Η οικογένεια Παπαγιαννόπουλων - Δεληγιάννη κατάγεται από τα Λαγκάδια Αρκαδίας και υπήρξε μια εκ των σημαντικότερων της Πελοποννήσου. Τα μέλη της διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, της Επανάστασης του 1821, καθώς και στα ύστερα χρόνια της Απελευθέρωσης.

Καταγωγή

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για τις απώτερες ρίζες των Δεληγιανναίων. Σύμφωνα με μία άποψη η ονομασία Δεληγιάννης προέρχεται από το ντε Λιέν (de Lianne), του Φράγκου Βαρόνου Ζαν ντε Λιέν (Jean de Lianne) . Σύμφωνα με άλλη άποψη, περισσότερο πιθανή, οι ρίζες των Δεληγιανναίων ανάγονται στους βυζαντινούς χρόνους και συγκεκριμένα στην αρχοντική οικογένεια των Λιτίνων, οι οποίοι, σύμφωνα με τον Κωστή Παπαγιώργη, εγκατέλειψαν την Κρήτη το 824 για να επιστρέψουν επί Νικηφόρου Φωκά, το 960, μαζί με άλλες 11 αρχοντικές οικογένειες (Μουσούρους, Φωκάδες κ.α.). Κατά μίαν άλλη άποψη βασισμένη σε ένα χειρόγραφο, αντίγραφο βυζαντινού χρυσόβουλου, η άφιξη των οικογενειών στην Κρήτη συντελέστηκε με διαταγή του αυτοκράτορα Αλεξίου του Β’ του Κομνηνού, όταν τους έστειλε εκεί υπό τον Ισαάκιο Β' Άγγελο το 1183. Ο αυτοκράτορας, για να ελέγξει την Κρήτη καλύτερα, διαμοίρασε στις οικογένειες των ευγενών το νησί υπό την μορφή φέουδων. Η αυθεντικότητα, βέβαια, του χρυσόβουλου αμφισβητείται, καθώς θεωρείται ότι κατασκευάστηκε από τις 12 οικογένειες για να επισφραγίσουν την εξουσία τους. Η παράδοση αυτή αναφέρεται και από τον Ιταλό περιηγητή των αρχών του 15ου αι. Κριστόφορο Μπουοντελμόντι. Ένας από αυτούς τους ευγενείς ήταν και ο Λουκάς Λίτινος, ο οποίος θεωρείται πρόγονος των Παπαγιαννόπουλων-Δεληγιανναίων. Ο Λουκάς Λίτινος με τους γιους του εγκαταστάθηκε στην περιοχή του Ρεθύμνου και του Χάνδακα. Πολύ αργότερα και λόγω των συνεχών διώξεων από τους Βενετούς η οικογένεια αναγκάστηκε να καταφύγει στη Θεσσαλονίκη.

Ο Γενάρχης Πέτρος Λίτινος

Ως γενάρχης των Παπαγιαννόπουλων-Δεληγιανναίων φαίνεται να είναι ο Πέτρος Λίτινος (μέσα 15ου - αρχές 16ου αιώνα). Από την Θεσσαλονίκη, όπου είχε εγκατασταθεί νωρίτερα η οικογένειά του, ακολούθησε την εκστρατεία του Μωάμεθ Β΄ στην Πελοπόννησο στο διάστημα 1458–1460 ως γραμματέας και διερμηνέας του Αλαήμπεη (αρχηγός ιππικού) Αχμέτ Αϊδίν Αγά. Με το τέλος της εκστρατείας και την κατάκτηση της Πελοποννήσου ο Μωάμεθ δίνει ως φέουδο στον Αϊδίν Αγά την περιοχή της Άκοβας στην Γορτυνία Αρκαδίας. Ο Αϊδίν ιδρύει και εγκαθίσταται με τους στρατιώτες του τον συνοικισμό της Ντραΐνας (ή Δραΐνας) που βρίσκεται σήμερα μέσα στα όρια των Λαγκαδίων Αρκαδίας. Ο Πέτρος Λίτινος έλαβε γαίες από τον Αϊντίν και παντρεύτηκε την Νεράντζω Γρίβα, μέλος πανίσχυρης οικογένειας από τη Βερβίτσα (Τρόπαια). Εγκαταστάθηκαν στο χωριό Κρέσπη όπου και παρέμειναν μέχρι τον θάνατό τους. Ο Πέτρος Λίτινος απέκτησε δύο γιους, τον Σοφιανό και τον Ιωάννη, από τους οποίους προέρχονται οι δύο κύριοι κλάδοι της οικογένειας Παπαγιαννόπουλων-Δεληγιάννη.

