Τα Κάτω Δολιανά είναι χωριό το οποίο αποτελεί έδρα της κοινότητας Δολιανών στην επαρχία Βόρειας Κυνουρίας. Η ευρύτερη διοικητική κοινότητα περιλαμβάνει επίσης τα χωριά Άνω Δολιανά, Δραγούμι, Κούβλης, Προσήλια, Ρουνέικα και Καμινάρι. Η αρχική ονομασία ήταν «Δολιανίτικα Καλύβια». Έχουν χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός σύμφωνα με το ΦΕΚ Δ-908 α/13.11.1998 του ΥΠΕΧΩΔΕ.

Γεωγραφία

Βρίσκονται στην Ανατολική Αρκαδία, δίπλα στην πεδιάδα της Θυρέας και στις μεσημβρινές πλαγιές της οροσειράς Ζάβιτσα. Το χωριό διαπερνά ο χείμαρρος Τάνος καθώς και ο οδικός άξονας Τρίπολης-Άστρους.

Πληροφορίες

Ο οικισμός αποτελούσε τη χειμερινή διαμονή των κατοίκων των Άνω Δολιανών, όμως πλέον και με την ατόνηση της κτηνοτροφίας, έχει καταστεί μόνιμη. Οι ασχολίες των κατοίκων είναι κυρίως η ελαιοκομία, η γεωργία, αλλά και η κτηνοτροφία. Στο χωριό λειτουργεί δημοτικό σχολείο σε κτίσμα του 1904, καθώς και παιδικός σταθμός. Η πρώτη έγγραφη αναφορά της τοποθεσίας του οικισμού γίνεται σε «ταπί» (έγγραφο) της Τουρκοκρατίας, όπου γίνεται μνεία της θέσεως «Σπηλιές». Παρ' ότι ο οικισμός δεν είναι παραθαλάσσιος, οι κάτοικοι συχνά αναφέρονται σε αυτόν και με το περιγραφικό «Γιαλός» όταν θέλουν να τον διαχωρίσουν από τον ορεινό οικισμό.

Αξιοθέατα

Στα όρια της κοινότητας βρίσκονται η αρχαία κωμόπολη Εύα, η Έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού, καθώς και το γυναικείο μοναστήρι της Μονής Λουκούς. Επίσης, στη θέση Τσιόροβος υπάρχουν τμήματα οχυρωματικών έργων και σπιτιών του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ., λείψανα υδραγωγείου και τάφοι. Αξιοσημείωτες είναι για την ιδιαιτερότητά τους και οι φυσικές σπηλιές του χωριού, οι οποίες είναι αποτέλεσμα της διάβρωσης των πετρωμάτων από τα νερά του ποταμού Τάνου και χωρίζουν τον οικισμό σε δύο γειτονιές. Η επάνω γειτονιά ονομάζεται Παλαμήδι.

Χλωρίδα

Η περιοχή είναι κατάφυτη από ελαιόδενδρα. Η χλωρίδα συμπληρώνεται από εσπεριδοειδή και άλλα οπωροφόρα, όπως λεμονιές, πορτοκαλιές, συκιές, ενώ υπάρχει και μακία βλάστηση με κυρίαρχο είδος το πουρνάρι.

Πανίδα

Στην περιοχή υπάρχουν -μεταξύ άλλων- λαγοί, τσακάλια (Canis aureus moreoticus) και αγριόχοιροι.

Διατελέσαντες πρόεδροι της κοινότητας Δολιανών

Μεταπολιτευτικά

1975-1978 Ιωάννης Μητρομάρας† 1978-1982 Γεώργιος Κωλέττης† 1982-1994 Γεώργιος Λαλιώτης† (19;;-26/9/1995) 1995-1996 Αγγελής Αγγελίδης† (1944-5/3/2024) 1996-1998 Παναγιώτης Μπουζιόπουλος† (;-2023) 1998-2006 Σταύρος Δεληγιάννης 2006-2010 Ιωάννης Σπανός† (1969-2015) 2011-2014 Ιωάννης Κοντογιαννόπουλος 2014-2019 Δημήτριος Καζάς 2019-2023 Δημήτριος Μεγκλής 2024-σήμερα Στυλιανός Ανδριανίδης

Δημογραφική εξέλιξη

Βλ. επίσης: Τοπική Κοινότητα Δολιανών

Στην απογραφή, καταγράφηκαν για πρώτη φορά το 1940 ξεχωριστοί αριθμοί πληθυσμού για τα δύο κεφαλοχώρια (Άνω και Κάτω Δολιανά) και τους γύρω οικισμούς. Η απογραφή του 1940 πραγματοποιήθηκε στις 16 Οκτωβρίου, όταν οι οικιστές ακόμα βρίσκονταν στον ορεινό οικισμό, ενώ του 1951 πραγματοποιήθηκε στις 7 Απριλίου και του 1971 στις 14 Μαρτίου, όταν οι κάτοικοι βρίσκονταν στον πεδινό. Κατά τη διάρκεια εκείνων των δεκαετιών όμως συντελέστηκε παράλληλα και η αλλαγή χρήσης των οικισμών ως προς το ποιος είναι ο βασικός. Αυτό εξηγεί και την μεγάλη αντιστροφή πληθυσμών στις απογραφές από το 1951 και έπειτα.

