Η Μεγαλόπολη (παλαιά ονομασία: Σινάνο) είναι κωμόπολη του Νομού Αρκαδίας, έδρα του ομώνυμου δήμου και πρωτεύουσα της τέως Επαρχίας Μεγαλόπολης. Είναι χτισμένη στο ομώνυμο οροπέδιο σε υψόμετρο 430 μέτρων. Έχει μόνιμο πληθυσμό 5.325 κατοίκων σύμφωνα με την απογραφή του 2021. Στην περιοχή βρίσκονται μεγάλα αποθέματα λιγνίτη, τα μεγαλύτερα στην Ελλάδα μετά της Πτολεμαΐδας.

Ιστορία

Παλαιολιθική Εποχή

Σύμφωνα με τις ανακαλύψεις στους πρόποδες του Λύκαιου όρους και πιο συγκεκριμένα στο χωριό Ίσωμα Καρυών τα απολιθωμένα οστά ελεφάντων (με μήκος χαυλιοδόντων που έφταναν τα 2,5 μέτρα), οστά μαμούθ, ιπποπόταμων κι άλλων ζώων, δείχνουν πως η ζωή στην περιοχή ανάγεται κατά την Πλειστόκαινο περίοδο (2.000.000 - 10.000 χρόνια π.Χ.).

Αρχαία περίοδος

Η Μεγαλόπολη χτίστηκε με προτροπή του Επαμεινώνδα το 370 π.Χ., με σκοπό να αποτελέσει ένα κέντρο για όλους τους Αρκάδες και έναν αντίπαλο πόλο δύναμης στη γειτονική της Σπάρτη. Για να κατοικηθεί η πόλη μετακινήθηκαν κάτοικοι από 40 αρκαδικά χωριά και αρκετοί είλωτες που είχαν δραπετεύσει, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι ποτέ αυτή η πόλη δε θα φερόταν φιλικά στη Σπάρτη. Μετά το 337 π.Χ. η πόλη συντάχθηκε με τους Μακεδόνες. Το 331 π.Χ. πολιορκήθηκε χωρίς επιτυχία από τους Σπαρτιάτες και τους συμμάχους τους. Εκεί, τον ίδιο χρόνο, συγκρούστηκαν οι Σπαρτιάτες και οι σύμμαχοί τους με τους Μακεδόνες και τους δικούς τους συμμάχους, που είχαν φτάσει για να βοηθήσουν τη Μεγαλόπολη. Οι Μακεδόνες κατάφεραν να νικήσουν, σβήνοντας έτσι κάθε ελπίδα των Σπαρτιατών για ανασύσταση της ηγεμονίας τους. Στη μάχη σκοτώθηκε ο βασιλιάς της Σπάρτης, Άγης Γ΄. Τους Μακεδόνες διοικούσε ο Αντίπατρος. Το 223 π.Χ. ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Κλεομένης Γ΄ την κατέλαβε και την έκαψε, αλλά οι κάτοικοί της σώθηκαν ακολουθώντας τον Φιλοποίμενα στη Μεσσηνία όπου εγκαταστάθηκαν προσωρινά. Το 208 π.Χ., ο Φιλοποίμην ως στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας την ανοικοδόμησε. Αργότερα, η πόλη καταστράφηκε οριστικά.

