Η Μεσούντα είναι ένα χωριό του Δήμου Κεντρικών Τζουμέρκων με 134 μόνιμους κατοίκους (απογραφή 2011) και βρίσκεται στον ορεινό όγκο των Τζουμέρκων, σε υψόμετρο 812 μέτρων, δίπλα στον ποταμό Άχελώο. Ο οικισμός απέχει από την πόλη της Άρτας περίπου 57 χιλιόμετρα ενώ η απόσταση από το Βουργαρέλι είναι περίπου 22 χιλιόμετρα. Σύμφωνα με το Σχέδιο Καποδίστρια, η Μεσούντα υπήρξε μέχρι το τέλος του 2010, οικισμός του Δήμου Αθαμανίας με έδρα το Βουργαρέλι. Με βάση τη νέα διοικητική διαίρεση που προβλέπει το Σχέδιο Καλλικράτης, ο οικισμός εντάχθηκε στο Δήμο Κεντρικών Τζουμέρκων. Η Μεσούντα μαζί με τη Δροσιά, την Κάτω Χώρα, τον Πεύκο και το Στενό αποτελούν την τοπική κοινότητα Μεσούντας με συνολικό πληθυσμό 269 κατοίκους.

Ιστορία

Το παλαιό όνομα του χωριού ήταν Μουσιούντα. Μία από τις πρώτες πηγές που μας γνωστοποιεί την ύπαρξη του χωριού είναι τα αρχεία της Βενετίας. Oι Βενετοί από τα τέλη του 17ου αιώνα άρχισαν να συνεργάζονται με διάφορες τυχοδιωκτικές ομάδες ατάκτων, κυρίως Ελλήνων από την Κεφαλονιά και την Ιθάκη, οι οποίες λεηλατούσαν τις πλούσιες περιοχές της Άρτας. Οι Βενετοί είχαν ως στόχο από τη μία να δημιουργήσουν προβλήματα στους Τούρκους και από την άλλη να ωθήσουν τους κατοίκους των αγροτικών περιοχών στο να ζητήσουν προστασία από τις ληστρικές επιδρομές, καταβάλλοντας ένα σημαντικό χρηματικό ποσό. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Μανιάτη πειρατή Λιμπεράκη Γερακάρη, ο οποίος το 1696 λεηλάτησε την πόλη της Άρτας και τα γύρω χώρια και έκλεψε περίπου 50.000 ρεάλια δηλαδή ένα τεράστιο ποσό για την εποχή εκείνη που όμως μαρτυρά και τον πλούτο της περιοχής. Οι Αρτινοί έστειλαν επιστολή στον Δόγη της Βενετίας και τον ενημέρωσαν για την επιδρομή και οι Βενετοί συνέλαβαν τον Γερακάρη και τον φυλάκισαν στην Μπρέσια της Ιταλίας όπου και πέθανε. Σύμφωνα λοιπόν με τα αρχεία της Βενετίας, μας γίνεται γνωστό ότι το έτος 1695, δηλαδή την εποχή που Δόγης της Βενετίας ήταν ο Συλβέστρο Βαλιέρο, η Μεσούντα μαζί με πολλά άλλα χωριά της Άρτας, κατέβαλε φόρο στην Βενετική διοίκηση με αντάλλαγμα την προστασία από τις επιδρομές των πειρατών. Οι κάτοικοι των χωριών της Άρτας πλήρωναν ετησίως συνολικά 1500 Ισπανικά ρεάλια (1 ρεάλι ισοδυναμούσε με 9 ½ βενετικές λίρες). Αυτό λοιπόν μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι η οίκηση του χωριού έγινε πολλά χρόνια πριν από το 1695. Ο Σπυρίδων Αραβαντινός, στο έργο του «Ιστορία Αλή πασά του Τεπελενλή» μας ενημερώνει ότι η Μεσούντα μαζί με τα χωριά Λιόζιστα, Βρεστενίτσα, Καταβόθρα, Θεοδώριανα, Μελισσουργοί, Μουμλιανά, Πράμαντα, Βελεντζικό, Σκουληκαριά και τα Ζυγοχώρια, αποτελούσε ένα από τα τσιφλίκια του Αλή Πασά των Ιωαννίνων στην περιοχή των Τζουμέρκων. Αναφορά στο χωριό κάνει και ο Ιφικράτης Κοκκίδης στο έργο του «Οδοιπορικά Ηπείρου και Θεσσαλίας» που εξέδωσε το ελληνικό Υπουργείο Στρατιωτικών (Αθήνα 1880) και μας δίνει την πληροφορία ότι στο χωριό κατοικούσαν περίπου 250 άνθρωποι. Ο Ι. Κοκκίδης μας ενημερώνει ότι η επαρχία Άρτας χωριζόταν σε 2 περιοχές: την περιοχή Άρτας και την περιοχή Πρεβέζης. Η περιοχή της Άρτας χωριζόταν με τη σειρά της σε 7 τμήματα: τμήμα Ποταμιάς, τμήμα Βρύσεως, τμήμα Ραδοβυζίου, τμήμα Τζουμέρκων, τμήμα Κάμπου, τμήμα Καρβασαρά και τμήμα Λάκκας. Η Μεσούντα αποτελούσαν μέρος του τμήματος Ραδοβυζίου. Στο «Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης & Πρεβέζης» (εκδ.1884) του Σεραφείμ Ξενόπουλου, μητροπολίτη Άρτας, γίνεται αναφορά στη Μεσούντα. Σύμφωνα με αυτή την πηγή, η Μεσούντα ήταν ένα από τα χωριά του Άνω Ραδοβυζίου με 30 οικογένειες και οι κάτοικοι εκκλησιάζονταν στο ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στον οποίο ιερουργούσε ο εφημέριος του γειτονικού χωριού Βρετσίστα. Με το Σύμφωνο της Κωνσταντινούπολης (1881), η Μεσούντα και όλο το τμήμα του νομού Άρτας, ανατολικά του Αράχθου, ενσωματώθηκε στο Ελληνικό κράτος. Συγκεκριμένα, στις 24 Ιουνίου 1881, ο αξιωματικός Σκαρλάτος Σούτσος ενώπιον του μητροπολίτη Άρτας Σεραφείμ, ανακοίνωσε την κατάληψη της πόλης της Άρτας και των υπολοίπων χωριών που προέβλεπε το Σύμφωνο της Κωνσταντινούπολης. Κατα τη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου πολέμου, χιλιάδες Έλληνες στρατιώτες έχασαν την ζωή τους. Ανάμεσα σε αυτούς υπήρξε και ένας κάτοικος της Μεσούντας, ο Μπίκας Λάμπρος του Ιωάννη, ο οποίος γεννήθηκε το 1913, υπήρξε λοχίας του 40ου Συν.Ευζώνων και σκοτώθηκε στο ύψωμα Μάλι Σπατ Τεπελενίου στις 16 Ιανουαρίου 1941. Η περιοχή της Μεσούντας έχει ταυτιστεί ιστορικά με τον τόπο θανάτου του αρχηγού του Ε.Λ.Α.Σ. Άρη Βελουχιώτη ο οποίος αυτοκτόνησε στην περιοχή στις 15 Ιουνίου του 1945 κυκλωμένος από τμήματα της εθνοφυλακής τα οποία καταδίωκαν την ομάδα του. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος, λαμβάνουν κάθε χρόνο εκδηλώσεις την πιο κοντινή Κυριακή στην ημερομηνία του θανάτου του.

