Οι Μελάτες είναι χωριό του Δήμου Νικολάου Σκουφά με 136 μόνιμους κατοίκους (απογραφή 2011) και απέχει περίπου 26 χιλιόμετρα από την πόλη της Άρτας. Σύμφωνα με το Σχέδιο Καποδίστρια οι Μελάτες υπήρξαν μέχρι το τέλος του 2010 δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Πέτα με έδρα το Πέτα. Με βάση τη νέα διοικητική διαίρεση που προβλέπει το Σχέδιο Καλλικράτης, εντάχθηκαν στον νέο Δήμο Νικολάου Σκουφά. Μαζί με τη Μαρκινιάδα, το Ζυγό, τη Μέγκλα και τη Διασέλλα αποτελούν την τοπική κοινότητα Μαρκινιάδας με συνολικό πληθυσμό 434 κατοίκους.

Τοποθεσία και πρόσβαση

Το χωριό είναι ημιορεινό, σε υψόμετρο 217 μέτρων. Δίπλα στο χωριό ρέει ο ποταμός Άραχθος. Οι Μελάτες βρίσκονται ανάμεσα στα χωριά της Άνω Καλεντίνης και της Κάτω Καλεντίνης, στον οδικό άξονα Άρτας - Τρικάλων. Η παλιά γέφυρα του χωριού κτίστηκε το 1938 επί Μεταξά, για να επικοινωνεί το χωριό με τα χωράφια που ήταν στην απέναντι μεριά. Ο ποταμός και το φυσικό περιβάλλον είναι σημαντικά για την οικονομία του χωριού. Τα κοντινότερα χωριά είναι η Μαρκινιάδα, η Κάτω και Άνω Καλεντίνη, το Παλαιοκάτουνο και πιο ψηλά το Βουργαρέλι και το Αθαμάνιο. Διοικητικά ανήκει στο Δήμο Νικολάου Σκουφά. Παλαιότερα ανήκε στο Δήμο Πέτα και ακόμα πιο παλιά στην Κοινότητα Μαρκινιάδας. Αποτελείται από τους συνοικισμούς Σέλια (παλιά ονομασία: Σέζια), Βάρκο, Διασέλλα και Άγιο Γεώργιο. Οι λιγοστοί πλέον κάτοικοι των Μελατών ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Στο χωριό το έτος 2022 λειτουργούν δύο καφενεία, του "Τσιώρη" στην είσοδο των Μελατών από την Άρτα και του "Κατσάνου", εντός του χωριού στον δρόμο προς την Ιερά Μονή Μελατών.

Λίμνη Πουρναρίου

Αμέσως μετά το χωριό Μελάτες στον οδικό άξονα Άρτας - Τρικάλων, μπορεί ο επισκέπτης να συναντήσει την Λίμνη Πουρναρίου. Όσο πλησιάζει κανείς προς τη λίμνη, από το ύψος της γέφυρας Μελάτων και μετά, το μεσογειακό τοπίο αρχίζει να διανθίζεται με υγρόφιλα είδη φυτών και δέντρων όπως τα πλατάνια, ενώ οι κουτσουπιές δεσπόζουν σε όλη τη διαδρομή. Αν επισκεφθεί κάποιος την περιοχή χειμώνα προς άνοιξη, θα έχει τη δυνατότητα να δει στα απέναντι κάθετα πρανή της λίμνης, μικρούς καταρράκτες, οι οποίοι σε συνδυασμό με την πυκνή βλάστηση. Πανοραμικά, στο βάθος δεξιά, η οροσειρά των Τζουμέρκων παραμένει σταθερό σημείο στον ορίζοντα. Πολλοί είναι αυτοί που συνηθίζουν να επισκέπτονται τη λίμνη τα Σαββατοκύριακα.

Καταρράκτης

Λίγο έξω από το χωριό, στη θέση "Πύργος" και μετά την παλιά γέφυρα των Μελατών (κάτω από το Μοναστήρι), υπάρχει ένας καταρράκτης. Είναι προσβάσιμος μετά από μία διαδρομή περίπου δέκα λεπτών περπατήματος. Έχει ύψος πάνω από δέκα μέτρα και πολλές θέσεις, τόσο ψηλά όσο και χαμηλά, για να τον παρατηρήσεις.