Νεότερα χρόνια

Στην Τουρκοκρατία κατοικείτο από Οθωμανούς και ονομαζόταν Σινάνο, το οποίο ήταν και το βυζαντινό της όνομα. Το σημερινό της όνομα δόθηκε μετά τον σχηματισμό του ελληνικού κράτους, με βασιλικό διάταγμα του 1836. Από το 1834 υπήρξε έδρα του δήμου και της επαρχίας Μεγαλόπολης. Τη δεκαετία του 1960 η ΔΕΗ ξεκίνησε την εξόρυξη λιγνίτη στην περιοχή και κατασκευάστηκαν τα μεγάλα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια που λειτουργούν έως σήμερα. Τις επόμενες δεκαετίες η πόλη γνώρισε σημαντική ανάπτυξη εξαιτίας αυτού. Στις 5 Απριλίου του 1965 ισχυρότατος σεισμός χτύπησε την Πελοπόννησο. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Αστεροσκοπείου Αθηνών «Την 5.13'22" ανεγράφη υπό των σεισμογράφων ισχυρά σεισμική δόνησις, προερχομένη εξ αποστάσεως 165 χιλιομέτρων δυτικά-νοτιοδυτικά των Αθηνών». Ο σεισμός χτύπησε πριν από την ανατολή του ηλίου, με αποτέλεσμα πολλοί κάτοικοι να μην προλάβουν να βγουν από τα σπίτια τους. Απολογισμός: δεκαεπτά νεκροί, ανάμεσά τους πολλά παιδιά, και περισσότεροι από διακόσιοι τραυματίες. Η Μεγαλόπολη υπέστη και τις φοβερότερες ζημιές, με το 80% των σπιτιών να χαρακτηρίζονται ακατοίκητα καθώς ακόμα και εκείνα που δεν κατέρρευσαν αμέσως ήταν πλέον ετοιμόρροπα. Πολλά από τα χωριά της περιοχής κυριολεκτικά εξαλείφθηκαν. Από τους πρώτους που επισκέφτηκαν την περιοχή και περιόδευσαν στα πληγέντα χωριά ήταν η βασιλομήτωρ Φρειδερίκη. Η σημερινή Μεγαλόπολη, κοντά στη θέση της αρχαίας πόλης, είναι πλέον μία σύγχρονη πόλη με 5.779 κατοίκους (απογραφή 2011). Έχει σιδηροδρομικό σταθμό, ο οποίος είναι ανενεργός πολλά χρόνια. Το κτήριο του σταθμού υπέστη σημαντικές ζημιές από πυρκαγιά πριν από μερικά χρόνια.

Οικονομία

Η Μεγαλόπολη είναι από τα σημαντικότερα ενεργειακά κέντρα της Ελλάδας. Τη δεκαετία του 1970 άρχισε η συστηματική αξιοποίηση απο τη ΔΕΗ των κοιτασμάτων λιγνίτη της περιοχής με τη δημιουργία μεγάλων ανοικτών ορυγμάτων. Η εξόρυξη του λιγνίτη ωστόσο οδήγησε στην ερήμωση του οροπεδίου της Μεγαλόπολης εξαιτίας της καταστροφής πολλών οικισμών και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης που οδήγησε τη γεωργία και την κτηνοτροφία της περιοχής σε παρακμή. Σήμερα λειτουργούν στην περιοχή τέσσερις μεγάλες μονάδες παραγωγής ρεύματος με καύση λιγνίτη συνολικής ισχύος 850 MW και μία μονάδα φυσικού αερίου ισχύος 700 MW. Τα εργοστάσια και τα ορυχεία λιγνίτη προβλέπεται να κλείσουν στο εγγύς μέλλον και να αντικασταθούν απο καθαρότερες μορφές ενέργειας όπως είναι η αιολική ενέργεια και η ηλιακή. Είναι ήδη σε εξέλιξη στην περιοχή μεγάλο αναπτυξιακό έργο «μετα-λιγνιτικής» υποδομής για την τηλεθέρμανση της Μεγαλόπολης από τα κατάλοιπα της επεξεργασίας του λιγνίτη και από τοπικά παραγόμενη βιομάζα.

Πληθυσμός

Ο πληθυσμός της Μεγαλόπολης σημείωσε πολύ σημαντική αύξηση απο το 1861 μέχρι και το 1940. Το 1951 και το 1961 κατέγραψε μείωση ενώ απο το 1971 μέχρι το 2011 σημειώθηκε πολύ σημαντική αύξηση εξαιτίας της λειτουργίας των λιγνιτωρυχείων και των ηλεκτρικών σταθμών. Το 2011 κατέγραψε μία ελαφρά μείωση.

Διάγραμμα εξέλιξης πληθυσμού απο το 1861

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

ιστοσελίδα του δήμου Μεγαλόπολης Αρχειοθετήθηκε 2023-01-21 στο Wayback Machine. Μεγαλόπολη (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)