Δημογραφικά στοιχεία

Σήμερα ο πληθυσμός ανέρχεται στους 134 μόνιμους κατοίκους (απογραφή 2011), εμφανίζοντας μείωση σε σχέση με την απογραφή του 2001, όπου ο πληθυσμός ανερχόταν στους 312 κατοίκους. Οι πληθυσμιακές διακυμάνσεις, αποτυπώνονται στον παρακάτω πίνακα.

Κοινοτικές δομές, εκπαίδευση και πολιτισμός

Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση καλύπτεται από το μονοθέσιο δημοτικό σχολείο Μεσούντας ενώ η δευτεροβάθμια εκπαίδευση από το γυμνάσιο και λύκειο Βουργαρελίου. Η Μεσούντα έχει ενεργό εκπολιτιστικό σύλλογο, ο «Έλατος», ο οποίος κάθε χρόνο διοργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικού χαρακτήρα.. Το χωριό υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Άρτης. και ο ενοριακός ναός της Μεσούντας είναι αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο και εορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου. Στα αξιοθέατά της περιλαμβάνονται ένα πέτρινο γιοφύρι στην Κάτω Χώρα που έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο, ένα ελατόδασος και ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου (μέσα σε ομώνυμο Μοναστήρι), ο οποίος χρονολογείται από τον 17ο Αιώνα.

Σημαντικά πρόσωπα

Θύμιος Γάκης: Περιβόητος λήσταρχος των Τζουμέρκων και των Αγράφων από τη Μεσούντα.

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Κεντρικών Τζουμέρκων Περιφερειακή Ενότητα Άρτας