Δεληγιανναίοι της Τσάρνης

Ο Ιωάννης εγκαταστάθηκε στην γειτονική των Λαγκαδίων Τσάρνη (σήμερα Πτεριά). Στον εγγονό του, Γιάννη, δόθηκε για πρώτη φορά το προσωνύμιο "Δεληγιάννης", το οποίο υιοθέτησαν οι απόγονοί του και πολύ αργότερα τμήμα του άλλου κλάδου της οικογένειας. Ο γιος του Ιωάννη Δεληγιάννη, Πέτρος Δεληγιάννης, υπήρξε ισχυρός προεστός της Πελοποννήσου. Απέκτησε τεράστια δύναμη ως ένας εκ τεσσάρων αρχηγών της Πελοποννήσου ματαιώνοντας μέχρι και την μετάθεση του βεζίρη του Μοριά Τοπάλ Ουσουμάν. Οι 4 γιοι του πήραν μέρος στα Ορλωφικά και οι τρεις (Σταύρος, Γεώργιος, Ιωάννης) εκτελέστηκαν το 1769, ενώ ο τέταρτος (Νεόφυτος) που ήταν επίσκοπος Ζαρνάτας διέφυγε στην Ρωσία όπου πέθανε το 1798. Απόγονος των Δεληγιανναίων της Τσάρνης ήταν και η Άννα Δεληγιάννη που προτίμησε να πέσει με τα 5 παιδιά της στο ποτάμι για να μη τα αρπάξουν οι Τούρκοι που είχαν εισβάλει αιφνιδιαστικά στο χωριό. Πνίγηκαν όλα πλην ενός αρσενικού μωρού που κρατούσε στην αγκαλιά της και διέφυγε κολυμπώντας με τη ροή του ποταμού.

Δεληγιανναίοι των Λαγκαδίων

Ο Αντώνιος εγκαταστάθηκε στη Δραΐνα και έγινε γραμματέας του γιου του Αϊδίν Αγά, Ισμαήλαγα. Στη συνέχεια, ο γιος του, ιερέας Ιωάννης Λίτινος, έλαβε το οφίκιο του οικονόμου και ήταν από τους πρώτους συνοικιστές της άνω γειτονιάς (Πάνω Μαχαλάς) των Λαγκαδίων. Εκεί υπήρξε ιδρυτής ναού (1680) και υποτυπώδους σχολείου. Ο Ιωάννης απέκτησε τρεις γιους, τους Κανέλλο, Γεώργιο και Πανάγιο, που πήραν το επίθετο Παπαγιαννόπουλος κατά τη συνήθειαν της εποχής. Γιος του Κανέλλου ήταν ο Ιωάννης Παπαγιαννόπουλος, που απέκτησε και αυτός το προσωνύμιο Δεληγιάννης. Έτσι, το επώνυμο Δεληγιάννης εμφανίζεται για πρώτη φορά σε αυτόν τον κλάδο. Επίσημα όμως χρησιμοποιείται το 1826, όταν ο Αναγνώστης Δεληγιάννης, γιος του Ιωάννη, άρχισε να υπογράφει με αυτό. Έκτοτε οι απόγονοι του Αναγνώστη Δελληγιάννη φέρουν ως επώνυμο το Δεληγιάννης, ενώ οι λοιποί απόγονοι του ιερέα Ιωάννη Λιτίνου το Παπαγιαννόπουλος.

