώτος πρόεδρός του- και των μελών του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του ιδρύματος (Ιερός Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, Αγίου Ελευθερίου και Αγίου Νεκταρίου Αιγάλεω). Ο σύλλογος έχει αναπτύξει αξιόλογη αθλητική και πολιτιστική δραστηριότητα. Από αθλητικής σκοπιάς, διαθέτει ομάδες καλαθόσφαιρας, πετόσφαιρας και ποδοσφαίρου 5χ5. Από το 1991 οι ομάδες του συμμετέχουν ανελλιπώς στα τοπικά πρωταθλήματα του Μπάσκετ και με διακοπή στα τμήματα του Βόλλεϋ του οποίου τα τμήματα Ανδρών καί Γυναικών έφτασαν να αγωνίζονται στην Α΄ Κατηγορία της Ε.Σ.ΠΕ.Δ.Α.

Ένωση Ποντίων Αιγάλεω

Η Ένωση Ποντίων Αιγάλεω ιδρύθηκε το 1956 και είναι ένας από τους πιο παλιούς συλλόγους στο Αιγάλεω αλλά και στην Αττική. Μέχρι και σήμερα με διάφορες δράσεις και ενέργειες κρατά ψηλά τη σημαία του Ποντιακού στοιχείου στο Αιγάλεω. Σκοπός της Ένωσης Ποντίων Αιγάλεω είναι η διατήρηση, διάσωση και διάδοση των ηθών και εθίμων του ποντιακού ελληνισμού ενώ ταυτόχρονα καταβάλλεται προσπάθεια για τη συλλογή και τη διαφύλαξη των παραδοσιακών εργαλείων, σκευών, ενδυμασιών και φωτογραφιών.

Δήμος Αιγάλεω

Ο δήμος Αιγάλεω βρίσκεται στην Περιφερειακή ενότητα Δυτικού Τομέα Αθηνών της Περιφέρειας Αττικής.

Διοικητική ιστορία και διάρθρωση

= Δημοτικοί άρχοντες

= Ο Αθανάσιος Παπαδόπουλος ήταν ο πρώτος κοινοτάρχης των Νέων Κυδωνιών για το χρονικό διάστημα 1934-1939. Διάδοχός του υπήρξε ο γυναικολόγος ιατρός Γεώργιος Κουρούσης, διορισθείς από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου 1936. Ο Κουρούσης παρέμεινε στη θέση έως το καλοκαίρι του 1944 όταν οι κατοχικές αρχές αποσύρθηκαν από το προσκήνιο, λόγω επικράτησης του ΕΑΜ στην πρωτεύουσα. Επισημαίνεται έτσι, ότι κατά τη διάρκεια της ταλογερμανικής κατοχής αλλά και της περιόδου που ακολούθησε τα Δεκεμβριανά, οι τοπικοί άρχοντες ήταν, δ