Πληροφορίες
Για οικισμούς με ίδιο όνομα στην Ελλάδα, δείτε: Πέτας.
Το Πέτα (μέχρι το 1989 ο Πέτας) είναι κωμόπολη της Ηπείρου στην Περιφερειακή Ενότητα Άρτας και από το 2010 έδρα του Δήμου Νικολάου Σκουφά.
Γενικά στοιχεία
Το Πέτα βρίσκεται νότια της τεχνητής λίμνης Πουρναρίου, σε μικρή απόσταση ανατολικά από την Άρτα (7 χιλιόμετρα από το κέντρο της) ενώ στη νοτιοανατολική του άκρη περνάει η ΕΟ Άρτας - Τρικάλων. Είναι κτισμένο επάνω σε κατάφυτο από ελιές και εσπεριδοειδή λόφο, σε υψόμετρο 180 μέτρα. Η κύρια ασχολία των κατοίκων του είναι η γεωργία. Βόρεια του Πέτα, κοντά στον οικισμό Πουρνάρι, σε απόσταση περίπου 5 χιλιόμετρα βρίσκεται το υδροηλεκτρικό φράγμα της ομώνυμης τεχνητής λίμνης, που συγκρατεί τα νερά του ποταμού Άραχθου. Αποτελεί, μετά από το φράγμα του Μόρνου, το μεγαλύτερο φράγμα στην Ελλάδα και το δεύτερο στα Βαλκάνια σε όγκο.
Ιστορικά στοιχεία
Ο χώρος κατοικείται από την αρχαιότητα, όπως μαρτυρεί το παρακείμενο αρχαίο νεκροταφείο. Στην περιοχή διεξήχθη σημαντική μάχη το 1822 κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης. Στη μνήμη των πεσόντων έχει εγερθεί μνημείο σε ύψωμα του χωριού. Στην ίδια τοποθεσία διεξήχθη την 1η Οκτωβρίου του 1943 μάχη μεταξύ του ΕΔΕΣ και των γερμανικών δυνάμεων Κατοχής, κατά την οποία σκοτώθηκε ο αξιωματικός του ΕΔΕΣ και εύελπις, Λεωνίδας Πετροπουλάκης.
Μνημεία - αξιοθέατα
Το σημαντικότερο μνημείο του χωριού είναι αυτό των πεσόντων στη Μάχη του Πέτα, το οποίο βρίσκεται σε ένα από τα υψηλότερα σημεία του χωριού στη νοτιοανατολική άκρη του. Μνημείο του χωριού είναι και ο ενοριακός ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου, στον οποίο βρίσκεται κεντητός επιτάφιος, που χρονολογείται από το 1647. Ο ναός είναι κατασκευής του 1850 και έχει χαρακτηριστεί προστατευόμενο μνημείο. Παρουσιάζει "καμπαναριό ξεχωριστού ενδιαφέροντος και πύλη χαρακτηριζόμενη από ιδιαίτερο διάκοσμο. O ναός του Aγίου Γεωργίου είναι τρίκλιτη βασιλική που στεγάζεται εσωτερικά με φουρνικά και εξωτερικά με δίρριχτη στέγη.O ναός κοσμείται από αξιόλογες λιθανάγλυφες παραστάσεις". Η Ιερά Μονή Πέτας η οποία κτίστηκε τον 14ο αιω. επάνω στα θεμέλια παλαιοχριστιανικού ναού και ανακαινίστηκε το 1867 μετά από τις καταστροφές που υπέστη την περίοδο της Επανάστασης του 1821. Το Λαογραφικό Μουσείο Πέτα το οποίο αρχικά ιδρύθηκε το 1980 με ιδιωτική πρωτοβουλία του Θεόδωρου Φώτη με εκθέματα από την καθημερινή οικιακή και γεωργική ζωή του τόπου που χρονολογούνται από τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα.
Έθιμα
Το πασχαλινό μπότι
Η Μεγάλη Εβδομάδα ήταν η εποχή που όλοι οι ξενιτεμένοι γύριζαν σπίτι τους. Τα σπίτια στο Πέτα γέμιζαν, οι οικογένειες ξανάσμιγαν, οι φωνές των παιδιών ξεσήκωναν τις γειτονιές. Ήταν για όλους περίοδος λύπης, κατάνυξης, νηστείας. Από νωρίς το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου οι γυναίκες Πετανίτισσες άρχιζαν τις ετοιμασίες για την Ανάσταση και την Κυριακή του Πάσχα. Η μάνα Πετανίτισσα, αρχηγός της οικογένειας για εκείνες τις ημέρες, από το χάραμα έβαζε το μπότι σε κεντρικό σημείο της αυλής. Ήταν το σκεύος που μετέφερε και αποθήκευε το νερό της οικογένειας. Ένα βασικό εξάρτημα για την ζωή στο κάθε σπίτι. Μόλις η καμπάνα χτυπούσε χαρμόσυνα για την πρώτη Ανάσταση όλοι μαζί σπάγανε το μπότι. Το σπάσιμό του συμβολίζει το θόρυβο που έγινε όταν Αναστήθηκε ο Χριστός, κατά τις Γραφές. Τα τελευταία χρόνια το έθιμο αναβιώνει στην πλατεία του χωριού από την Αδελφότητα των εκ Πέτα Άρτας "Ο Άγιος Γεώργιος".
Το έθιμο της Μπαρμπαρούσας
Όταν τους καλοκαιρινούς μήνες που υπήρχε ξηρασία που συνέχιζε μέχρι το Νοέμβριο, κινδύνευε η γεωργική παραγωγή από την ανομβρία οι κάτοικοι του χωριού ξεκίναγε "το έθιμο της Μπαρμπαρούσας". Ένας κάτοικος ντυμένος με πρασινάδες από ψάθες, φτέρες, μυρτιές κ.α. - η Μπαρμπαρούσα - γυρνούσε δεμένος στις γειτονιές του χωριού ενώ οι συγχωριανοί του τον ακολουθούσαν με κανάτια νερό, τα οποία κατά διαστήματα άδειαζαν επάνω του. Το ίδιο έκαναν και οι νοικοκυρές όταν περνούσε έξω από τα σπίτια τους. Το νερό που έριχναν συμβόλιζε το νερό της βροχής που είχαν ανάγκη τα δέντρα και οι καλλιέργειες των κατοίκων.
Διοικητικά - πληθυσμιακά στοιχεία
Αναφέρεται επίσημα, μετά την απελευθέρωση, ως Πέτας το 1883 να ορίζεται έδρα του ομώνυμου νεοϊδρυθέντα δήμου. Το 1912 ορίστηκε έδρα της κοινότητας Πέτα ενώ το 1961 στον οικισμό προσαρτήθηκε ο καταργούμενος οικισμός Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου. Το 1989 μετονομάστηκε σε Πέτα και από το 2010 ορίστηκε έδρα του δήμου Νικολάου Σκουφά. Σύμφωνα με το πρόγραμμα «Καλλικράτης» και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι, μαζί με τον Άγιο Δημήτριο, την Αμφιθέα, τους Άνω Αγίους Αναργύρους, το Κλειστό, το Νεοχωράκι και το Πουρνάρι αποτελούν την κοινότητα Πέτα, που υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Πέτα του Δήμου Νικολάου Σκουφά και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είχε πληθυσμό 4.105 κατοίκους (ως κοινότητα) και 1.563 (ως οικισμός). Οι απογραφές πληθυσμού (του οικισμού) μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο είναι:
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Πέτα, Peta Artas Epirus στο https://www.youtube.com/. Φράγμα Πουρναρίου Πέτα Άρτας στο youtube.com.