Εξέλιξη

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η οικογένεια των Δεληγιανναίων-Παπαγιαννόπουλων είχε συνάψει στενές σχέσεις με τους Τούρκους, ενισχύοντας κατά τρόπο αδίστακτο την δύναμή τους. Ο Ιωάννης Παπαγιαννόπουλος (Δεληγιάννης) κατόρθωσε να γίνει μορογιάννης, αυξάνοντας την οικογενειακή περιουσία υπέρμετρα. Συνεργάστηκε δίχως ενδοιασμό με την τουρκική διοίκηση, φαινομενικά για την εξόντωση των ληστών, και συνέβαλε παρασκηνιακά στον αποκεφαλισμό του πανίσχυρου αντιπάλου του Σωτηράκη Λόντου το 1812. Εκμεταλλευόμενος αυτό το πλήγμα κατά της οικογένειας των Λόντων εγκαθίδρυσε νόθο κλάδο της δικής του οικογένειας στην περιοχή των Νεζεροχωρίων εντός των γαιών των Λόντων, οι οποίοι κατάγονται από τον Κάλανο Νεζερών, αποσκοπώντας έτσι στην διαρκή προστριβή των κύριων ανταγωνιστών του με τους συγγενείς και συμμάχους του Παπαγιαννόπουλους, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην Καλάνιστρα, και στην εν γένει εξουδετέρωση οποιασδήποτε εχθρικής επιρροής στην περιοχή βορείως της Γορτυνίας. Με απόφαση όμως του Σουλτάνου εκτελέστηκε το 1816, χωρίς όμως να δημευτεί η περιουσία του, η οποία κληρονομήθηκε από τους γιούς του. Την αρχηγία της οικογένειας ανέλαβε ο γιος του Θεοδωράκης Δεληγιάννης, που απέκτησε και ο ίδιος μεγάλη περιουσία. Λίγο πριν την έναρξη της επανάστασης στάλθηκε ως εγγύηση μαζί με άλλους προκρίτους στην Τρίπολη, όπου θανατώθηκε ύστερα από βασανιστήρια. Τα αδέρφια του Νικόλαος και Αναγνώστης ήταν την ίδια εποχή βεκίληδες του Μοριά στην Κωνσταντινούπολη. Η οικογένεια των Δεληγιανναίων-Παπαγιαννόπουλων, προκειμένου να επιβληθεί στη νέα τάξη πραγμάτων που είχε αρχίσει να διαμορφώνεται μετά την έκρηξη της επανάστασης, οργάνωσε ιδιωτικό στρατό κατά τις συνήθειες των αριστοκρατικών οικογενειών. Τα έξοδα όμως της συντήρησης την αποδυνάμωσαν οικονομικά, με αποτέλεσμα να αρχίσει να πωλεί γαίες. Αποκορύφωμα της κάμψης που παρουσίαζαν ήταν η κίνηση του Κανέλλου Δεληγιάννη, κατόπιν συνεννοήσεως με τα αδέρφια του, να αρραβωνιάσει την κόρη του με τον Κολίνο Κολοκοτρώνη, γιο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Η απόφαση αυτή του Κολοκοτρώνη εξόργισε τους συναγωνιστές του και ιδιαίτερα τον Δημήτριο Πλαπούτα. Με τον αρραβώνα αυτό οι Δεληγιανναίοι πετύχαιναν δύο στόχους, να αποδυναμώσουν την αντίπαλη παράταξη συνάπτοντας οικογενειακές σχέσεις με τον Κολοκοτρώνη και να ενισχύσουν την θέση τους, καθώς ο Κολοκοτρώνης αποτελούσε υπολογίσιμη δύναμη. Για την ιστορία ο αρραβώνας δεν έγινε ποτέ, καθώς ο Κολίνος πέθανε νωρίς. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου μέρους του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, οι Δεληγιανναίοι-Παπαγιαννόπουλοι εναντιώθηκαν στις προθέσεις της οικογένειας Κουντουριώτη, με αποτέλεσμα οι γαίες τους να λεηλατηθούν από τον κυβερνητικό στρατό και αυτοί να καταφύγουν στην Μάνη, στο σπίτι του Γιατράκου. Τελικά παραδόθηκαν και φυλακίστηκαν στην Ύδρα, από όπου στη συνέχεια απελευθερώθηκαν. Κατά το τέλος της επανάστασης η οικογένεια ήταν οικονομικά και ηθικά κατεστραμμένη, αν όχι εξαθλιωμένη. Αν και τα μέλη της κατέλαβαν κάποιες θέσεις εξουσίας, η καταλυτική επιρροή της οικογένειας στα πολιτικά πράγματα, τουλάχιστον μέχρι τα 1880, είχε χαθεί. Στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα δύο μέλη της οικογένειας έγιναν πρωθυπουργοί: ο Θεόδωρος και ο Νικόλαος Δηλιγιάννης. Ο πρώτος μάλιστα κυριάρχησε σε όλο το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, αποτελώντας έναν εκ των σημαντικότερων Πρωθυπουργών της Ελλάδας. Σήμερα κλάδοι της οικογενείας διαμένουν κυρίως στην Αρκαδία (Τρίπολη και περιοχή Γορτυνίας) και την Αχαΐα (Πάτρα και περιοχή Νεζεροχωρίων), όπου τα καταγόμενα μέσω αρρενογονίας μέλη φέρουν ως επώνυμο μεταξύ των κατωτέρω: Δεληγιάννης, Δηλιγιάννης και Παπαγιαννόπουλος. Χαρακτηριστική για την εξέλιξη της οικογένειας ήταν η σύναψη επιγαμιών με την οικογένεια Ζαΐμη και η συγγένειά της (μέσω των Ζαΐμηδων) με την οικογένεια Ρούφου, ενώ μεταξύ των μελών της παρατηρείται από τα τέλη του 19ου αιώνα η συνήθεια της πολλαπλής ονοματοθεσίας.