Αρχηγείο Τζουμέρκων

Στις Μελάτες διαδραματίστηκε το συγκλονιστικό χρονικό της σφαγής δεκάδων ανταρτών του Αρχηγείου Τζουμέρκων που πιά­στηκαν αιχμάλωτοι το Πάσχα του 1947 από τον κυβερνητικό στρατό και τις παρακρατικές συμμορίες της περιοχής. Παρά τον διεθνή Νόμο περί σεβα­σμού των αιχμαλώτων, τον οποίο είχαν αποδεχτεί όλα τα πολιτισμένα έθνη, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, οι αιχμάλωτοι αντάρτες μας του ΔΣΕ σφαγιάστη­καν, συγκλονίζοντας ολόκληρη την περιοχή. Οι Μελάτες ήταν από τις ανταρτοκρατούμενες περιοχές που επισκέφθηκε ο Γάλλος ποιητής Ανρί Μπασίς και εμπνεύστηκε το ποίημα «Αντάρτες εμπρός»: «Τα άρματά μας ζωστήκαμε πάλι / στης τιμής για να βγούμε στο δρόμο. / Τόσο πένθος και τόσα δάκρυα, / την ζωή μας την είχανε μαυρίσει./ Το ψωμί των παιδιών μας νια να ’χουμε / κι όχι πια με τον τρόμο να ζούμε, / στα βουνά της πατρίδας τον άγιο / δοξασμένο αρχίσαμε αγώνα μας». Κάθε χρόνο στο μνημείο που βρίσκεται στην είσοδο των Μελατών από την Άρτα, πραγματοποιείται συγκινητική εκδήλωση στον τόπο θυσίας των παλικαριών - μαχητών του ΔΣΕ, στο Αρχηγείο Τζουμέρκων με διοικητή τον Θοδωρή Ζαλοκώστα (Παλιούρα), που μετά θάνατον ονομάστηκε υποστράτηγος.

Ιερά Μονή Μελατών

Είναι Μοναστήρι αφιερωμένο στην γέννηση της Θεοτόκου και γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου. Ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα, χωρίς ωστόσο να είναι με βεβαιότητα γνωστό το ακριβές έτος ιδρύσεώς του. Πάντως, το έτος 1797 κτίσθηκε για δεύτερη φορά με το σημερινό καθολικό. Η εικονογράφηση έγινε το 1821. Υπέστη πολλές καταστροφές τα έτη 1833 και 1854, αλλά ανακαινίστηκε ξανά. Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Μελατών ήταν ο Γεράσιμος Καρλούτσης έως την 6η Ιανουαρίου 1943. Το έτος 1944 κάηκε από τους Γερμανούς. Κατά το παρελθόν ήταν ένα αρκετά "πλούσιο" Μοναστήρι, έχοντας πολλά κοπάδια πρόβατα και γίδια, αλλά και πολλές χερσαίες εκτάσεις. Το περιτείχισμα και η πύλη του Μοναστηριού των Μελατών χρονολογούνται στα 1844, τα δε κελιά στα 1876. Η Μονή είναι ανδρώα, έχοντας εγγεγραμμένους στο Μοναχολόγιο δύο μοναχούς. Χρέη ηγουμενοσυμβουλίου κατά το έτος 2022 ασκεί ο αρχιμανδρίτης Θεολόγος Ντούβαλης, ιεροκήρυξ της Ιεράς Μητροπόλεως Άρτης. Ο ναός είναι ξυλόστεγη βασιλική χωρίς τρούλλο, έφερε δε εσωτερικά τοιχογραφίες του έτους 1821, οι οποίες δυστυχώς σήμερα δε σώζονται λόγω των πολλών καταστροφών που έπαθε κατά καιρούς το Μοναστήρι, κυρίως όμως στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου. Το υπέρθυρο τόξο του πυλώνα φέρει λαϊκότροπες λιθόγλυπτες παραστάσεις πάνω δε απ' αυτό το τόξο υπάρχει τοιχογραφία της Παναγίας στον τύπο της Πλατυτέρας, έργο του 1979. Μία από τις χαρακτηριστικές μορφές στην ιστορία του χωριού ήταν ο αείμνηστος πατήρ Γεράσιμος Νάκης, ο οποίος απεβίωσε στις 6 Οκτωβρίου 2017, σε ηλικία 76 ετών και κηδεύτηκε στο Κοιμητήριο του Αγίου Νικολάου Μελατών Άρτας. Είχε γεννηθεί το 1941 στα Θεοδώριανα Άρτας. Διακόνησε ως εφημέριος για πολλά χρόνια στη Μονή Γεννήσεως της Θεοτόκου στις Μελάτες Άρτας. Είχε μεγάλη αγάπη για την φωτογραφία, έχοντας μεγάλη συλλογή από τοπία και πρόσωπα της περιοχής. Ζούσε ακριβώς δίπλα από το Μοναστήρι.

Απογραφές

Προσωπικότητες

Γιάννης Καλπούζος, γεννημένος στο χωριό το 1960.

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Μελάτες Άρτας - Facebook