Ο Κοσμάς είναι ορεινό χωριό της Πελοποννήσου και την Περιφερειακή Ενότητα Αρκαδίας. Αποτελεί την έδρα (από το 1912) της πρώην Κοινότητας Κοσμά, ευρισκόμενο στην περιοχή της Νότιας Κυνουρίας. Είναι χτισμένος στο νοτιοανατολικό τμήμα του Πάρνωνα, σε υψόμετρο 1.127 μέτρων, ανάμεσα σε δάση από έλατα. Ο Κοσμάς απέχει 50 χιλιόμετρα από τον Τυρό, 32 χιλιόμετρα από το Λεωνίδιο και 24 χιλιόμετρα από τη Σκάλα και βρίσκεται στον δρόμο που συνδέει τους νομούς Αρκαδίας και Λακωνίας. Έχει χαρακτηριστεί επισήμως με το ΦΕΚ 908/Δ/98 ως παραδοσιακός οικισμός.

Δημοτική Ενότητα Κοσμά

Η σημερινή Δημοτική Ενότητα Κοσμά του Δήμου Νότιας Κυνουρίας παλαιότερα αποτέλεσε ανεξάρτητη κοινότητα, η οποία δεν καταργήθηκε κατά την Διοικητική Μεταρρύθμιση "Καποδίστριας" το 1997 και συνέχισε να υφίσταται έως και το 2010. Εκτός από τον Κοσμά, στην δημοτική ενότητα περιλαμβάνονται η Μονή Ελώνης και ο μικρός οικισμός Πηγάδι, με 6 μόλις μόνιμους κατοίκους.

Ιστορία

Στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται ο Κοσμάς, εικάζεται ότι βρισκόταν η αρχαία πόλη Σελινούς και ναός αφιερωμένος στον Απόλλωνα. Το 1592 αναφέρεται για πρώτη φορά η ονομασία Κοσμάς σε μια επιστολή του μητροπολίτη Μονεμβασίας Γεννάδιου. Ιστορικές αναφορές υπάρχουν για τη συμμετοχή των κατοίκων του Κοσμά τόσο στην Ελληνική επανάσταση του 1821 όσο και στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940. Κατά την Κατοχή, το 1944, το χωριό κάηκε από τους Γερμανούς και τα Τάγματα Ασφαλείας και αργότερα, κατά τον Ελληνικό Εμφύλιο, λεηλατήθηκε. Ανοικοδομήθηκε όμως αργότερα. Οι Κοσμίτες μάλιστα ήταν αυτοί που πρώτοι στην Ελλάδα κατασκεύαζαν τα χτένια του αργαλειού από καλάμι. Το επάγγελμα του χτενοποιού το ασκούσαν για πολλά χρόνια, κατά αποκλειστικότητα οι «Γιωργατζάδες», όπως τους έλεγαν. Ιδιαίτερα φημισμένα ήταν και τα χειροποίητα κοσμίτικα υφαντά και κεντήματα που σχεδίαζαν και τα έφτιαχναν οι ντόπιοι με τα χέρια τους στον αργαλειό.

Κάτοικοι

Πολλοί από τους κατοίκους του οικισμού περνούν τον χειμώνα (ξεχειμωνιάζουν) στα γειτονικά χωριά της Λακωνίας Γεράκι και Βρονταμάς.

Ιστορικό πληθυσμού

Υποδομές

Ο Κοσμάς διαθέτει Δημοτικό Σχολείο και κοινοτικό κατάστημα. Στο σχολείο σήμερα στεγάζεται λαογραφικό μουσείο, βιβλιοθήκη και πινακοθήκη. Ο ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στους Αγίους Αναργύρους. Τα σπίτια του χωριού είναι πετρόκτιστα, ενώ οι Κοσμίτες φημίζονται για τις πέτρινες κατασκευές τους. Στο κέντρο του οικισμού κυριαρχεί η εκκλησία του χωριού, οι πετρόκτιστες βρύσες με τα λιοντάρια και η πλατεία με τα αιωνόβια πλατάνια και τα παραδοσιακά καφενεία. Οι τουριστικές υποδομές είναι ανεπτυγμένες, με παραδοσιακούς πετρόκτιστους ξενώνες, γήπεδο 5x5, ταβέρνες , παιδική χαρά και άλλες αθλητικές εγκαταστάσεις.

Παραπομπές