Απομνημονεύματα Κανέλλου Δεληγιάννη

Σημαντική ιστορική αξία έχουν τα απομνημονεύματα του Κανέλλου Δεληγιάννη, τα οποία γράφτηκαν το 1854. Η ολοκλήρωση της γραφής σε καθαρή μορφή των Απομνημονευμάτων από τον Γ. Τσουκαλά, τελείωσε την 31η Αυγούστου 1954. Με την αρχή του κειμένου του, κύριο μέλημά του Κανέλλου είναι να παρουσιάσει την φιλοτουρκική στάση του πατέρα του ως ευεργετική για τον ελληνικό πληθυσμό και την διατήρηση της ειρήνης στον Μοριά. Το τρίτομο έργο του σκοπό έχει να αποκαταστήσει την τιμή της οικογένειας, η οποία μετά την επανάσταση του 1821 είχε χάσει το κύρος της. Ενοχλείται με την ανάδειξη των ταπεινής καταγωγής αγωνιστών σε σημαίνοντα πρόσωπα και τον υποβιβασμό των προκρίτων. Μέσα στα κείμενά του είναι εμφανής η αντιπάθεια και ο φθόνος που είχε για πολλούς αγωνιστές και κυρίως για τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Τα απομνημονεύματα καθυστέρησαν να εκδοθούν καθώς η οικογένειά του δεν ήθελε να εκδοθούν, λόγω των ονομάτων που επικρίνει ο Κανέλλος και δηλώνει ότι δεν θέλει να δημοσιευθούν πριν περάσουν πολλά χρόνια.

Οι Δεληγιανναίοι στην λαϊκή παράδοση

Η ισχύς των Δεληγιανναίων πέρασε και στην τοπική δημοτική ποίηση με το παρακάτω τραγούδι: "Ένας πασάς ροβόλαγε από τον Άγιο Πέτρο γυρεύοντας τους προεστούς και τους κοτζαμπάσηδες. Κι ο Ντεληγιάννης τ' άκουσε, πιάνει του παραγγέλνει, πιάνει και του γράφει μια γραφή, του στέλνει πεζοδρόμο. -Δε σε φοβάμαι βρε πασά, στο νου μου δε σε βάζω, τι έχω παιδί στο Βασιλιά, παιδί στη δωδεκάδα. Έχω και στην Καρύταινα το γυιο μου τον Πανάγο, κι εγώ είμαι στον τόπο μου με τ' άλλα τα παιδιά μου. Πρέπει να κάτσεις φρόνιμα, να μη με ενοχλήσεις τι γράφω και σε στέλνουμε σεργούνι στο Μπαγδάτι."

Γενεαλογικό Δέντρο Οικογένειας Δεληγιάννη

Το γενεαλογικό δέντρο είναι ενδεικτικό και αναφέρεται στα πλέον σημαίνοντα πρόσωπα.