Εκδηλώσεις

Μεταφορά εικόνας Άη Γιώργη

Την πρώτη Κυριακή του Νοεμβρίου, ακολουθώντας τη «Γιορτή Κάστανου», η εικόνα του προστάτη του χωριού Αγίου Γεωργίου, μεταφέρεται -μαζί με τους τελευταίους κατοίκους- στον πεδινό οικισμό. Κατά την κάθοδο, η μεταφορά γίνεται από τους κατοίκους, αρχικά με τα χέρια και στη συνέχεια κουβαλώντας την στους ώμους τους, σε μια τελετουργική πεζοπορία που κρατάει περί τις οκτώ ώρες και περνάει μέσα από το παλαιό μονοπάτι που χρησιμοποιείτο για να συνδέει τους δύο οικισμούς πριν τη δημιουργία αυτοκινητοδρόμων. Στις 23 Απριλίου, παράλληλα με την επιστροφή μέρους των οικιστών για τις θερμές ημέρες του έτους, η εικόνα μεταφέρεται ξανά από τα Κάτω Δολιανά στον ορεινό οικισμό με λεωφορείο. Στις 10 Αυγούστου 2020, ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ότι το έθιμο ενεγράφη στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, με απόφαση της Υπουργού Λίνας Μενδώνη, αποτελώντας ένα από τα μόλις 16 έθιμα της συγκεκριμένης λίστας.

Αθλητισμός

Στο χωριό εδρεύει το ποδοσφαιρικό σωματείο Αθλητικός Πολιτιστικός Σύλλογος Νικηταράς Δολιανών. Εν συντομία Α.Π.Σ. Νικηταράς Δολιανών ή και σκέτο "Νικηταράς" όπως αποκαλείται από τους κατοίκους. Η ονομασία του προέρχεται από το όνομα με το οποίο ήταν γνωστός ο Νικήτας Σταματελόπουλος, οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης, ο οποίος πρωτοστάτησε στη Μάχη των Δολιανών. Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα σωματεία της Αρκαδίας, με έτος ιδρύσεως το 1921. Αγωνίζεται στις τοπικές κατηγορίες της ΕΠΣ Αρκαδίας και χρώματά του είναι το κόκκινο και το λευκό.

Προσωπικότητες

Έζησαν στα Δολιανά

Ιωάννης Καλοστύπης (1851-1918), φιλόλογος, δημοσιογράφος, εκδότης εφημερίδας και θεατρικός συγγραφέας. Διετέλεσε Νομάρχης Άρτας (1896; 1910;), Φθιωτιδοφωκίδος και Κοζάνης. Γιάννης Καραμήτρος (1 Ιανουαρίου 1914 - 22 Σεπτεμβρίου 2004), του Νικολάου και της Σοφίας, αρχιτεχνίτης αρχαιολογικών ανασκαφών και ο άνθρωπος που ανακάλυψε την τοιχογραφία «Ο Ψαράς», στο Ακρωτήρι Θήρας. Κώστας Λαλιώτης (γεν. 1951), πολιτικός και μέλος του ΠΑ.ΣΟ.Κ. από την ίδρυσή του. Γιώργος Ταλιούρης (γεν. 23 Αυγούστου 1941), τραγουδιστής. Κωνσταντίνος Βέμμος, ιατρός. Αλέξανδρος Παπαηλιού, σκηνοθέτης. Στέλιος Κατσιάνης, οργανοπαίχτης (λαούτο, ταμπουράς κ.ά.). Κώστας Βούλγαρης (γεν. 1958), πεζογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και επιμελητής εκδόσεων. Νίκος Δούλος, στιχουργός.

Κατάγονται από τα Δολιανά

Άγγελος Τερζάκης (16 Φεβρουαρίου 1907 – 3 Αυγούστου 1979), λογοτέχνης της γενιάς του ’30 και δοκιμιογράφος, με καταγωγή από την πλευράς της μητέρας του, Αγγελικής Πανοπούλου. Γιάννης Γαΐτης (1923–1984), ζωγράφος, χαράκτης και γλύπτης, γνωστός για τα «Ανθρωπάκια» του, με καταγωγή από την πλευρά της μητέρας του, Παναγιώτας Καραμήτρου. Θάνος Βερέμης (γεν. 26 Αυγούστου 1943), ιστορικός και πανεπιστημιακός, με καταγωγή από την πλευρά της μητέρας του, το γένος Κοσκινά. Γιάννης Πάνου (Παναγιωτόπουλος) (1943-1998), πεζογράφος, συγγραφέας του βιβλίου «…από το στόμα της παλιάς Remington…». Σπύρος Λάμπρου (γεν. 31 Μαρτίου 1975), δημοσιογράφος, παρουσιαστής ειδήσεων και ραδιοφωνικός παραγωγός. Βάσω Μητρομάρα, δημοσιογράφος και παρουσιάστρια ειδήσεων. Τζέιμς Παντέμης (γεν. 21 Φεβρουαρίου 1997), Ελληνοκαναδός τερματοφύλακας διεθνής με την Εθνική Καναδά, με καταγωγή από το χωριό. Μάριος - Μιχαήλ Τουρούτσικας, πιλότος Πολεμικής Αεροπορίας.

Δείτε επίσης

Άνω Δολιανά Αρκαδίας Έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού Μονή Λουκούς Αρκαδίας Κατάλογος παραδοσιακών οικισμών της Ελλάδας

Παραπομπές

Πηγές

Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος "Δολιανά Κυνουρίας", Χρονικά Δολιανών Κυνουρίας, Αθήνα 29/6/2000 Πέτρος Σαραντάκης, Περιήγηση Αρκαδίας, Εκδόσεις Οιάτης, Αθήνα 2008, ISBN 960-91420-2-8 Πέτρος Σαραντάκης, Αρκαδία: Οι τόποι και οι δρόμοι του Νερού, Εκδόσεις Οιάτης, Αθήνα 2002, ISBN 960-91420-1-X

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος Δολιανά Κυνουρίας