Πέτρος Λίτινος, σύζυγος Νερατζώς Γρίβα και γενάρχης της οικογένειας Ιωάννης Λίτινος, γενάρχης της οικογένειας των Δεληγιάννηδων του κλάδου της Τσάρνης Πέτρος Δεληγιάννης, γιος του Ιωάννη Σταύρος Δεληγιάννης, οπλαρχηγός και γιος του Πέτρου Γεώργιος Δεληγιάννης, οπλαρχηγός και γιος του Πέτρου Ιωάννης Δεληγιάννης, οπλαρχηγός και γιος του Πέτρου Νεόφυτος Δεληγιάννης, επίσκοπος Ζαρνάτας και γιος του Πέτρου Αντώνιος Λίτινος, σύζυγος της Καλής Μαμωνά και γιος του Πέτρου Ιωάννης Λίτινος, ιερέας και γιος του Αντωνίου Γεώργιος Ι. Παπαγιαννόπουλος, γιος του Ιωάννη Θεοδωράκης Ι. Παπαγιαννόπουλος - Δεληγιάννης Δημήτριος Παπαγιαννόπουλος, γιος του Γεωργίου Γεώργιος Παπαγιαννόπουλος, γιος του Δημητρίου Θεοφανώ Παπαγιαννοπούλου, σύζυγος Γεώργιου Παναγιωτόπουλου και κόρη του Δημητρίου Χαράλαμπος Παναγιωτόπουλος, δικαστής, υπουργός, σύζυγος Αντιγόνης Ιωάννη Παπαδοπούλου και γιος της Θεοφανούς Γεώργιος Χ. Παναγιωτόπουλος, πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας και γιος του Χαράλαμπου Κανέλλος Παπαγιαννόπουλος, γιος του Ιωάννη Ιωάννης Δεληγιάννης, κοτζαμπάσης, μωρογιάννης Πελοποννήσου και γιος του Κανέλλου Αναγνώστης Δεληγιάννης, προεστός, οπλαρχηγός, πληρεξούσιος, πρόεδρος Γερουσίας και γιος του Ιωάννη, σύζυγος Σμαράγδας Θεοδώρου Ταμπακοπούλου Πέτρος Δεληγιάννης, βουλευτής, υπουργός και γιος του Αναγνώστη Νικόλαος Δεληγιάννης, διπλωμάτης, πρωθυπουργός της Ελλάδας και γιος του Πέτρου Ιωάννης Α. Δεληγιάννης, βουλευτής και γιος του Αναγνώστη Χαράλαμπος Δεληγιάννης, έπαρχος και γιος του Αναγνώστη Ντουντού Δεληγιάννη, σύζυγος Δημητρίου Μελετόπουλου και κόρη του Αναγνώστη Λεωνίδας Μελετόπουλος, διπλωμάτης, βουλευτής, υπουργός και γιος της Ντουντού Ανάστος Δεληγιάννης, αγωνιστής του 1821 και γιος του Ιωάννη Θεοδωράκης Δεληγιάννης, προεστός, μωρογιάννης Πελοποννήσου και γιος του Ιωάννη Κανέλλος Δεληγιάννης, προεστός, οπλαρχηγός, πρόεδρος της Βουλής, σύζυγος Αναστασίας Αναγνώστη Παπατσώνη και γιος του Ιωάννη Μαρία Δεληγιάννη, σύζυγος Διονυσίου Χρυσοσπάθη και κόρη του Κανέλλου Ολίγκα Χρυσοσπάθη, υπεύθυνη του πολιτικού γραφείου του Θεόδωρου Δεληγιάννη και κόρη της Μαρίας Δημητράκης Δεληγιάννης, φιλικός, αγωνιστής του 1821 και γιος του Ιωάννη Κωνσταντάκης Δεληγιάννης, αγωνιστής του 1821, πολιτικός και γιος του Ιωάννη Αναστασία Δεληγιάννη, σύζυγος Δημητρίου Σαράβα και κόρη του Κωνσταντάκη Ιωάννης Δεληγιάννης, νομάρχης και γιος του Κωνσταντάκη Πανάγος Δεληγιάννης, αγωνιστής του 1821, έπαρχος και γιος του Ιωάννη Θεόδωρος Δεληγιάννης, πρωθυπουργός της Ελλάδας και γιος του Πανάγου Νικόλαος Δεληγιάννης, πρόεδρος του Αρείου Πάγου και γιος του Πανάγου Επαμεινώνδας Δεληγιάννης, νομικός, βουλευτής, υπουργός και γιος του Νικολάου Κωνσταντίνος Δεληγιάννης, καθηγητής ιατρικής, πρύτανης Πανεπιστημίου Αθηνών και γιος του Πανάγου Μαριορή Δεληγιάννη, σύζυγος Κωνσταντίνου Φαρμακόπουλου και κόρη του Πανάγου Θεόδωρος Φαρμακόπουλος, ιατρός, βουλευτής, υπουργός και γιος της Μαριορής Γεώργιος Φαρμακόπουλος, δικηγόρος, βουλευτής και γιος της Μαριορής Τάκης Φαρμακόπουλος, μηχανικός, βουλευτής και γιος της Μαριορής Νικόλαος Φαρμακόπουλος, δικηγόρος, βουλευτής και γιος της Μαριορής Νικολάκης Δεληγιάννης, οπλαρχηγός, βουλευτής, γερουσιαστής, σύζυγος Αικατερίνης Νοταρά και γιος του Ιωάννη Ιωάννης Ν. Δεληγιάννης, βουλευτής, πρόεδρος της Βουλής και γιος του Νικολάκη Χαρίκλεια Δεληγιάννη, σύζυγος Δημητρίου Μπότσαρη και κόρη του Νικολάκη Αθανάσιος Μπότσαρης, σύζυγος Σοφίας Σπυρίδωνος Ρώμα και γιος της Χαρίκλειας Χρυσούλα Μπότσαρη, σύζυγος Γεωργίου Προβελέγγιου και γιος της Χαρίκλειας Προβελέγγιος, γιος της Χρυσούλας Αριστομένης Προβελέγγιος, αρχιτέκτονας και γιος του Προβελέγγιου Ελένη Δεληγιάννη, σύζυγος Ανδρέα Ζαΐμη και κόρη του Ιωάννη Θρασύβουλος Ζαΐμης, πρωθυπουργός της Ελλάδας, σύζυζος Ελίζας Αλεξάνδρου Μουρούζη και γιος του Ανδρέα Ελένη Ζαΐμη, σύζυγος Γεωργίου Μιλτιάδη Μπενιζέλου και κόρη του Θρασύβουλου Παναγιώτης Ζαΐμης, βουλευτής, υπουργός, σύζυγος Μαρίας Λεωνίδα Εμπειρίκου και γιος του Θρασύβουλου Λεωνίδας Ζαΐμης, διευθυντής της Mobil Oil, σύζυγος της Μαρίας Δημητριάδη και γιος του Παναγιώτη Παναγιώτης Ζαΐμης, σύζυγος Ασπασίας Βερούτη και γιος του Λεωνίδα Ρόζα - Λίζα Ζαΐμη, σύζυγος Παναγιώτη Κωνσταντίνου Λυκουρέζου και κόρη του Παναγιώτη Αλέξανδρος Ζαΐμης, πρόεδρος της Βουλής, πρωθυπουργός της Ελλάδας, πρόεδρος της Δημοκρατίας και γιος του Θρασύβουλου Ασημάκης Θ. Ζαΐμης, βουλευτής, σύζυγος Λουκίας Φωκίωνος Νέγρη και γιος του Θρασύβουλου Λουκία Ζαΐμη, ιστορικός, σύζυγος του Ανδρέα Δρούλια και κόρη του Ασημάκη Θρασύβουλος Α. Ζαΐμης, αντιστράτηγος, σύζυγος της Ιωάννας Γεωργαντά και γιος του Ασημάκη Φωκίων Ζαΐμης, βουλευτής, υπουργός, σύζυγος της Salome Unkersma και γιος του Ασημάκη Ανδρέας Φ. Ζαΐμης, βουλευτής, υπουργός, σύζυγος της Άννας Μπαλλή και γιος του Φωκίωνος

Παραπομπές